TY - JOUR T1 - YAPAY ZEKÂ’NIN HUKUK TARİHİ USULLERİNDEN “MAKÂSID” VE “MASLAHAT” İLE AMAÇ YORUMU ÇERÇEVESİNDE YORUMLANMASI HAKKINDA BİR DENEME AU - Oğurlu, Yücel PY - 2024 DA - December Y2 - 2024 JF - Balıkesir Üniversitesi Hukuk Dergisi JO - BAÜNHD PB - Balıkesir University WT - DergiPark SN - 3061-9858 SP - 144 EP - 164 VL - 1 IS - 2 LA - tr AB - Yapay zekâ hakkında hemen her meslek ve bilim sahasının kendine özgü yaklaşımlarının olduğu görülür. İnsan ile yapay zekâ robot karşılaşmasında ahlak ve etik tartışmalarının doğrudan sebep olabileceği ontolojik ve varoluşsal problemler yanında, bunun yanında felsefi, teolojik ve hukuki problemler ve müzakerelerin ortaya çıkması kuvvetle muhtemeldir. Bu çalışmada, ilahî/semavi dinler olarak adlandırılan Musevilik, Hristiyanlık ve İslam’ın yapay zekâya, İslam Hukuku ilke ve kuralları açısından değerlendirilmesi ilk bakışta boş bir çaba olarak değerlendirilebilir. Fakat bu dinlerin günümüzdeki teknolojik gelişme ve değerlendirmeleri kayda değerdir. Esasen teolojik açıdan çalışma problematiği oluşturabilecek temel soru olarak yapay zekâya gai yorum (amaç yorumu) ile yaklaşıldığında bunun sonuçlarının ne olacağı, meşruiyeti ve değeri konularına çözüm aranmıştır. Çalışmada, İslam hukukunun amaçları olan makâsıd çerçevesinde yapay zekâ konusu, Türkiye’de Makâsıd çerçevesinde incelenirken onun önemli parçası olan istislah/maslahat konularına ise amaç yorumuyla yoğun ilişkisi dolayısıyla detaylı olarak girilmiştir. Çalışma güncel bir konuya dair semavi dinlerin reddiyeci veya kabullenici tavırlardan hangisini seçtiklerini; bu görüşleri ciddiye almanın veya almamanın oluşturacağı tehditlere dikkat edilmesi gerekir. KW - Yapay zeka KW - maslahat KW - makasıd KW - hukukun amaçları KW - İslam Hukuku CR - Ak A, ‘İslam Hukuku Perspektifiyle Hukukî Realizmin Analizi’ (2022) 26 (2) Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 717 CR - Altun ML, ‘Yapay Zekâ Üzerine Fıkhi Bir Analiz’ (2023) 26 (2) Dicle İlahiyat Dergisi 227 CR - Butterworth CE, ‘Medieval Islamic Philosophy and the Virtue of Ethics’ (Jul 1987) 34 (2) Arabica 221 CR - Dönmez İK, ‘Maslahat’ <https://islamansiklopedisi.org.tr/mubah> Erişim Tarihi 1 Ekim 2024 CR - Dönmez İK, ‘Mübah’ <https://islamansiklopedisi.org.tr/mubah> Erişim Tarihi 1 Ekim 2024 CR - Elmahjub E, ‘Artificial Intelligence (AI) in Islamic Ethics: Towards Pluralist Ethical Benchmarking for AI’ (2023) 36 Philosophy & Technology <http://dx.doi.org/10.1007/ s13347-023-00668-x> Erişim Tarihi 1 Ekim 2024 CR - Fakhar A, ‘Religious Ethics in the Age of Artificial Intelligence and Robotics: Exploring Moral Considerations and Ethical Perspectives’ <https://aiandfaith.org/religious-ethics-in-the-age-of-artificial-intelligence-and-robotics-exploring-moral-considerations-and-ethical-perspectives/> Erişim Tarihi 1 Haziran 2024 CR - Gazali İ, İhyau Ulumiddin Cilt 1 (Denizli 2004) <https://ghazali.org/ihya/turc/ihya_1_-_ilim.pdf> Erişim Tarihi 3 Temmuz 2024 CR - Gezer İ, ‘İslam Hukukuna