TY  - JOUR
T1  - Türkiye'de Çocuk İhmali ve İstismarı: Öğretmen Farkındalığına İlişkin Tezlerin Bibliyometrik Analizi
TT  - Child Neglect and Abuse in Turkey: Bibliometric Analysis of Theses on Teacher Awareness
AU  - Büber, Ömer
AU  - Beyenal, Sarenur
AU  - Oksal, Hatice
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.60107/maunef.1593248
JF  - Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
JO  - MAUNEFDER
PB  - Mus Alparslan University
WT  - DergiPark
SN  - 2791-7320
SP  - 1
EP  - 18
VL  - 5
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Çocuk ihmali ve istismarı, çocuğun fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen ve dünyanın her yerinde görülebilen halk sağlığı sorunudur. Öğretmenler çocuk ihmal istismarının tespit edilmesinde ve adli bildiriminde önemli rol oynamaktadırlar. Bu çalışmada, 2008-2024 yılları arasında Türkiye’de çocuk ihmal istismar konusunda öğretmenleri kapsayan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bu araştırma, tanımlayıcı nitelikte bir tarama çalışmasıdır ve bibliyometrik analiz yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Ulusal Tez Merkezi veri tabanında “öğretmen, çocuk istismarı, çocuk ihmali, istismar, ihmal, farkındalık ve bilgi düzeyi” anahtar kelimeleriyle tarama yapılmıştır. Örneklemin öğretmenler veya öğretmen adaylarından oluşması ve tezlerin açık erişimli olması, çalışmaya dahil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir. Bu kriterlere uygun toplam 54 tez, araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Bu çalışma da tezlerin büyük çoğunluğunun yüksek lisans düzeyinde, nicel desende ve tanımlayıcı tipte olduğu tespit edilmiştir. Tezlerin yarısından fazlasında bir ölçüm aracı kullanılmıştır. En yaygın kullanılan ölçeğin “Çocuk İstismarı ve İhmalinin Belirti ve Risklerini Tanılama Ölçeği” olduğu belirlenmiştir. Çalışmaların büyük çoğunluğu çocuk ihmal ve istismarı konusunu bütüncül bir yaklaşımla ele alırken, daha az sayıda da olsa fiziksel, cinsel ve duygusal istismara odaklanan tezler bulunmaktadır. Çalışmaların ağırlıklı olarak okul öncesi öğretmenlerini kapsadığı tespit edilmiştir. Araştırma çocuk ihmal istismarı konusunda öğretmenler üzerinde yapılan çalışmaların önemli olduğunun altını çizmektedir. Eğitim fakültelerinin tamamında, çocuk ihmal ve istismarı konusundaki farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar desteklenmelidir.
KW  - öğretmen
KW  - çocuk
KW  - ihmal
KW  - istismar
KW  - bibliyometri
N2  - Child neglect and abuse is a global public health problem that negatively affects the physical and psychosocial development of children and is seen all over the world. Teachers play an important role in the detection and forensic reporting of child neglect and abuse. In this study, a bibliometric analysis of postgraduate theses on child neglect and abuse involving teachers in Türkiye between 2008-2024 was conducted. This research is a descriptive survey study and was conducted by bibliometric analysis method. The National Thesis Centre database was searched with the keywords ‘teacher, child abuse, child neglect, abuse, neglect, awareness and knowledge level. The inclusion criteria were that the sample consisted of teachers or pre-service teachers and that the theses were open access. A total of 54 theses that met these criteria constituted the sample of the study. In this study, it was determined that the majority of the theses were master's level, quantitative in design and descriptive in type. In more than half of the theses, one measurement tool was used. It was determined that the most commonly used scale was the “Scale for Diagnosing the Symptoms and Risks of Child Abuse and Neglect”. While the majority of the studies addressed the issue of child abuse and neglect with a holistic approach, there are fewer theses focusing on physical, sexual and emotional abuse. It was determined that the studies mainly involved preschool teachers. The study underlines the importance of studies on child neglect and abuse on teachers. In all faculties of education, studies to increase awareness of child neglect and abuse should be supported.
