@article{article_1600638, title={Stoa Felsefesine Eleştirel Bir Yaklaşım: Gladyatör Filmi}, journal={Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi}, volume={10}, pages={239–256}, year={2025}, DOI={10.55004/tykhe.1600638}, author={Bir, Çağan}, keywords={stoicism, Gladiator, virtue, wisdom, apatheia}, abstract={Bu çalışmada Gladyatör (Ridley Scott, 2000) filmi Stoa felsefesinin eleştirisi ve tartışılması olarak ele alınmaktadır. Maximus karakterinin Stoacı ideale uygunluğu ve filmin Stoacılığa dair eleştirileri ve Stoacılığın sınırları gösterilmektedir. Stoa felsefesi için gerçekten iyi olan erdemdir. İnsan kontrolü dışındakileri değil, kendi duygularını kontrol edebilir. Maximus; cesaret, adalet, bilgelik, ölçülü olmak, dostlarına sadık davranmak gibi pek çok erdeme sahiptir; ün ve zenginlik peşinde değildir. Filmin antagonisti olan Commodus ise hiçbir erdemi taşımamaktadır. Film, bu iki karakter arasındaki bir intikam hikayesinin yanı sıra erdem ve erdemsizlik arasındaki mücadeleyi de ele almaktadır. Çalışma, filmde Stoacılığa yöneltilen eleştirileri bazı temel meseleler üzerinden incelemektedir. İlki bilgenin yanılmazlığı meselesidir. Maximus ve Aurelius iyi ve erdemli insanlar oldukları için karşı tarafın kötülüğünü anlayamamaktadırlar. İkincisi diğer insanların onaylarının, tanımalarının önemidir. Maximus, Stoacılığın aksine kölelikten kurtulmak için halkın sempatisini ve etrafındakilerin onayını alması gerektiğini fark etmektedir. Diğer mesele ailesi öldürülmüş ve köle yapılmış bir adam için apatheia durumunun mümkün olmamasıdır. Stoacı öfkeye kapılamaz ama Maximus’u motive eden intikam isteği, hınç ve öfkedir. Bu bağlamda Maclntyre’ın dediği gibi apatheia üst sınıflara uygun olabilir ama köle konumunda olan biri için ya da alt sınıflar için uygunluğu tartışmalıdır. Stoacılar için doğa yasaları, toplum yasaları, bireysel akıl hepsi evrensel aklın bir parçasıdır. Bu durum Stoacılığın yazgıcılığının (doğaya, evrensel akla uygun yaşama düşüncesinin) kültür ve politika alanında ne kadar etkili olduğu sorununu doğurmaktadır. Genel olarak Stoacılığın reel olan toplumsallık ve politikliği doğru değerlendiremediği eleştirisi filmin Stoacılığa yönelttiği bir başka eleştiri olarak değerlendirilebilir. Stoacılığın değiştirilemez olan skalası belirsizdir. Bu bağlamda erdem anlayışı önemli olmakla birlikte Stoa felsefesinin alt sınıflar nezdinde neden yaygınlık kazanmadığı filmin de getirdiği temel eleştiri kabul edilerek tartışılmaktadır.}, number={18}, publisher={Duzce University}