TY  - JOUR
T1  - KÜLTÜREL HAFIZA VE KENT BELLEĞİ AKTARIMINDA TUNCELİ ALEVİ OCAKLARI VE OVACIK AKTAŞ BABALARI
TT  - TUNCELI ALEVI HEARTHS AND OVACIK AKTAŞ FATHERS IN THE TRANSMISSION OF CULTURAL MEMORY AND URBAN MEMORY
AU  - Şenol, Şengül
PY  - 2025
DA  - March
Y2  - 2025
DO  - 10.60163/tkhcbva.1596835
JF  - Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi
JO  - TKHBVD
PB  - Ankara Hacı Bayram Veli University
WT  - DergiPark
SN  - 1306-8253
SP  - 19
EP  - 44
IS  - 113
LA  - tr
AB  - Günümüzün hızla dijitalleşen dünyasının yarattığı iletişim araçları ve dijital kültür, özelliklebelirli kültürel mirasların yeni nesillere aktarılmasında yetersiz kalmaktadır. Bu bağlamda tarihve doğa okumalarının dijitalleşmesi hafıza kaybının önüne geçememektedir. Alevi kültürü,kültürel çeşitliliği ve bütünleştirici tavrı açısından barışçıl söylemler hazinesidir. Bu kültürünyaşatılamaması, barışçıl söylemlerin gelecek nesillere aktarılamaması anlamına gelmektedir.Alevi mekân ve merkezleri, geçmiş değerlerin ve kültürel birikimin aktarılması açısındankentsel belleğin kurumsallaşmış en önemli yapı taşlarıdır. Bu sorumluluğun bilinciyle Alevitoplumsal hafızasının ve somut olmayan kültürel mirasının canlı tutulması ve derinleşentoplumsal hafıza kaybına karşı mücadele etmektedir. Bu mekanlarda icra edilen ritüeller,otantik anlatılar, kaybolmaya yüz tutmuş Alevi kültürel mirasının ve belleğinin aktarımındageçmişi bugüne bağlayan bir işlevi görmektedir. Tarihsel geçmişteki eski adının sırasıylaÇemişgezek, Hozat, Dersim ve Tunceli adını alan bu ilde Alevilik kent belleğinin aktarımındaönemli bir yere sahiptir. Alevi inancının temeli olan Ocak sistemindeki rıza- ikrar kurallarınıntoplumsal refahın ve sosyal adaletin yapı taşlarını oluşturmaktadır. Bireyin olgunlaşmasıaçısından bir okul özelliği taşıyan Ocaklar ve onun temsilcileri kültürel hafıza olan 4 kapı 40makam öğretisini 16 yaşına kadar yeni kuşaklara aktarırlar. Alevi ocağına mensup bir Baba(rehber, pir, mürşit) en az yılda bir kez sorumlu olduğu Alevi Canları ziyaret eder ve Gülbenk(dua) verir. Baba ve Ana’nın da yanında yer aldığı Cem İnanç Ritüeli’nde yapılan ‘ÖzünüDara Çekme’ hizmetiyle topluluğun sorunları çözüme bağlanırken, semah ve felsefi deyişlerlebirey ruhen arındırılmaktadır. Bu çalışma, Tunceli’deki somut kültürel miras rolü nedeniyleŞı/Şâh Ahmet (Şeyh Ahmet) Mürşit Ocağına bağlı olan Ovacık Aktaş Babaları’nın türbe/ziyaretgahlarını da kapsamaktadır. Çalışmanın metodolojisinde Teun A. Van Dijk’ın eleştirelsöylem analizi kullanılarak Alevi inanç ve felsefesinin yeni nesillere aktarımı ve günümüzdegeçirdiği dönüşümler tarihsel aktarım ve kentsel bellek ilişkisi üzerinden değerlendirilmiştir
KW  - Alevilik ve Ocakları
KW  - Aktaş Babaları
KW  - Tunceli Kent Belleği
KW  - Somut Kültürel Miras ve Somut Olmayan Kültürel Miras
KW  - Ziyaretgâhlar.
