TY  - JOUR
T1  - Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi Perspektifinden Türk Devletlerinin Performansı: Gelişmeler ve Öneriler
TT  - Turkic States’ Performance in the Travel and Tourism Development Index: Progress and Policy Recommendations
AU  - Avcı, Murat
AU  - Sungur Avcı, Serpil
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.32449/egetdid.1608243
JF  - Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi
JO  - TDID
PB  - Ege University
WT  - DergiPark
SN  - 1301-2045
SP  - 221
EP  - 255
VL  - 25
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Turizm gelişim göstergelerinin ölçülmesi, etkin turizm politikalarının oluşturulması açısından büyük önem taşımaktadır. Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi, turizm sektörünün sürdürülebilir, rekabetçi ve etkili bir şekilde gelişmesi için gerekli verileri ve analizleri sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk devletlerinin (Türkiye, Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan ve Kırgızistan) turizm gelişimi ve rekabet gücü açısından mevcut durumlarını ortaya koymak ve güçlü ve zayıf yönlerini belirlemektir. Bu doğrultuda, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından 15 yıl boyunca “Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi” adıyla yayımlanan ve 2021 yılından itibaren “Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi” olarak güncellenen raporun verilerinden yararlanılmıştır. Araştırmada karma yöntem kullanılmıştır. Nitel veri toplama yöntemlerinden biri olan doküman analizi esas alınmıştır. Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi’nin belirlediği beş ana kategori ve on yedi alt gösterge temelinde beş ülkenin performansı analiz edilmiştir. İnceleme 2019, 2021 ve 2024 yıllarına ait veriler doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Türk Devletleri’nin turist sayısı, turizm geliri ve TTDI indeksi kapsamında bu yıllar arasında kaydettikleri yükselişler ve düşüşler detaylı olarak yorumlanmıştır. Ardından ülkelerin benzerlikleri ve farklılıkları, güçlü ve zayıf yanlarını analiz etmek amacıyla Çok Boyutlu Ölçekleme yöntemindeki (Multidimensional Scaling - MDS) PREFSCAL analizi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, Türk devletlerinin turizm gelişiminde sürdürülebilir politikaların uygulanması gerektiği vurgulanmıştır. Bu doğrultuda, özellikle altyapının güçlendirilmesi ve çevresel sürdürülebilirlik politikalarının benimsenmesi gibi stratejilerin uygulanması önerilmektedir. Ayrıca, her bir ülkenin turizm sektörü için yerel özelliklere uygun, kapsayıcı ve rekabetçiliği artıracak politikalar geliştirmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu bağlamda araştırma bulguları, turizm sektörünün gelişimini destekleyecek somut öneriler sunarak karar vericiler ve politika yapıcılar için bir rehber niteliği taşımaktadır.
KW  - Turizm
KW  - Rekabet
KW  - Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi
KW  - Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi
KW  - Dünya Ekonomik Forumu
KW  - Türk Devletleri
KW  - Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi
N2  - Measuring tourism development indicators is of great importance in order to formulate effective tourism policies. The Travel and Tourism Development Index provides the essential data and analyses necessary for the sustainable, competitive, and effective growth of the tourism sector. This study aims to reveal the current situation of the Turkic states (Turkey, Kazakhstan, Azerbaijan, Uzbekistan, and Kyrgyzstan) in terms of tourism development and competitiveness and to determine their strengths and weaknesses. Accordingly, this study utilizes data from the report published by the World Economic Forum (WEF), which was released under the title Travel and Tourism Competitiveness Index for 15 years and has been updated as the Travel and Tourism Development Index since 2021. A mixed-methods approach was employed in the study. Document analysis, one of the qualitative data collection methods, was adopted as the primary technique. The performance of five countries was analyzed based on the five main categories and seventeen sub-indicators determined by the Travel and Tourism Development Index. The analysis was conducted using data from the years 2019, 2021, and 2024. The changes in tourist arrivals, tourism revenues, and TTDI scores of the Turkic States during the examined period have been analyzed in detail. Then, PREFSCAL analysis in the Multidimensional Scaling Method (MDS) was used to analyze the similarities and differences, strengths and weaknesses of the countries. As a result of the study, it was emphasized that sustainable policies should be implemented in the tourism development of Turkish states. In this context, it is recommended to implement strategies such as strengthening infrastructure and adopting environmental sustainability policies. Additionally, it has been emphasized that each country should develop inclusive and competitiveness-enhancing policies tailored to the local characteristics of their tourism sector. In this context, the research findings serve as a guide for decision-makers and policymakers, offering concrete recommendations to support the development of the tourism sector.
