@article{article_1594053, title={Fıkıh Tarihi Yazıcılığının İlk Kaynakları Olarak Erken Dönem Tabakât Eserleri}, journal={İslam Tetkikleri Dergisi}, volume={15}, pages={99–130}, year={2025}, DOI={10.26650/iuitd.2025.1594053}, author={Okuyucu, Nail}, keywords={History of Islamic Law, Historiography, Tabaqāt Literature, Ahl al-Hadīth, Ahl al-Ra’y, Fuqahā al-Amsār}, abstract={İslam edebî kültüründe ilim, fen ve yönetim gibi sahalarda önemli yere sahip olan kişileri belli bir sıra ve dizgi gözeterek bir araya getiren ve haklarında bilgi sunan eserler tabakât diye anılır. İlmî gelişmelere bağlı olarak hicri II. yüzyılda ilk örnekleri ortaya çıkan tabakât metinleri, yazarlarının zihnî arka planı, bakış açıları ve disiplindeki yetkinliklerine göre farklılıklar taşır. Tabakâtlar, gerek metinlerin iç organizasyonu ve sunduğu tarihî akışa gerekse dâhil edilen yahut dışarıda bırakılan isimlere göre değişkenlik arz eder. Fıkıh sahasında kaleme alınan ilk tabakâtlar ehl-i hadis zümresine mensup âlimlerin eseri olduğu için fakihlerin tespiti, nesiller boyu takibi ve sıralamasına hadis ve tarih âlimlerinin formasyon ve zihniyetleri yön vermiştir. Bu metinlerde fakih kimliğinin belirgin kılınması ile bir bilgi ve uzmanlık alanı olarak fıkhın ulaştırılması hedeflenen yer ehl-i hadis beklentilerine göre şekillenmiş olup ehl-i re’y fakihleri ya görmezden gelinmiş ya da sahip oldukları mevki ve tesir sahası hafifletilerek kendilerine yer verilmiştir. Bu makalede öncelikle fakihlerle ilgili bilgi sunan ilk kaynaklardan bahsedilecek, ardından bu metinlerde yer verilen fakihlerin neye göre seçildiği ve hangi fikirler ışığında tabakalara ayrıldığı hususlarının üzerinde durulacak, İslam topraklarının genişleyişine bağlı olarak yaşanan ilmî gelişmeler ve hususen fıkhi ilerleyişin bu metinlere nasıl yansıdığı tahlil edilecek, fıkhın doğuşuna eşlik eden esaslı tartışma alanlarının ilk tabakât metinlerine nasıl yansıdığının izleri sürülecektir. Makale, fıkıh ilmi ve mezheplerin teşekkül sürecine tanıklık eden bu ilk metinlerdeki anlatıyı tarih yazımı açısından irdelemeyi hedeflemektedir.}, number={1}, publisher={Istanbul University}