TY  - JOUR
T1  - TOPLU KONUTLARIN KENT KİMLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: DİYARBAKIR ÖRNEĞİ
TT  - THE IMPACT OF MASS HOUSING ON URBAN IDENTITY: CASE OF DIYARBAKIR
AU  - Koç, Canan
AU  - Tarhan, Ayça
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.29029/busbed.1578932
JF  - Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
JO  - BUSBED
PB  - Bingol University
WT  - DergiPark
SN  - 1309-6672
SP  - 64
EP  - 83
IS  - 29
LA  - tr
AB  - Bir kenti diğer kentlerden farklılaştıran özellikler ve öğeler olarak tanımlanan kent kimliği, günümüzde hemen hemen her kentte benzer nitelik göstermeye başlamıştır. Sanayi devrimi ile birlikte kentler kontrolsüz bir şekilde büyümeye başlamış, çarpık kentleşme ve küreselleşme eğilimleri kentlerin kimliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur. Geleneksel dokudan farklı olarak hemen hemen her kentte benzer şekildeki uygulamalar kent kimliği ve siluetini değiştirmiştir. Ülkemizde, toplu konut üretiminde aktif rol alan Toplu Konut İdaresi tarafından uygulanan projelerin benzer özellikler taşıması ve kentin yerel özellikleri dikkate alınmadan hayata geçirilmesi yapılan eleştiriler arasındadır. Çalışmada, Diyarbakır örnekleminde “Toplu konut uygulamaları kent kimliğini yansıtıyor mu?” sorusuna cevap aranmıştır. Çalışma kapsamında Diyarbakır ili Yenişehir ilçesinde yer alan Şilbe toplu konutları, Kayapınar ilçesinde bulunan Çölgüzeli toplu konutları ile Maliye konutları ele alınmış, kent kimliğine uygunluğu değerlendirilerek öneriler geliştirilmiştir. İncelenen toplu konut alanları “kat planı, kat yüksekliği, malzeme, cephe özellikleri, pencere boyutları, kapı, balkon, kemer ve eyvan, renk, bahçe özellikleri ve sokak görünümleri” açısından karşılaştırılarak geleneksel konut dokusuyla benzerlik gösterip göstermediği ortaya konmuştur.  Şilbe ve Çölgüzeli toplu konutlarının kent kimliğiyle uyumlu olmadığı, Maliye Konutları’nda ise kullanılan renkler ve cephe süslemeleri ile geleneksel dokudan izlerin yansıtılmaya çalışıldığı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla, Şilbe ve Çölgüzeli toplu konut alanı “Kimlikten Uzak Standartlaşma”nın, Maliye Konutları ise “Geleneksel ve Modern Unsurlarda Bütünleşme”nin olduğu uygulamalar şeklinde sınıflandırılmıştır.  Bu bağlamda, Diyarbakır geleneksel dokusunun avantajlarından yararlanarak, modernlik unsurları ve günümüz teknolojisiyle sentezlenen tasarımların kent kimliğine olumlu katkı sunulacağı düşünülmektedir. Kent kimliğinin korunması amacıyla planlama çalışmalarında ekonominin gerekleri yerine getirilirken, ekolojik, sosyal, kültürel ve estetik boyutların kent kimliğine uygunluğuna yer verilmelidir.
KW  - Sosyal Konut
KW  - Geleneksel Konut
KW  - Yerel Mimari
N2  - Urban identity, defined as the features and elements that differentiate a city from other cities, has begun to show similar characteristics in almost every city today. With the industrial revolution, cities began to grow uncontrollably, and unplanned urbanization and globalization trends were effective in cities losing their identities. Unlike the traditional texture, similar practices in almost every city have changed the city identity and silhouette. Among the criticisms made in Türkiye are the ideas that the projects implemented by the Mass Housing Administration, which plays an active role in mass housing production, have similar characteristics and are implemented without taking into account the local characteristics of the city. In the study, the question "Do mass housing practices reflect urban identity?" was sought in the Diyarbakır sample. Within the scope of the study, Şilbe mass housing in Yenişehir, Çölgüzeli and Maliye mass housing in Kayapınar district in Diyarbakır were taken into consideration and suggestions were developed by evaluating their suitability for urban identity. The examined mass housing areas were compared in terms of "floor plan, floor height, material, facade features, window sizes, doors, balconies, arches and iwans, colors, garden features and street views" to reveal whether they were similar to the traditional housing texture. It has been observed that Şilbe and Çölgüzeli mass housings are not compatible with the urban identity. Traces of traditional texture were tried to be reflected with the colors and facade decorations used in Maliye mass housing. Therefore, Şilbe and Çölgüzeli mass housing areas are classified as applications of “Standardization Away from Identity”, while Maliye Housing is classified as applications of “Integration of Traditional and Modern Elements”. In this context, it is thought that designs that utilize the advantages of Diyarbakır’s traditional texture and synthesize with elements of modernity and today’s technology will make a positive contribution to the city’s identity. In order to protect the urban identity, while the requirements of the economy are met in planning studies, the suitability of ecological, social, cultural and aesthetic dimensions to the urban identity should be included.
