TY  - JOUR
T1  - Suriye İç Savaşında Ortaya Çıkan Yerel Cihadi Grupların Konumlandırılması Meselesi
TT  - The Issue of Positioning Local Jihadi Groups Emerging in the Syrian Civil War
AU  - Çakmaktaş, Nurullah
AU  - Dönertaş, Musab
PY  - 2025
DA  - March
Y2  - 2024
DO  - 10.51702/esoguifd.1576360
JF  - Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
JO  - ESOGUIFD
PB  - Eskişehir Osmangazi University
WT  - DergiPark
SN  - 2147-8171
SP  - 1
EP  - 26
VL  - 12
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Arap Baharının etkisi neticesinde 2011 yılının Mart ayında Suriye’de başlayan barışçıl protesto gösterilerinin zaman içinde bir iç savaşa evrilmesiyle ülkede rejime karşı savaşan pek çok askeri grup teşekkül etmiştir. El-Kaide ve IŞİD gibi ulus aşırı dini radikal grupların yanı sıra, ülkedeki İslamcı ve Selefi gelenekten beslenen kimselerin inşa ettiği bir takım “yerel cihadi gruplar” da bu iç savaşa müdahil olmuşlardır. Konu üzerine yapılan araştırmalar, bu yerel cihadi grupları el-Kaide ve IŞİD gibi klasik manada dini radikalizm içine giren bir kategoride değerlendirmişlerdir. Bu çalışma ise iç savaş esnasında faal olan cihadi grupların yek pare bir yapı arz etmediğini, yerel cihadi gruplar arasında temsil gücü en yüksek iki yapılanma olan Ahrâru’ş-Şam ve Ceyşu’l-İslam üzerinden bu grupların ideolojik ve stratejik farklılıklarını ortaya koyarak göstermeyi amaçlamaktadır.  Bu çalışma en temelde, Müslüman dünyadaki dini radikalizm tecrübesi dikkate alınarak Suriye İç Savaşı esnasında ortaya çıkan bu yerel cihadi grupların, dini radikalizm içinde nereye konumlandırılması gerektiği sorusuna cevap arayışı etrafında şekillenmiştir. Bu bağlamda bu çalışma, barışçıl protesto gösterilerini bastırmak için orantısız şiddet kullanan rejime karşı “direniş” iddiasıyla ortaya çıkan ve iç savaş esnasındaki şiddet sarmalı içinde zamanla radikalleşen söz konusu cihadi grupların, el-Kaide ve IŞİD gibi geleneksel dini radikalizm tecrübesinden farklı değerlendirilmesi gerektiği düşüncesi üzerine inşa edilmiştir. Bu çalışma, söz konusu yerel cihadi grupların ortaya çıkışının ve radikalizme evrilmesinin, rejimin halkın değişim talebine yönelik tutumu ve iç savaşın uzaması sonucu ülkede oluşan kaotik ortam gibi ülkenin iç dinamikleriyle ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu iki grubun hem Suriye İç Savaşı sırasında silahlı oluşumlar olarak ortaya çıkmasının hem de zaman içinde radikalleşmesinin, büyük ölçüde ülkenin 2011'den sonra içine düştüğü kaosla ilişkili olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, araştırmaya konu olan grupların örgütsel ve ideolojik oluşumunu etkileyen önde gelen isimlerin iç savaş öncesinde benimsediği dini-siyasi tutumların ortaya konulması; bu grupların silahlı oluşumlar olarak ortaya çıkışının ve radikalleşmesinin ardındaki saiklerin belirlenmesi; belirledikleri hedeflerin ve savaşçı olarak gruplara katılanların karakterinin ortaya konulması bu sonuca ulaşmamızı sağlayan başlıca faktörlerdir. Dolayısıyla, bu grupların El-Kaide ve IŞİD gibi örgütlerin temsil ettiği dini radikalizm kategorisine yerleştirilmemesi gerektiği sonucuna vardık. Bunun yerine, 2011'den sonra Suriye'nin iç dinamikleri bağlamında ortaya çıkmış ve zamanla kademeli olarak radikalleşmişlerdir. Dolayısıyla, bu gruplar iç savaş sırasında ortaya çıkan "yerel cihadi gruplar" olarak değerlendirilmelidir. Çalışmanın amaç ve hedeflerine ulaşmak için nitel araştırma tekniklerinden biri olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda çalışma, yazılı ve görsel dokümanları incelemek suretiyle büyük ölçüde birincil kaynaklara dayanmaktadır. Suriyeli cihadi grupların resmi internet siteleri, süreli yayınları, grup liderlerinin çeşitli medya kuruluşlarında verdiği röportajlar ve gruplarla bağlantılı kişi veya kuruluşlar tarafından yayınlanan beyanatlar bu çalışmanın şekillenmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar olmuştur.