CR  - Aksel, Ş., & Yılmaz Irmak, T. (2015). Çocuk cinsel istismarı konusunda öğretmenlerin bilgi ve deneyimleri. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 373–391. https://doi.org/10.12984/eed.60194
CR  - Aynacı, C. (2022). Sosyal sermayenin akademik yolculuğu: "YÖK-Tez" örnekleminde bibliyometrik bir analiz. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 42-57. https://doi.org/10.25272/j.2149-8385.2022.8.1.04
CR  - Bacıoğlu, S. D., & Kaya, Z. (2020). Öğretmen adaylarının çocuk istismar ve ihmaline ilişkin bilgi düzeyleri ile çocuğa yönelik cinsel istismarı bildirme tutumlarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 894-925. https://doi.org/10.33711/yyuefd.751858
CR  - Bekman, M. (2022). Halkla ilişkiler uygulamalarında nicel araştırma yöntemi: İlişkisel tarama modeli. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 238-258. https://doi.org/10.54707/meric.1143322
CR  - Bingöl Üniversitesi. (2024). Araştırma yöntem ve tekniklerinin seçimi. Bingöl Üniversitesi. https://www.bingol.edu.tr/media/205521/sayt-bolum9-Arastirma-Yontem-ve-Tekniklerinin-Secimi.pdf
CR  - Bozgun, K., & Pekdoğan, S. (2018). Öğretmenlerin çocuk ihmali ve istismarı hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 433-443. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/578391
CR  - Bryant, J. K., & Baldwin, P. A. (2010). School counsellors' perceptions of mandatory reporter training and mandatory reporting experiences. Child Abuse Review, 19(3), 172-186. https://doi.org/10.1002/car.1099
CR  - Büber, Ö., Oksal, H., & Alnak, A. (2023). Çocuk izlem merkezine başvuran vakaların incelenmesi: Bir merkezin 5 yıllık deneyimi. Adli Tıp Dergisi, 37(1), 12–18. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2735691
CR  - Bülbül, K., Çakıcı, A. B., & Türkkan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik bilgi ve risk tanıma düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 4(2), 127-144. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/887814
CR  - Cronbach, L. J., & Meehl, P. E. (1955). Construct validity in psychological tests. Psychological Bulletin, 52(4), 281–302. https://doi.org/10.1037/h0040957
CR  - Dilsiz, H., & Mağden, D. (2015). Öğretmenlerin çocuk istismar ve ihmali konusunda bilgi ve risk tanıma düzeylerinin tespit edilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 678-694. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88905
CR  - Doğan, Ü., & Culha, A. (2023). Öğretmen iyi oluşu ile ilgili yapılmış çalışmaların bibliyometrik analizi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(2), 1614-1631. https://doi.org/10.51460/baebd.1293566
CR  - Duman, N., Adıgüzel, B., Hüseyinoğlu, E., & Kaplan, C. (2024). Okul öncesi öğretmenlerinde çocuk ihmal ve istismarını tanıma. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 20(20), 205–215. https://tidsad.com/?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1380861295_1663%20Nesrin%20DUMAN.pdf&key=30818
CR  - Duman, S. N., & Taş, İ. D. (2024). Öğretmen adayları öz-yeterliği araştırmalarına ilişkin bibliyometrik analiz çalışması. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 242-268. https://doi.org/10.30855/gjes.2024.10.02.004
CR  - Easton, S. D., Saltzman, L. Y., & Willis, D. G. (2014). “Would you tell under circumstances like that?”: Barriers to disclosure of child sexual abuse for men. Psychology of Men & Masculinity, 15(4), 460. https://doi.org/10.1037/a0034223
CR  - Ellegaard, O., & Wallin, J. A. (2015). The bibliometric analysis of scholarly production: How great is the impact? Scientometrics, 105, 1809-1831. https://link.springer.com/article/10.1007/S11192-015-1645-Z
CR  - Erdoğan, Y., & Aslan, D. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik algıları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 104-132. DOI: 10.17860/mersinefd.629158
CR  - Gilbert, R., Widom, C. S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E., & Janson, S. (2009). Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. The Lancet, 373(9657), 68-81. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(08)61706-7/abstract