CR  - Abakay, M. A. (2011). Tarihten bugüne Esfel bahçeleri. Türkiye Yazarlar Birliği. https://www.tyb.org.tr/tarihten-bugune-esfel-bahceleri-2839yy.htm. (Erişim tarihi: 12 Haziran 2022)
CR  - Alkışer, Y. & Yürekli, H. (2004). Türkiye’de devlet konutunun dünü, bugünü, yarını, İTÜ Dergisi, a:Mimarlık, Planlama, Tasarım, 3(1); 63-74.
CR  - Alsaç, Ü. (1993). Türk kent düzenlemesi ve konut mimarlığı, İletişim Yayınları.
CR  - Anastasiou, D., Tasopoulou, A., Gemenetzi, G., Gareiou, Z., & Zervas, E. (2022). Public's perceptions of urban identity of Thessaloniki, Greece. Urban Design International, 1-25.
CR  - Arslan, R. (1999). Diyarbakır kentinin tarihi ve bugünkü konumu, Diyarbakır müze şehir (Der: Ş. Beysanoğlu, M. S. Koz, E. N. İşli), Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
CR  - Aydın, E., & Koç, C. (2024). Diyarbakır kentindeki parklarda kullanıcı memnuniyetinin değerlendirilmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 13(2), 11-25. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.1588997
CR  - Aydoğdu, R., & Koç, C. (2023). Hevsel Bahçeleri’nin kentsel tarım alanı olarak değerlendirilmesi. COMU Journal of Agriculture Faculty, 11(2), 212-228. https://doi.org/10.33202/comuagri.1331382
CR  - Balamir, A. (2003). Çağdaş mimarlık mimari kimlik temrinleri II: Türkiye’de modern yapı kültürünün bir profili, Mimarlık, 314. https://web.archive.org/web/20200908112715/http://www.mimarlarodasi.org.tr/ mimarlikdergisi/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=26&RecID=260 (Erişim: 20.09.2024).
CR  - Bekleyen, A. (2019). Geleneksel konut mimarisindeki avlulu mekân örgütlenmesinin günümüzdeki yorumları. TÜBAV Bilim Dergisi, 12(1), 1-13.
CR  - Bekleyen, A. (1993). Eski Diyarbakır evlerinin kitlesel biçimlenmesini etkileyen asal etmenlerin belirlenmesi, [Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
CR  - Belanche, D., Casaló, L. V., & Rubio, M. Á. (2021). Local place identity: A comparison between residents of rural and urban communities. Journal of Rural Studies, 82, 242-252.
CR  - Biçen, A., & Vural, S. (2023). Kent ve konut üzerine betimsel analiz: Diyarbakır örneği. Kent Akademisi, 16(3), 1639-1665. https://doi.org/10.35674/kent.1269970
CR  - Çelik, M., & Yılmaz, H. (2023). Diyarbakır kent merkezi termal konforunun belirlenmesi. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 10(4), 770-780. https://doi.org/10.30910/turkjans.1251560
CR  - Çınar, R. (2024). Lefebvre’nin mekânsal üçlü kuramı bağlamında iktidarın kentsel mekânla ilişkisi. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 30-43. https://doi.org/10.20493/birtop.1414752
CR  - Dağlı, D., & Çağlıyan, A. (2021). Kentsel gelişim ve dönüşüm sürecinin belirlenmesi: Diyarbakır örneği. International Journal of Geography and Geography Education,  (43), 212-234. https://doi.org/10.32003/igge.819481
CR  - Dalkılıç N., & Aksulu I. (2001). Diyarbakır kenti, geleneksel konut mimarisi. Gazi Sanat Dergisi, (2), 53-70.
CR  - Dalkılıç, N., & Bekleyen A. (2011).  Geçmişin günümüze yansıyan fiziksel izleri: Geleneksel Diyarbakır evleri,Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi (ss. 373-419). Yıldız, İ. (Ed.). (1. Baskı). Diyarbakır Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları.
