@article{article_1559505, title={İslam Hukukunda Tartılarak İşlem Gören (Veznî) Mallarla İlgili Hükümlerin Analizi}, journal={Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={67}, pages={126–160}, year={2024}, DOI={10.15370/maruifd.1559505}, author={Hacak, Hasan}, keywords={Wazni, Kayli, Mithli, Qiyemi, Dinar, Dirham, Fels}, abstract={Hanefi ve Hanbelilerin ribâ konusundaki yasakla ilgili tespit ettikleri illet doğrultusunda veznî mal olan ve para niteliği taşıyan dinar ve dirhemin diğer veznî mallarla aynı kategoride yani veznîlik noktasında birleşmeleri bu iki mezhebin faizin illeti teorileri açısından önemli sorunlar üretmiştir. Bu makalenin ana odak noktasını bu sorunlar ve bu iki mezhebin bu soruları aşmak için geliştirdikleri gerekçeleri inceler. Bunların en önemlisi iki veznî malın vadeli değişimiyle ilgilidir. Özellikle de altın ve gümüşten birinin sermaye, piyasada bolca bulunan diğer veznî mallardan birinin ise selem akdinin konusu olduğu durumlarda vade/nesâ faizi doğmakta ve bu işlem yasak olmaktadır. Ancak bu yasaklık ticari hayatta büyük bir zorluk doğurabilecek, piyasa önemli ölçüde kilitlenecektir. Faizin illeti teorisinde muhalif görüşte olanlar bu tür selem işlemlerinin adeta icmâ ile serbest bırakılmış olduğunu ve dolayısıyla Hanefi ve Hanbelilerin bu konudaki illet anlayışının hatalı olduğunu ileri sürmüştür. Hanefi ve Hanbelilerin bir yandan kendi illet teorilerini korumak, bir yandan da özellikle altın ve gümüş paranın sermaye; diğer veznî malın ise selem konusu olduğu bu akde cevaz vermek için ortaya attıkları teoriler ve gerekçeler bu çalışmada genişçe ele alınmıştır. Bu iki mezhep bu duruma karşı illetin tahsisi, paranın mahiyetiyle diğer veznî malların mahiyetinin farklı oluşu, burada ribâ şüphesi bulunmadığı vb. birtakım argümanlar ileri sürmüşlerdir ki bunların tatmin edici çözümler olup olmadığı tartışmalıdır. Makale yukarıdaki sorunu ele almadan önce vezni malları daha yakından tanımak için mislî–kıyemî mal ayrımında, mislî malların en önemli türü olan, miktarı ağırlık ölçü birimiyle belirlenen veznî/mevzûn mallarla ilgili hükümleri inceler. Fıkıhtaki faiz yasağının da etkisiyle mislî mallar alt kategorilere ayrılmıştır: veznî, keylî, adedî, zer‘î. İslam hukukçularından önemli bir kesimine (Hanefiler, Hanbeliler ve Zeydiler) göre ribe’l-fadl denilen fazlalık faizi bir malın veznî ya da keylî olmasıyla; vade faizi ise kural olarak dört mislî mal türünden birinden olmakla ilgili olduğu için mislî malların bu alt ayrımları önem taşır.}, number={67}, publisher={Marmara University}