CR  - He, T., Wu, Z., Zhang, X., Liu, H., Wang, Y., Jiang, R., ... & Yang, C. (2022). A bibliometric analysis of research on the role of BDNF in depression and treatment. Biomolecules, 12(10), 1-13. https://doi.org/10.3390/biom12101464
CR  - Hillis, S., Mercy, J., Amobi, A., & Kress, H. (2016). Global prevalence of past-year violence against children: A systematic review and minimum estimates. Pediatrics, 137(3), e20154079. https://doi.org/10.1542/peds.2015-4079
CR  - Hussain, N., Zakuan, N., Yaacob, T. Z., Hashim, H. I. C., & Hasan, M. Z. B. (2023). Green human resource management for organization sustainability: A bibliometric analysis. International Journal of Professional Business Review, 8(7), Article 105. https://doi.org/10.26668/businessreview/2023.v8i7.105
CR  - İmdat Derneği. (2021, Mayıs 20). Çocukta fiziksel şiddet raporu. İmdat Derneği. https://imdat.org/media/raporlar/Cocukta_Fiziksel_Siddet_Raporu_-_20_May%C4%B1s_2021.pdf
CR  - Juvonen, J., & Graham, S. (2014). Bullying in schools: The power of bullies and the plight of victims. Annual Review of Psychology, 65(1), 159-185. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-010213-115030
CR  - Karal, E., & Atak, H. (2022). Çocukluk çağı ruhsal travmaları üzerine kavramsal bir çalışma. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 82-103. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2412928
CR  - Kenny, M. C. (2004). Teachers’ attitudes toward and knowledge of child maltreatment. Child Abuse & Neglect, 28(12), 1311-1319. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2004.06.010
CR  - Lemaigre, C., Taylor, E. P., & Gittoes, C. (2017). Barriers and facilitators to disclosing sexual abuse in childhood and adolescence: A systematic review. Child Abuse & Neglect, 70, 39-52. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.05.009
CR  - Moss, C., Smith, S. J., Kim, K., Hua, N., Noronha, N., Kavenagh, M., & Wekerle, C. (2023). A global systematic scoping review of literature on the sexual exploitation of boys. Child Abuse & Neglect, 142, 106244. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106244
CR  - Nation, A., Pacella, R., Monks, C., Mathews, B., & Meinck, F. (2023). Prevalence of violence against children in the United Kingdom: A systematic review and meta-analysis. Child Abuse & Neglect, 146, 106518. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2023.106518
CR  - Oksal, H., Tunagür, M. T., Cincioğlu, E., & Büber, Ö. (2024). Factors facilitating and delaying disclosure and reporting of child sexual abuse: Insights from forensic interviews. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 35(6), 900-918. https://doi.org/10.1080/14789949.2024.2388270
CR  - Özdemir, A. (2008). Yönetim biliminde ileri araştırma yöntemleri ve uygulamalar. Beta Yayınları.
CR  - Page, M. J., Forbes, A., Chau, M., Green, S. E., & McKenzie, J. E. (2016). Investigation of bias in meta-analyses due to selective inclusion of trial effect estimates: Empirical study. BMJ Open, 6(4), e011863. https://doi.org/10.1136/bmjopen-page-011863
CR  - Pekdoğan, S. (2016). Annelerin istismar potansiyellerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 17(2), 425-441. https://doi.org/10.12984/egeefd.280752
CR  - Pesen, A., & Epçaçan, U. (2021). Öğretmen adaylarının çocuk istismarı ve ihmali konusundaki bilgi ve risk tanıma düzeyleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişki. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(1), 121-140. https://doi.org/10.33417/tsh.775148
CR  - Pirdehghan, A., Vakili, M., Rajabzadeh, Y., & Puyandehpour, M. (2015). Child abuse and neglect epidemiology in secondary school students of Yazd Province, Iran. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 9(4), e2256. https://doi.org/10.17795/ijpbs-2256
CR  - Resmî Gazete. (2016, Nisan 20). Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği (Sayı: 29690). T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. https://www.mevzuat.gov.tr