KW  - Din Sosyolojisi
KW  - Ortadoğu
KW  - Suriye İç Savaşı
KW  - Radikalizm
KW  - Cihadi Gruplar
N2  - As a result of the Arab Spring, peaceful protests that began in Syria in March 2011 gradually evolved into a civil war, leading to the formation of numerous armed groups fighting against the regime. In addition to transnational radical religious groups like al-Qaeda and ISIS, several "local jihadist groups" inspired by Islamist and Salafi traditions also became involved in this conflict. Previous studies on the subject have categorized these local jihadist groups within the framework of traditional religious radicalism, akin to al-Qaeda and ISIS. This study, however, aims to demonstrate that jihadi groups active during the civil war do not constitute a monolithic structure. By analyzing the ideological and strategic differences between Ahrar al-Sham and Jaysh al-Islam—the two most prominent local jihadi organizations in terms of representation-this study seeks to present a more nuanced understanding. At its core, this research is shaped by an effort to answer the question of where these local jihadi groups, which emerged during the Syrian Civil War, should be positioned within the broader context of religious radicalism in the Muslim world.  In this regard, the study argues that these groups, which initially appeared as part of a "resistance" against the regime's disproportionate violence to suppress peaceful protests and later became radicalized amidst the war's escalating violence, should be assessed differently from the traditional experiences of religious radicalism embodied by groups like al-Qaeda and ISIS. This study reveals that the emergence and radicalization of these local jihadi groups are closely linked to Syria’s internal dynamics, such as the regime's attitude towards the public demands for change and the chaotic environment created by the prolonged conflict.  Ultimately, the findings suggest that the emergence of these groups as armed organizations during the Syrian civil war and their subsequent radicalisation are largely products of the chaos that engulfed Syria after 2011. To achieve these findings, the research focuses on key factors such as the religious-political stances adopted by influential figures shaping these groups’ organisational and ideological structures before the civil war, the motivations behind their emergence as armed entities, and the nature of their goals and recruits. These factors collectively support the conclusion that these groups should not be categorized within the framework of religious radicalism represented by al-Qaeda and ISIS. Instead, they are better understood as "local jihadi groups" that emerged within the unique internal dynamics of Syria post-2011 and gradually radicalized over time. The study employs document analysis, a qualitative method, to achieve its objectives. Accordingly, the study is largely based on primary sources, including written and visual materials. Official websites of Syrian jihadi groups, their periodicals, interviews given by group leaders in various media outlets, and statements published by individuals or organizations affiliated with these groups have been critical in shaping the findings of this study.
