@article{article_1561082, title={HALEP AHKÂM DEFTERİ SERİSİNİN SON CİLDİ KAPSAMINDA HALEP EYÂLETİ’NİN SOSYAL VE İDÂRİ TAHLİLİ}, journal={Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi}, volume={7}, pages={89–112}, year={2025}, DOI={10.53718/gttad.1561082}, author={Aktürk, Sıraç}, keywords={Aleppo, Books of Provisions, Complaints, Tanzimat Period}, abstract={Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren tesis edilen yargı teşkilatı, “Daire-i Adliye” şeklinde ifade edilip yönetim anlayışnın vazgeçilmez değeri olnuştur. Tanzimat önvesi ve sonrasında sürekli geliştirilen adalet sisteminin başarısı, adil bir padişahın güçlü ve itaatkâr bir ordu ile tebaaya hakim olmasıyla mümkün olabilmiştir. Bu yönetim anlayışı bağlamında taşraya tayin olunacak kadı seçimi hususunda oldukça seçici davranılmıştır. Zira ilgili mahalde görev yapacak olan kadı, tebaanın varlığı ve itaatını adaletle sağlamanın yanı sıra hem padişahın adli vekili hem de ordu ile tebaayı bağlayıcı bir rol ütlenmiştir. Bununla birlikte, kadı mahkemesinde yaşanan yargılama süreci sonunda haksızlığa uğradığını düşünen şahısların en üst derecede yer alan Divan-ı Hümâyûn’a başvurma hakkına sahip olması oldukça önemli olmuştur. Ancak yerel mahkemelerde halledilmeyip Divân-ı Hümâyûn’a aksettirilen davaların çoğalması üzerine, artan bürokratik muamelatı kolaylaştırmak için önce 1649 yılından itibaren şikâyet defterleri ve 1742 yılından itibaren ise Ahkâm defterleri tutulmaya başlanmıştır. Ahkâm defterleri, padişah veya padişahın yetki verdiği makamlar tarafından çıkarılan dava konusuna dair hükümleri ihtiva etmektedir. Ahkâm defterlerine geçirilecek olan hükümlerin hangi taşra mahalline ait olduğu hususunda bir düzen geliştirip ilgili hükme erişimi daha hızlı sağlamak amacıyla Ahkâm defterleri 17 eyâlete ayrılmıştır. Bu eyâletlerden birisi, Halep Eyâleti olup bu kapsamda Halep Ahkâm Defteri serisi oluşturulmuştur. Bu çalışmada, Halep Ahkâm Defteri serisinin Tanzimât döneminde kaydı tutulan tek ve serinin son cildi olan dokuz numaralı defter, şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Bahsi geçen defterin ihtiva ettiği hükümlere dair özet malûmat verildikten sonra konu bakımından tasnife tabi’ tutulan hükümler, 1850-1881 yılları arasını kapsamaktadır. Bu çalışmada, adı geçen tarihler arasında Halep ve çevresinde yaşayan Müslüman ve gayrimüslim ahalinin dava konusu haline gelen şikâyetlerinin neler olduğu ve bu sorunlara yönelik olarak devletin ne tür tedbirler aldığı hususu üzerinde durulmuştur. Bu doğrultuda Dokuz Numaralı Halep Ahkâm Defteri’ndeki hükümler üzerinden Osmanlı’da ahalinin devlete ve devletin de ahaliye olan tutumunu hukuksal boyut önceliğinde ortaya koyabilmekte, zamanla devlet sisteminde ortaya çıkan bazı bozuklukların da izini sürebilmekteyiz. Bu çalışmada ayrıca hükümlerin içeriğinde verilen bilgiler doğrultusunda, eyâletin idâri ve sosyal yapısı hakkında da malûmat verilip değerlendirilmiştir.}, number={13}, publisher={Özgür TÜRKER}