N2  - The communication tools and digital culture created by today’s rapidly digitalising worldare insufficient especially in the transfer of certain cultural heritage to new generations. In thiscontext, the digitalisation of history and nature readings cannot prevent memory loss. Alevi culture is a treasure trove of peaceful discourses in terms of its cultural diversity and integrativeattitude. Failure to keep this culture alive means that peaceful discourses cannot be passed onto future generations. Alevi spaces and centres are the most important institutionalised buildingblocks of urban memory in terms of transmitting past values and cultural accumulation. Withthe awareness of this responsibility, Alevi social memory and intangible cultural heritage arekept alive and struggled against the deepening loss of social memory. The rituals and authenticnarratives performed in these places serve as a function that connects the past to the present inthe transmission of Alevi cultural heritage and memory, which are about to disappear. Alevismhas an important place in the transmission of urban memory in this province, which wasrenamed Çemişgezek, Hozat, Dersim and Tunceli respectively. The rules of consent and ikrar inthe Ocak system, which is the foundation of Alevi belief, constitute the building blocks of socialwelfare and social justice. The hearths and their representatives, which have the characteristicsof a school for the maturation of the individual, pass on the cultural memory of the 4 gates and40 maqams to new generations until the age of 16. A Baba (guide, pir, murshid) belonging toan Alevi hearth visits the Alevi Canes for whom he is responsible at least once a year and offersa Gulbenk (prayer). During the Cem Belief Ritual, in which Baba and Ana also take part, thecommunity’s problems are solved through the service of ‘Drawing the Essence to the Dara’,while the individual is spiritually purified through semah and philosophical sayings. This studyalso covers the shrines/visitation centres of the Ovacık Aktaş Babas, who are affiliated to theŞı/Şâh Ahmet (Şeyh Ahmet) Mürşit Quarry due to their role as tangible cultural heritage inTunceli. Using Teun A. Van Dijk’s critical discourse analysis in the methodology of the study,the transmission of Alevi belief and philosophy to new generations and the transformations ithas undergone today are evaluated through the relationship between historical transmission andurban memory.
CR  - Arıkan, Zeki. “1518 (924) Tarihli Çemişgezek Livası Kanunnamesi”, Tarih Dergisi, Sayı 34,
Say: 101 vd. 2011.
CR  - Ayyıldız, Bektaş. Buyruk, İmamı Cafer Buyruğu, Ankara: Ayyıldız Yay., (t.y.).
CR  - Berentjes, Burchard. Die orantialische Welt, Berlin: Deutscher Verlag der Wissenschaft, 1972.
CR  - Bozarslan, Mehmet Emin. Şerefhan, Şerefname, İstanbul: Yön Matbaacılık, 1976.
CR  - Çakmak, Yalçın. Sultan’ın Kızılbaşları, II. Abdülhamid Dönemi Alevi Algısı ve Siyaseti,
İstanbul: İletişim Yay., 2019.
CR  - Çevik, Cafer. Dersim’in Yazılamayan Hazin Hikayesi, İstanbul: Demos Yay., 2020.
CR  - Demirdöğen, Ahmet. Dersim’de Bir Köy: Kozluca (Bir Köy Monografisi), Kalan Yay., 2020.
CR  - Dersimi, N. Hatıratım, İsveç: Roja Nu Yay., 1986.
CR  - Genç, Vural. Arabgir Tarihinin Kaynakları 1-2 Cilt, Ankara: Kerem Aydınlar Vakfı, 2020.
CR  - Geertz, Clifford. The Interpretatıon Of Cultures Selected Essays, New York: Basic Books, Inc.,
Puhlishers 1973.
CR  - Gülçiçek, Ali Duran. Der Weg der Aleviten (Bektaschiten) (Alevilerin (Bektaşilerin) Yolu),
Köln: Ethnographia Anatolica Yayınevi, 1994.
CR  - Gökalp, Kağan. Bulut, S. Dersimli Diyap Ağa, Ankara: Kripto Kitaplar, 2011.
CR  - Kaleli, Lütfi. Kimliğini Haykıran Alevilik, İstanbul: Can Yayınları, 3. Baskı, 1997.
CR  - Harman, M-E., Yavuz. Başköy Köyü Mezarlarına Farklı Perspektiflerden Bakmak, Mecmua
Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi [International Journal Of Social Sciences] Uluslararası
Hakemli E-Dergi/ Referee International E-Journal Yıl: 6, Sayı: 12, ISSN:2587-1811-
Yayımlanma Tarihi: 30.09.2021.
CR  - Havilland, A.V.-Prins, Harald. E.L. -Walrath, Dana- McBride, Bunny, Kültürel Antrodopoloji,
İstanbul: Kaknüs Antropolji, 2008.