CR  - Demir Kayan, H., & Biçen, A. (2023). Diyarbakır kent merkezinin aktif açık-yeşil alanlarının yeterliliğine yönelik bir değerlendirme. GRID - Architecture Planning and Design Journal, 6(2), 411-441. https://doi.org/10.37246/grid.1099696
CR  - Ekinci, O. (2005). Kentler ve mimarlık,  https://v3.arkitera.com/h2720-kentler-ve-mimarlik.html (Erişim:20.09.2024).
CR  - Gürhan, N. (2016).  Diyarbakır kent algısı üzerine bir araştırma. Şarkiyat 8(2), 921-941.
CR  - Halbwachs, M. (1980). The collective memory. Francis j. ditter ve vida yazdi ditter (Çev.). New York: Harper & Row.
CR  - Halifeoğlu, F. M., & Dalkılıç, N. (2011). Diyarbakır’da 1950-1970 döneminde inşa edilen idari yapılar, Mimarlık Dergisi, 361, 74–84.
CR  - Hasanov, B. (2016). İbn Haldun’da asabiyet kavramı – Maurıce Halbwachs’ın “kolektif hafıza” kavramı ile bir karşılaştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59). https://doi.org/10.17755/esosder.263245
CR  - Hwang, K.H. (2014). Finding urban identity through culture-led urban regeneration, Journal of Urban Management, 3 (1/2),67-85.
CR  - İmamoğlu, M. Ş.  (2019). Diyarbakır il merkezi ve çevresinin depremselliği ve zemin özellikleri. DÜMF MD,  10(2), 697–707.
CR  - Kejanlı, D.T., & Dinçer,İ. (2011). Diyarbakır kale kentinde koruma ve planlama sorunları. Megaron, 6(2):95-108.
CR  - Kısakürek, Ş., & Bayazıt, E. (2018). Kahramanmaraş kenti örneği’nde kent kimliği ve kentsel donatı elemanları. Turkish Journal of Forest Science, 2(1), 49-59. https://doi.org/10.32328/turkjforsci.408372
CR  - Koç,  C. (2018). Sürdürülebilir kentleşme politikalarında sosyal konutların yeri: Güneydoğu Anadolu Bölgesi örneği [Doktora tezi, Dicle Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
CR  - Lefebvre, H. (1974). The Production of Space, İng. çev. D. Nicholson- Smith, Blackwell, Oxford.
CR  - Lynch, K. (1960). The Image of the city. Cambridge, MA: MIT Press.
Manahasa, E., & Manahasa, O. (2020). Defining urban identity in a post-socialist turbulent context: The role of housing typologies and urban layers in Tirana. Habitat International, 102, 102202.
CR  - Mansour H., (2015). The lost ıdentity of the city: The case of Damascus. CITTA 8 th Annual Conference on Planning Research AESOP TG Public Spaces & Urban Cultures Event.
CR  - Marnane, K. (2023) In-between urbanism: The physical, functional, socio-cultural, and identity-forming role of the otla in informal settlements in Ahmedabad, Habitat International, 140, 102912.
CR  - Meydan Yıldız, S. G., Bahçeci Başarmak, H. I., & Akın, E. S. (2022). Social and administrative dimensions of urban transformation and urban ıdentity: Sample of Yozgat (Turkey). Optimum Ekonomi Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 93-114. https://doi.org/10.17541/optimum.997034
CR  - Oktay, D. (2002). The quest for urban identity in the changing context of the city: Northern Cyprus, Cities, 19(4), 261-271.
CR  - Özbudak Akça B., Aykal F.D., & Çakır Aydın D. (2017). Kullanıcı-yapı etkileşiminin Diyarbakır tarihi geleneksel evlerinde irdelenmesi. Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 8(2), 275-284.
CR  - Özyılmaz, H. (2022). Toplu konut yerleşimlerinin engelsiz tasarım bağlamında değerlendirilmesi: Diyarbakır Şilbe örneği, DUFED, 11(1), 9–68. doi: 10.55007/dufed.981547.
CR  - Sağır, A. (2014). Kentsel dönüşümlerden sosyal değişmelere: Pendik Belediyesi örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, 4(2), 57-80.
CR  - Sağlık, E., & Kelkit, A. (2019). Kentsel kimlik bileşenlerinin kent kullanıcıları tarafından belirlenmesi: Örnek kent Çanakkale. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 63-79. https://doi.org/10.28979/comufbed.539309
CR  - Sezik, M. (2018). Kentsel dönüşüm (kentsel yenilenme) sürecinde kent kimliğinin önemi ve korunması: Diyarbakır Sur örneği, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21),  269 – 280.