CR  - Abo Omar. “Dûma-evvel ameliyyeh li-Seriyyetu’l-İslam-002”. YouTube. Yayın Tarihi 29 Mart 2012. https://www.youtube.com/watch?v=IW7j3pTfGY8
CR  - Abouzeid, Rania. “TIME Exclusive: Meet the Islamist Militants Fighting Alongside Syria’s Rebels”. Time. Erişim 9 Şubat 2024. https://world.time.com/2012/07/26/time-exclusive-meet-the-islamist-militants-fighting-alongside-syrias-rebels/
CR  - Abu Jamajem. “Ahrar Al Sham’s Abu Yazan: It’s our country and our revolution”. Erişim 29 Mart 2024. https://abujamajem.wordpress.com/2014/09/05/ahrar-al-shams-abu-yazan-its-our-country-and-our-revolution/
CR  - Ahrar Al-Sham. “Mâ hiye Hareketu Ahrâri’ş-Şam?”. Erişim 15 Nisan 2024. https://ahraralsham.net/lander?page_id=4195
CR  - Ahrâru’ş-Şam. “el-i’lân an teşkîli Ketâibi Ahrâri’ş-Şam fî medîneti İdlib 2012-1-25”. YouTube. Yayın Tarihi 27 Ocak 2012. https://www.youtube.com/watch?v=TsDQruxi7xo
CR  - Al Jazeera Arabic. “Likâu’l-yevm Kâidu Livâi’l-İslam: len nakbel bi’l-hivâr ma’a’n-nizâm ve’s-siyâsiyyûn fi’l-hâric lâ yumessilûnenâ”. YouTube. Yayın Tarihi 19 Haziran 2013. https://www.youtube.com/watch?v=amRyuwoIL3Y
CR  - Al Jazeera. “Damascus blast ‘kills’ top Assad officials”. Erişim 11 Ekim 2023. https://www.aljazeera.com/news/2012/7/19/damascus-blast-kills-top-assad-officials
CR  - Al Jazeera. “el-Cezîre el-i’lân an Cebheti’l-İslâmiyyeti’s-Sûriyye”. YouTube. Yayın Tarihi 30 Kasım 2013. https://www.youtube.com/watch?v=TB5G0cKUhZk
CR  - Al Jazeera. “Hâşim eş-Şeyh: İran inteşelet en-nizâmu’s-sûriyye mim hedîdi’l-hesâreti”. Al Jazeera. Yayın Tarihi 17 Nisan 2015. https://www.aljazeera.net/programs/today-interview/2015/4/17/هاشم-الشيخ-إيران-انتشلت-النظام-السوري
CR  - Al Jazeera. “Talk to Al Jazeera – Hassan Abboud: ‘We will fight for our rights’”. YouTube. Yayın Tarihi 21 Aralık 2013. https://www.youtube.com/watch?v=1DKwu_gbSCE
CR  - Al Jazeera. “Tevkîu misâki’ş-şerefi’s-sevriyye li’l-ketâibi’l-mukâtile fî Suriya”, YouTube. Yayın Tarihi 17 Mayıs 2014. https://www.youtube.com/watch?v=z-6mRYHm3ew
CR  - Al Jazeera. “Vesâikiyyâtu’l-Cezîre Ahrâru’ş-Şam… Limâzâ ehrece en-nizâmu’s-sûriyyu mu’tekâlî saydnâyâ ba’de es-sevrati’s-sûriyye?”, YouTube. Yayın Tarihi 3 Mart 2016. https://www.youtube.com/watch?v=_lydv7dr6qE
CR  - Al Nahhas, Labib. “The deadly consequences of mislabeling Syria’s revolutionaries”. The Washington Post. Erişim 30 Mart 2024. https://www.washingtonpost.com/opinions/the-deadly-consequences-of-mislabeling-syrias-revolutionaries/2015/07/10/6dec139e-266e-11e5-aae2-6c4f59b050aa_story.html
CR  - al-Marsadu’s-Suriyye. “Zahran Allûş kable katlihi bi’emrin min vizâreti’d-difâ’i’r-Rûsîyye”. Facebook. Yayın Tarihi 5 Nisan 2018. https://www.facebook.com/syriahro/videos/زهران-علوش-قبل-قتله-بأمر-من-وزارة-الدفاع-الروسية/10156679118503115/?locale=ar_AR
CR  - Al-Tamimi, Aymenn Jawad – Witness, Shami. “Guest Post: On Liwa al-Islam and the new ‘Jaysh al-Islam’ merger”. Pundicity. Erişim 16 Ekim 2023. https://web.archive.org/web/20130930112236/http://www.aymennjawad.org/2013/09/guest-post-on-liwa-al-islam-and-the-new-jaysh-al
CR  - Almustafa, Hamzah. “Transformation of Islamist Groups in Syria Ahrar Al-Sham, Jaysh Al-Islam, And The Sham Legion”. Islamism and Revolution Across the Middle East: Transformations of Ideology and Strategy after the Arab Spring. ed. Khalil al-Anani. 51-69. London: Bloomsbury Publishing, 2022.