Kalman, M. Belge ve Tanıklarıyla Dersim Direnişleri, İstanbul: Nujen Yay., 1995.
CR  - Kaygusuz, İsmail. Bilim Bütün Değerlerin Üstündedir, Hünkar Hacı Bektaş Veli’yi Nasıl
Okumalıyız, İstanbul: Hünkar Basım, 2016.
Kaya, Ali. Dersim’de Alevi Ocakları ve Ziyaretleri, İstanbul: Ender şeyler yayıncılık, 2024.
Kemali, Ali. Erzincan: Tarihi, Coğrafi, İçtimai, Etnoğrafi, İdari, İhsai Tetkikat Tecrübesi,
Erzincan: Resimli Ay Matbaası, 1932.
CR  - Koçak, Y., Özen. Hamdullah Çelebi Savunması, İstanbul: Serçeşme Yayınları, 3. Basım, 2015.
CR  - Korkmaz, Esat. Etimotolojik Kızılbaşlık Sözlüğü, İstanbul: Demos Yayınları, 2016.
CR  - Onar köyü- Arapgir Malatya tanıtım broşürü, El basımı, t.y.
Özkan, H. ‘’Erzincan ve Çevresinde Orta Asya Türk Geleneğini Sürdüren Bezemeli Mezar
Taşları’’, A.Ü. Türkiyat Enstitüsü Dergisi; Sayı 15, Erzurum: 2010.
CR  - Palabıyık, A. (2011). Pierre Bourdieu Sosyolojisinde “Habitus”, “Sermaye” ve “Alan”
Üzerine1. Liberal Düşünce Dergisi(62), 1-21, Sayı/Issue 1 1. 2020.
CR  - Şahin, Özgür. Tunceli Bölgesinde bulunan mezar taşları üzerine bir değerlendirme, Munzur
Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Sunum dosyası. Tunceli: El basımı, 2022.
CR  - Şahin, İsmail. Şeyh Hasan ve Şeyh Ahmet Tavil (Dede), Şeyh Hasan köyünün kuruluş tarihçesi,
Malatya: Rek Tur, Reklam Matbaa Ltd. Şti, 2020.
CR  - Şenol, Şengül. D. Aleviten in der Presse unter Atatürk, Eine Untersuchung zur Berichterstattung
türkischer Tageszeitungen, Hanau: Haag+Herchen Verlag/Yayınevi, 2020.
CR  - Şenol, Şengül “Alevi İnanç Geleneğinde Ovacık Aktaş Babaları: Pir Baba ve Kocali’’, Ovacık,
Ed. Hepkon, Z. Yılmaz, L.Ş., Aslan, Ş., Ankara: Ütopya Yayınları, 2023.
CR  - Şerefoğlu, Ş. K. – Başbuğ, H, Millet ve Milli Birlik Bilinci, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1985.
Sevgen, Nazmi. Zazalar ve Kızılbaşlar, Ankara: Kalan Basım Yayın, 1999.
CR  - Türkçe Sözlük.10. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay., 2005.
CR  - Molyneux-Seel, L. ‘’A Journey in Dersim’’, The Geographical Journal, Voll. 44, No. 1, pp
49-68, 1914.
CR  - Ulaşoğlu, İsmet Hakan. Daha iyi Ziyaret, huzurlu İbadet İçin İnanç merkezlerine yapılan
düzenlemeler, Tunceli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Elazığ: Önder Matbaa, 2016.
CR  - Ünal, Mehmet Ali. XVI. Yüzyılda Çemişgezek Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurum Basımevi,
1999.
CR  - Yalçın, Alemdar, Yılmaz, Hacı. “Şeyh Hasan Ocağı ve Sinemilli Oymağı Üzerine Yeni Bilgiler”,
Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara: 2004, Sayı 30.
CR  - Yılmazçelik, İbrahim. XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Dersim Sancağı (İdari, İktisadi ve Sosyal
Hayat), Elazığ: Kişisel Yayın, 1991.
CR  - Van Dijk, Teun A., Critical Discourse Analysis, JWST555-22, KWST555-Tannen January 16,
2015.
CR  - Tapper, Richard, İran Sınır Boylarında Şahsevenler, Ankara: İmge Yayınları, 2004.
Türkay, Cevdet. Osmanlıda Aşiretler Oymaklar, İstanbul: İşaret Yayınları, 2001
UR  - https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1596835
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4419216
ER  -