CR  - Tavakoli N., (2010). The role of physical ıdentity of city ın urban sustainability (The Case Study: Yazd, Iran). 14 The International Planning History Society Conference.
CR  - Tutal, G. Ş., & Koç, C. (2023). Sosyal konut çalışmalarında Toplu Konut İdaresi (TOKİ)’nin yerini incelemede bir yöntem denemesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 15-40.
CR  - Ünlü, T.S. (2017). Kent kimliğinin oluşumunda kentsel bellek ve kentsel mekan ilişkisi: Mersin örneği, Planlama, 27(1):75–93.
CR  - Yaldız, E., Aydın, D.,&  Büyükşahin Sıramkaya S.(2014). Loss of city ıdentities ın the process of change: The city of Konya-Turkey, Procedia - Social and Behavioral Sciences 140, 221 – 23.
CR  - URL 1:Vikipedi, https://tr.wikipedia.org/wiki/Big_Ben  (Erişim Tarihi: 01.01.2024)
CR  - URL 2:Istock, https://www.istockphoto.com/tr/foto%C4%9Fraflar/bur%C3%A7-halife-foto%C4%9Fraflar (Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 3:Bilim Genç Tubitak, https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/depremler-pisa-kulesini-neden-yikamiyor
(Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 4:Istock,  https://www.istockphoto.com/tr/foto%C4%9Fraf/paris-eiffel-tower-france-travel-landmarkgm1 378740896-442699590 (Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 5:Vikipedi, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96zg%C3%BCrl%C3%BCk_Heykeli  (Erişim Tarihi: 01.01.2024)
CR  - URL 6:Artdog İstanbul, https://artdogistanbul.com/gundemimizde-2500-yillik-kiz-kulesi/  (Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 7:Arkıtektuel, https://www.arkitektuel.com/sydney-opera-binasi/ (Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 8: Jules Verne, https://julesverne.com.tr/seyahat-blog/mutlaka-gorulmesi-gereken-dunyanin-en-etkileyici-10-tarihi-yeri/  (Erişim Tarihi: 01.01.2024)
CR  - URL 9: Istock,   https://www.istockphoto.com/tr/foto%C4%9Fraflar/%C3%A7in-seddi-kuzey-%C3%A7in
(Erişim Tarihi: 28.09.2024)
CR  - URL 10: The Free Library,  https://www.thefreelibrary.com/EXPLORING+URBAN+ATTRACTIVENES S%3A+A+STUDY+ON+PERCEPTION+AND...-a0816799590 (Erişim Tarihi: 19.02.2025)
CR  - URL 11:Google Earth, https://earth.google.co.zm/  (Erişim Tarihi: 11.03.2024)
CR  - URL 12:Vikipedi, https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Diyarbakir_in_Turkey.svg  (Erişim Tarihi: 24.12.2023)
CR  - URL 13:Amida Haber,     https://amidahaber.com/diyarbakir/diyarbakir-surlari-ile-ilgili-bilmeniz-gerekenler-3528h  (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 14:TC Kültür ve Turizm Bakanlığı,  Kültür Varlıkları Ve Müzeler Genel Müdürlüğü https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44403/diyarbakir-kalesi-ve-hevsel-bahceleri-kulturel-peyzaji-diyarbakir.html (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 15:TC Diyarbakır Valiliği,  http://www.diyarbakir.gov.tr/kayapinar (Erişim Tarihi: 10.04.2024)
CR  - URL 16:Tren Haber, https://www.trenhaber.com/gundem/diclekent-bulvari-sil-bastan-yenileniyor-diyarbakir-haberleri-h3958.html (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 17:Twitter, https://twitter.com/ant_diyarbakir/status/1330127165417992193   (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 18:Youtube, https://www.youtube.com/watch?v=haNYiSma18E (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 19:Diyarbakır Belediyesi, https://www.diyarbakir.bel.tr/haberler/8805-park-bahceler.html  (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 20 :Foursquare, https://tr.foursquare.com/v/da%C4%9Fkap%C4%B1-meydan%C4%B1/4e8ec74 a8b8140003847c02d  (Erişim Tarihi: 07.01.2024)
CR  - URL 21:Toplu Konut İdaresi, https://www.toki.gov.tr/satis/tr/duyuru-detay/diyarbakir-kayapinar-colguzeli-mevkii-2-etap-2-boge-566-konut-csb-protokol-149954291-181121031924703/FloorPlans (Erişim Tarihi: 01.01.2024)
UR  - https://doi.org/10.29029/busbed.1578932
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4338252
ER  -