CR  - AMEF, Ansar al-Mujahideen English Forum. “Post by Shehab al-Shami, el-beşâir 1 – el-usbû’iyyetu’l-kelimeti’s-savtiyye – Ahrâru’ş-Şam”. www.as-ansar.com/vb/showthread.php?t=59975
CR  - Amnesty, Amnesty International. Human Slaughterhouse: Mass hangings and extermination at Saydnaya Prison, Syria. London: Amnesty International, 2017. https://www.amnesty.org/en/documents/mde24/5415/2017/en/
CR  - Bar, Herve. “Ahrar al-Sham jihadists emerge from shadows in north Syria”. AFP. Erişim 9 Şubat 2024. https://dailystar.com.lb/News/Middle-East/2013/Feb-13/206284-ahrar-al-sham-jihadists-emerge-from-shadows-in-north-syria.ashx
CR  - Ceyşu’l-İslam. “Beyân indimâc el-fesâil el-mukâtile's-Suriyye tahta musemma el-Cebhetu'l-İslamiyye”. YouTube. Yayın Tarihi 22 Kasım 2013. https://www.youtube.com/watch?v=QYRCyFei33k
CR  - Ceyşu’l-İslam. “Beyân min meclisi kıyâdeti’l-ceyş havle istişhâd eş-şeyh el-kâid Muhammed Zehran bin Abdullah Allûş”. Jaish al Islam. Yayın Tarihi 25 Aralık 2015. https://www.jaishalislam.com/video/show/19/192/
CR  - Ceyşu’l-İslam. “Beyân teşkîl Ceyşu’l-İslam”. YouTube. Yayın Tarihi 29 Eylül 2013. https://www.youtube.com/watch?v=llo4cdlI9gE
CR  - Ceyşu’l-İslam. “Kasâsu’l-mazlumîn min el-havârici’l-mârikîn”. Jaish al Islam. Yayın Tarihi 15 Ağustos 2015. https://www.jaishalislam.com/video/show/8/28/
CR  - Ceyşu’l-İslam. “Kelimetu kâidi Ceyşi’l-İslam İsâm Buveydânî havle’l-ahdâsi’l-ahireti ve şehâdetu Ebu Amir el-Urdunî”. Jaish al Islam. Yayın Tarihi 7 Mayıs 2016. https://www.jaishalislam.com/video/show/19/312/
CR  - Çakmaktaş, Nurullah. Mısırda Selefi Hareket. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
CR  - Drevon, Jerome. “Can (Salafi) insurgents politicise and become pragmatic in civil wars? Social movement restraint in Ahrar al-Sham in Syria”. Third World Thematics: A TWQ Journal 5/3-6 (Ekim 2021), 189-205. https://doi.org/10.1080/23802014.2021.1983454
CR  - El Yassir, Ali. “The Ahrar Al Sham Movement: Syria’s Local Salafists”. Wilson Center. Erişim 29 Mart 2024. https://www.wilsoncenter.org/article/the-ahrar-al-sham-movement-syrias-local-salafists-0
CR  - el-Cebhetu’l-İslâmiyyeti’s-Sûriyye. Mîsâku’l-Cebheti’l-İslâmiyyeti’s-Sûriyye (21 Ocak 2013). https://docs.google.com/document/d/1fACS9tltlmZDmomlB1ZtiJLZaAckWOT0yhtRwoskgIE/edit?pli=1
CR  - el-Hâc, Abdurrahman. “Suriye’de Selefilik ve Selefiler”. çev. Nurullah Çakmaktaş. Arap Dünyasında Selefilik ve Selefi Hareketler. ed. Beşir Mûsa Nâfi’ vd. 117-141. İstanbul: Yarın Yayınları, 2015.