CR  - Sağır, M., & Gözler, A. (2013). Sınıf öğretmenlerinin çocuk istismarı ve ihmaline yönelik görüşleri ve farkındalık düzeyleri. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 3(5), 67-102. https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/243886/makaleler/3/5/arastirmax-sinif-ogretmenlerinin-cocuk-istismari-ihmaline-yonelik-gorusleri-farkindalik-duzeyleri.pdf
CR  - Sever, M., & Allahverdi, F. Z. (2023). Çocukluk döneminde maruz kalınan istismar nedeniyle travma sonrası stres bozukluğu yaşayan bireylere özgü etkili psikolojik tedaviler. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 1278-1307. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1282604
CR  - Stoltenborgh, M., Bakermans-Kranenburg, M. J., & Van Ijzendoorn, M. H. (2013). The neglect of child neglect: A meta-analytic review of the prevalence of neglect. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 48(1), 345-355. https://doi.org/10.1007/s00127-012-0549-y
CR  - Şimşir Büber, S., Kutlu, İ., & Büber, Ö. (2024). 2004-2022 yılları arasında sosyal bilimler alanında yapılmış çocuk cinsel istismarı konulu lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Kesit Akademi, 9(34), 332-349. https://doi.org/10.29228/kesit.68037
CR  - Tatlıcalı, E., & Berkmen, B. (2017). Examination of pre-school teacher candidates: Knowledge and awareness levels for emotional neglect/abuse. International Journal of Educational Sciences, 19(2–3), 181–189. https://doi.org/10.1080/09751122.2017.1393962
CR  - Tıraşçı, Y., & Gören, S. (2007). Çocuk istismarı ve ihmali. Dicle Tıp Dergisi, 34(1), 70-74. https://core.ac.uk/download/pdf/25838357.pdf
CR  - Turhan, Z., Demir, A., & Karadağ, F. (2024). Perspectives and experiences of preschool teachers in preventing and intervening child abuse and neglect. Journal of Public Child Welfare, 18(5), 996–1017. https://doi.org/10.1080/15548732.2023.2282536
CR  - Türkkan, T., Odacı, H., & Bülbül, K. (2021). Çocuk istismarı ve ihmalini anlamak: Ekolojik bir yaklaşım. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(2), 709-728. https://doi.org/10.33417/tsh.847467
CR  - UNICEF. (2010). Türkiye'de çocuk istismarı ve aile içi şiddet araştırması: Özet raporu. UNICEF. https://www.unicef.org/turkiye/raporlar/t%C3%BCrkiyede-%C3%A7ocuk-istismari-ve-aile-i%C3%A7i-%C5%9Fiddet-ara%C5%9Ftirmasi-%C3%B6zet-raporu-2010
CR  - Waltman, L., & van Eck, N. J. (2012). A new methodology for constructing a publication-level classification system of science. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(12), 2378-2392. https://doi.org/10.1002/asi.22748
CR  - Yaşar, M., & Şenol, B. (2015). Öğretmen adaylarının çocuğa yönelik cinsel istismar tutumlarının incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 228-241. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88860
CR  - Yıldırım Sarı, H., Ardahan, E., & Öztornacı, B. Ö. (2016). Çocuk ihmal ve istismarına ilişkin son 10 yılda yapılan sistematik derlemeler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(44), 60-80. https://doi.org/10.17066/pdrd.21583
CR  - Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-1490. https://doi.org/10.33206/mjss.791537
CR  - Yılmaz, S. (2019). Öğretmen adaylarının çocuk haklarına yönelik görüşleri. Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 12-25. https://bayburt.edu.tr/tr/sevda-yilmaz/makale
CR  - Yorulmaz, Y. İ. (2023). Öğretmen güçlendirme konusunda yapılan araştırmaların bibliyometrik analizi (1985-2022). Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 45-62. https://inesjournal.com/?makale_id=72052
CR  - Yüksel, A., & Baltaş, E. (2020). Çocuk istismarı: Psiko-sosyal etkileri ve öğretmenlerin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 36(3), 221-235. https://doi.org/10.1358/tpd.2020.36.3.03
CR  - Zoroğlu, S. S., Tüzün, Ü., Şar, V., Öztürk, M., Kora, M. E., & Alyanak, B. (2001). Çocukluk dönemi istismar ve ihmalinin olası sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2(2), 69-78. https://l24.im/cL21jk
UR  - https://doi.org/10.60107/maunef.1593248
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4402653
ER  -