@article{article_1601151, title={Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesindeki Kırâat Yazmalarına Dair Bir Değerlendirme}, journal={Rize İlahiyat Dergisi}, pages={113–138}, year={2025}, DOI={10.32950/rid.1601151}, author={Can, Mustafa}, keywords={Qirāat and Tajwīd, Bibliography, Manuscript, Bursa İnebey Library of Manuscripts, Ibn al-Jazarī}, abstract={İslam coğrafyasının hemen her bölgesinde bulunan kütüphanelerde kıraat ilmine dair eserlere rastlamak mümkündür. Selçuklu ve Osmanlı gibi büyük medeniyetlerden tevarüs eden ilim geleneği sayesinde ülkemizdeki yazma eser kütüphaneleri de bu mirasa ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle İstanbul kütüphaneleri sayıca zengin içeriğiyle yerli ve yabancı araştırmacılar nezdinde öne çıkmaktadır. Ne var ki bu durum zaman zaman Anadolu kütüphanelerinin göz ardı edilmesine neden olmuştur. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalarda tespit edilen önemli yazma eser nüshalarının Anadolu’daki yazma eser kütüphanelerinde bulunması bu durumu desteklemektedir. Zira Bursa ve Konya gibi başkentlik payesine sahip şehirlerin yanı sıra Tire, Tavşanlı gibi ilçelerde bulunan yazma eser kütüphaneleri pek çok nadir ve ünik nüshayı bünyesinde barındırmaktadır. Söz konusu şehirler içinde Bursa, Osmanlı kıraat geleneğinde önemli rol oynayan İbnü’l-Cezerî gibi bir değerin sadece Osmanlı topraklarında değil bütün İslam coğrafyasında yeni bir çığır açan eserlerini kaleme aldığı şehir olarak öne çıkmaktadır. Bursa ve civarında bulunan medrese ve dârulkurrâ gibi müesselerde asırlar boyunca kıraat ilmi öğretimi hep devam etmiştir. Bu çalışma, bahsi geçen kurumlardaki kitapların bir araya getirildiği Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki 95 kıraat ve alt disiplinlerine ait yazma eseri, nüshalarının özellikleri ve muhtevaları yönüyle inceleyip, kıraat ilmi araştırmacılarına tanıtmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla kütüphanedeki kıraat yazmalarının tespiti için kütüphane kataloğu detaylı bir şekilde taranmış, eserlerin mükerrer nüshaları da dâhil olmak üzere incelenerek istinsah tarihi en eski olan nüshalar belirlenmiştir. Tanıtımı yapılacak tüm eserler katalog bilgileriyle karşılaştırılmış, hata varsa gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Nüshaların tespit çalışmasının ardından kıraat ilmiyle ilgili yazma eserler iki bölüm halinde incelenmiştir. Eserler önce konularına göre tasnif edilerek dil, edebi tür, metin, şerh, muhtasar vb. olmaları yönüyle tablo halinde gösterilmiştir. Her bir konunun akabinde değerlendirme yapılmıştır. Ardından eserler, müelliflerinin vefat tarihlerine göre sıralanıp içerik ve nüsha özellikleri itibariyle tanıtılmıştır. Çalışmada kütüphane katalog bilgileriyle yetinilmemiş, dîbace, mukaddime ve ferağ kaydı gibi bölümler okunarak, bilhassa metin içinde eser ve müellif adı tespit edilmeye çalışılmıştır. Metninde eser ve müellif adı geçmeyen eserler, varsa matbu nüshalarıyla ya da Türkiye kütüphanelerindeki diğer yazma nüshalarıyla karşılaştırılarak eserin aidiyeti teyit edilmiştir. İncelenen eserlerin konu ve içerik bilgisi hakkında çalışma yapılıp yapılmadığı araştırılmış, çalışma varsa dipnotta gösterilmiştir. Ayrıca kütüphanede bulunan ünik ya da müellif hattı nüshaların tahkik edilmiş olanlarının matbuları incelenerek İnebey nüshasının görülüp görülmediği tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu minvalde eserler, müellifleri, telif dönemleri ve istinsah süreçleri dikkate alınarak; muhteva ve metodoloji bakımından derinlemesine ele alınmıştır. Tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde araştırmanın, bibliyografik bir inceleme olmanın ötesinde, Osmanlı kıraat literatürüne ait dönemsel gelişim ve değişimleri, eserlerin hangi öncü telifler etrafında şekillendiği gibi unsurlar hakkında fikir verme özelliği taşıdığı da görülecektir. Bu bağlamda araştırma sonucunda elde edilen verilerin, kıraat ilmi alanında tahkik, edisyon kritik ya da daha geniş kapsamlı çalışmalar yapmak isteyen araştırmacılara yol göstermesi ve kıraat sahasında yeni çalışmalara zemin hazırlaması hedeflenmiştir. Çalışma İnebey kütüphanesinde bulunan kıraat ilmi, vakf ve ibtidâ ve resmü’l-mushaf gibi disiplinler hakkında yazılan eserleri kapsamaktadır. Tecvid alanına giren eserler ise hem nicelik hem de nitelik bakımından müstakil bir çalışmayı hakedecek evsafta olması bakımından bu araştırmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.}, number={28}, publisher={Recep Tayyip Erdoğan University}