CR  - el-Kinânî, Heysem Muhammed. “Hivâr ma’a kâid fasîl (Livâu’l-İslam) es-Surîyye”. el-Beyân 311 (Mayıs 2013). https://www.albayan.co.uk/MGZarticle2.aspx?ID=2790
CR  - Gutman, Roy – Alhamadee, Mousab. “Syrian rebel leader changes his conservative rhetoric in first talk with an American newspaper”. McClatchy Dc. Erişim 8 Ocak 2024. https://www.mcclatchydc.com/news/nation-world/world/article24784780.html
CR  - Halife, Orva. “’an bunyeti’t-tanzimât es-selefiyye fi Suriya: Ceyşu’l-İslam nemûzecen”. el-Cumhuriyyeh. Erişim 9 Ekim 2023. https://aljumhuriya.net/ar/2016/09/09/35519/
CR  - Hassan, Hassan. “The Army of Islam is winning in Syria”. Foreign Policy. Erişim 16 Ekim 2023. https://foreignpolicy.com/2013/10/01/the-army-of-islam-is-winning-in-syria/
CR  - Heller, Sam. “Ahrar Al-Sham’s Revisionist Jihadism”. War On The Rocks. Erişim 26 Mart 2024. https://warontherocks.com/2015/09/ahrar-al-shams-revisionist-jihadism/
CR  - ICG, International Crisis Group. Tentative Jihad: Syria’s Fundamentalist Opposition Middle East Report No 131. Brussels: Crisis Group, 2012. https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/eastern-mediterranean/syria/tentative-jihad-syria-s-fundamentalist-opposition
CR  - İslam-tr. “’Misak Belgesi’ Üzerine Bir Analiz”. Erişim 3 Ekim 2022. https://islam-tr.org/konu/analiz-misak-belgesi-uzerine-bir-analiz.37222/
CR  - Jihadology. “New statement from Syrian Islamic Front’s Harakat Ahrar Al-Sham Al-Islamiyyah: Clarification on the declaration of the Islamic State of Iraq and Al-Sham and its implications”. Erişim 1 Nisan 2024. http://176.55.252.4:8080/?url=jihadology.net%2F2013%2F05%2F04%2Fnew-statement-from-the-syrian-islamic-fronts-%25E1%25B8%25A5arakat-a%25E1%25B8%25A5rar-al-sham-al-islamiyyah-clarification-on-the-declaration-of-the-islamic-state-of-iraq-and-al-sham-and-its-implications%2F
CR  - Jihadology. “The Revolutionary Convenant Press Release #9”. Erişim 3 Ekim 2022. https://scholarship.tricolib.brynmawr.edu/bitstream/handle/10066/14243/JAN20140520.pdf?sequence=1
CR  - Kataib Ahrar al-Sham. “Info”. Facebook. http://www.facebook.com/K.ahraralsham/info
CR  - Kittleson, Shelly. “Syrian opposition defends eastern Ghouta situation”. Al-Monitor. Erişim 8 Ocak 2024. https://www.al-monitor.com/originals/2015/05/syria-jaish-al-islam-ghouta-bombing-alloush-islamist.html
CR  - Liwaa Aleslam. “Likâu ma’a fadîleti’ş-Şeyh Abdullah Allûş vâlidu eş-Şeyh Zehrân Allûş el-kâidu’l-‘âm li Ketâib
CR  - Livâu’l-İslam”. YouTube. Yayın Tarihi 31 Ocak 2013. https://www.youtube.com/watch?v=D95LpePuGTk
CR  - Lund, Aron. “Say Hello to the Islamic Front”. Carnegie Middle East Center. Erişim 6 Mart 2023. https://carnegie-mec.org/diwan/53679?lang=en
CR  - Lund, Aron. “Who and What was Abu Khaled al-Suri? Part II”. Carnegie Middle East Center. Erişim 17 Mart 2024. https://carnegie-mec.org/diwan/54634
CR  - Lund, Aron. Syrian Jihadism. Swedish Institute of International Affairs, 2012. https://www.sultan-alamer.com/wp-content/uploads/77409.pdf
CR  - MacDonald, Alex. “Rise of Jaish al-Islam marks a turn in Syria conflict”. Middle East Eye. Erişim 30 Ekim 2023. https://www.middleeasteye.net/news/rise-jaish-al-islam-marks-turn-syria-conflict
CR  - Middle East Media Research Institute. “Syrian Jihadi Commander Zahran Alloush: We will not let democracy be imposed upon us”. MEMRI TV. Yayın Tarihi 14 Ocak 2014. https://www.memri.org/tv/syrian-jihadi-commander-zahran-alloush-we-will-not-let-democracy-be-imposed-upon-syria
CR  - MMP, Stanford University Mapping Militant Organizations. “Aranan: Ahrar al-Sham”. Erişim 30 Mart 2024. https://cisac.fsi.stanford.edu/mappingmilitants/profiles/ahrar-al-sham
CR  - MPC Journal. “Syrian rebel leader changes his conservative rhetoric in first talk with an American newspaper”. YouTube. Yayın Tarihi 22 Mayıs 2015. https://www.youtube.com/watch?v=9JGSw80Ts94
CR  - Oweis, Khaled Yacoub. “Backbone of the Syrian Revolt: Inclusion of Rural Sunnis Key for International Efforts to End Conflict”. SWP Comments 39 (Ağustos 2015), 1-8. https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-442697
CR  - Pierret, Thomas. “Salafis at War in Syria: Logics of Fragmentation and Realignment”. Salafism after the Arab Awakening: Contending with People’s Power. ed. Francesco Cavarto vd. 137-154. Oxford: Oxford University Press, 2017.