Göre Yapay Zekânın Hukuki Mahiyeti’ (Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2022) CR - Gülan A, ‘Conseil d’Etat’nın Kamu Yararı Kavramına Yaklaşımı’ iç 2000 Yılında İdari Yargı Sempozyumu (11-12 Mayıs 2000 Ankara) 23 CR - Johnston D, ‘20. Yüzyıl Fıkıh Usûlünün Bilgi Kuramı ve Yorum Anlayışında Dönüşüm’ (Adem Yığın çev) (Nisan 2011) (17) İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 105 CR - Kuş F, ‘Gazâlî’nin Hukuk Anlayışında Maslahat Düşüncesi’ (Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2017) CR - Köse S, İslam Hukukuna Giriş (Hikmetevi Yayınları 2022) CR - Lombart M, İslam’ın Altın Çağı (Nezih Uzel çev, Pınar Yayınları 2002) CR - Mohadi M, Tarshany Y, ‘Maqasid Al-Shari'ah and the Ethics of Artificial Intelligence: Contemporary Challenges’ (2023) 2 (2) Journal of Contemporary Maqasid Studies 79 CR - Münavi MA, Feyzu’l-Kadir Cilt 1, 542 CR - Oğurlu Y, ‘Yapay Zekânın İdare Hukuku ve İdari Yargıda Doğuracağı Tartışmalar’ (2021) iç İdare Hukuku ve İdari Yargı Uluslararası Sempozyumu ISALAJ 2021 (24-26 Mayıs 2021 İstanbul) 59 CR - Özkan M, ‘Şer‘î Hükümlerin Ta‘lîli ve İbadetlerde İçtihat Meselesi’ (Ekim 2012-Mart 2013) 5 Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 55 CR - Pathan MSK, Khoso AA, Ahmed M, ‘Digital Model Anecdotes Through Artificial Intelligence in Socioeconomic and Islamic Investments’ (2022) 3 (2) International Research Journal of Education and Innovation <https://doi.org/10.53575/irjei.v3.02(22) 21.195-209> Erişim Tarihi 1 Ekim 2024 CR - Raquib A, ‘Islamic Virtue-Based Ethics for Artificial Intelligence’ (2022) 2 Discover Artificial Intelligence <http://dx.doi.org/10.1007/s44163-022-00028-2>1 Erişim Tarihi 1 Ekim 2024 CR - Rome Call for AI Ethics (2020) <https://www.romecall.org/the-call/> Erişim Tarihi 15 Nisan 2024 CR - Ryan D, ‘A Christian’s Perspective on Artificial Intelligence’ <https://christoverall.com/> Erişim Tarihi 7 Ağustos 2024 CR - Smuha, N A Natalie A Smuha, ‘The EU Approach to Ethics Guidelines for Trustworthy Artificial Intelligence’ (2019) 20 (4) Computer Law Review International 97 CR - Suyuti C, Camiü’s Sağir Cilt 4 (Ocak Yayınları 2013) CR - Şâtıbî İM, El-Muvâfakat- İslami İlimler Metodolojisi Cilt 2 (Mehmet Erdoğan çev, İz Yayıncılık 1990) CR - Tirmizî, Süneni Tirmizi, Kitabül İlm, 19, IV/425 CR - ‘Yapay Zekâ Çağında İslam ve Hukuk Sempozyumu’ Yıldıray Sipahi (ed), <https://ihyaz.mehmetakif.edu.tr/files/yapay-zeka-caginda-islam-ve-hukuk.pdf> (2022) Erişim Tarihi 1 Ocak 2024 CR - Yıldırım Ö, ‘İslam Felsefesinde İnanç–Akıl İlişkisi’ <https://www.felsefe.gen.tr/islam-felsefesinde-inanc-akil-iliskisi/> Erişim Tarihi 3 Ekim 2024 CR - Zahrah MA, ‘The Tenth Source: The Principle of Means (adh-Dhara'i')’ in The Fundamental Principles of Imam Malik's Fiqh <https://www.iium.edu.my/deed/lawbase/maliki_fiqh /usul11.html> Erişim Tarihi 9 Ekim 2024 UR - https://dergipark.org.tr/en/pub/baunhd/issue//1577243 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4330960 ER -