CR  - Reuters. “Factbox: Syria’s rebel groups”. Erişim 6 Mart 2023. https://www.reuters.com/article/us-syria-crisis-rebels-factbox-idUSBREA080SW20140109
CR  - Shaam Network S.N.N. “Şâm hattâ lâ nehterik vahdenâ akfâse’l-himâye”. YouTube. Yayın Tarihi 1 Kasım 2015. https://www.youtube.com/watch?v=krjTdY4YrY8
CR  - Solomon, Erika .“Syria rebels see future fight with foreign radicals”. Reuters. Erişim 15 Nisan 2024. https://www.reuters.com/article/idUSBRE8770BK/
CR  - Spencer, Richard. “British convert to Islam vows to fight to the death on Syrian rebel front line”. The Telegraph. Erişim 13 Şubat 2024. https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/syria/9481246/British-convert-to-Islam-vows-to-fight-to-the-death-on-Syrian-rebel-front-line.html
CR  - Suriye Arap Cumhuriyeti Halk Meclisi. 20.06.2011 Tarihinden Önce İşlenen Suçlar İçin Genel Af Sağlayan 2011 Tarihli 72 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (20 Haziran 2011). http://www.parliament.gov.sy/arabic/index.php?node=5586&nid=4419&First=0&Last=17&CurrentPage=0&mid=&refBack=
CR  - The Carter Center. Syria Countrywide Conflict Report #1. Atlanta: The Carter Center, 2013. https://www.cartercenter.org/resources/pdfs/peace/conflict_resolution/syria-conflict/NationwideReport-aug-20-2013.pdf
CR  - The Carter Center. Syria Countrywide Conflict Report #4.  The Carter Center, 2014. https://www.cartercenter.org/resources/pdfs/peace/conflict_resolution/syria-conflict/nationwideupdate-sept-18-2014.pdf
CR  - Tony Blair Faith Foundation. If the Castle Falls: Ideology and Objectives of the Syrian Rebellion. London: Tony Blair Faith Foundation, 2015. https://studylib.net/doc/10954019/if-the-castle-falls-ideology-and-objectives-of-the-syrian...
CR  - Yazarsız. “Allâmetü’ş-Şâm Cemâleddin el-Kâsımî”. Mecelle Rebîü’ş-Şâm 1 (2014), 2-3. https://drive.google.com/file/d/1KTYsxgsj5dA204DAFexr280A-3tl8tZu/view
CR  - Yazarsız. “eş-Şeyh: Muhibbüddin el-Hâtib”. Mecelle Rebîü’ş-Şâm 3 (2015), 5-7. https://drive.google.com/file/d/1ys-ZtL3ycFvpYNmgpLp63qceQ1UnNoXy/view
CR  - Yazarsız. “eş-Şeyhü’l-Âlim: Tâhir el-Cezâirî”. Mecelle Rebîü’ş-Şâm 2 (2014), 6-9. https://drive.google.com/file/d/1Tc0a8JBqYHjbryUG3XNWt7r1_K09P3jl/view
UR  - https://doi.org/10.51702/esoguifd.1576360
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4327106
ER  -