CR  - Andereck, K. L., Valentine, K. M., Knopf, R. C. ve Vogt, C. A. (2005). Residents’ perceptions of community tourism impacts. Annals of Tourism Research, 32(4), 1056-1076. https://doi.org/10.1016/j.annals.2005.03.001
CR  - Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Türkiye turizminin Akdeniz ülkeleri ile rekabet gücü açısından karşılaştırılması. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 16(2), 139-152.
CR  - Bello, Y.O., Bello, M.B. ve Raja, N. (2014). Travel and tourism business confidence index in Nigeria: Issues and challenges. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 3(2), 1-15.
CR  - Borg, I. ve Groenen, P. J. (2007). Modern multidimensional scaling: Theory and applications. Springer Science & Business Media.
CR  - Bostan, A. ve Aydın, A. (2021). Türkiye’nin seyahat ve turizm rekabet edebilirlik endeksi içindeki yeri üzerine bir araştırma (2007-2019). Journal of Travel and Tourism Research, 18(18), 131-158.
CR  - Busing, F. M., Groenen, P. J. ve Heiser, W. J. (2005). Avoiding degeneracy in multidimensional unfolding by penalizing on the coefficient of variation. Psychometrika, 70(1), 71-98. https://doi.org/10.1007/s11336-001-0908-1
CR  - Crouch, G. I. (2011). Destination competitiveness: An analysis of determinant attributes. Journal of Travel Research, 50(1), 27-45. https://doi.org/10.1177/ 0047287510362776
CR  - Crouch, G. I. ve Ritchie, J. B. (1999). Tourism, competitiveness, and societal prosperity. Journal of Business Research, 44(3), 137-152. https://doi.org/10.1016/S0148-2963(97)00196-3
CR  - DeSarbo, W. S., Young, M. R. ve Rangaswamy, A. (1997). A parametric multidimensional unfolding procedure for incomplete nonmetric preference/choice set data in marketing research. Journal of Marketing Research, 34(4), 499-516. https://doi.org/10.1177/002224379703400407
CR  - Dwyer, L. ve Kim, C. (2003). Destination competitiveness: determinants and indicators. Current Issues in Tourism, 6(5), 369-414. https://doi.org/10.1080/ 13683500308667962
CR  - Gaziyev, E. ve Boyacıoğlu, E. Z. (2021). Azerbaycan ekonomisinin gelişiminde turizmin yeri: Türkiye tecrübesinin uygulanabilirliği. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 275-295. https://doi.org/10.37847/tdtad.977689
CR  - Göral, R. (2017). Dünya Ekonomik Forumu turizm rekabetçilik raporu ışığında Türkiye turizminin rekabetçilik sorunları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (61), 141-166.
CR  - Gössling, S., Hansson, C. B., Hörstmeier, O. ve Saggel, S. (2002). Ecological footprint analysis as a tool to assess tourism sustainability. Ecological Economics, 43(2-3), 199-211. https://doi.org/10.1016/S0921-8009(02)00211-2
CR  - Gürsakal, S. ve Arlı, N. B. (2023). Seyahat ve turizm gelişmişlik endeksi: Seyahat ve turizmde sürdürülebilirliğin turizm gelirleri ve turist varışları üzerindeki etkisi. International Journal of Social Inquiry, 16(2), 639-653. https://doi.org/10.37093/ijsi.1366711
CR  - Gursoy, D., Baloglu, S. ve Chi, C. G. (2009). Destination competitiveness of Middle Eastern countries: An examination of relative positioning. Anatolia, 20(1), 151-163. https://doi.org/10.1080/13032917.2009.10518901
CR  - Gürsoy, Ü. Y. ve Yegemberdiyeva, Z. (2021). Kazakistan’ın doğal turizm kaynakları. Turan: Stratejik Araştırmaları Merkezi, 13(50), 397-416. https://doi.org/10.15189/1308-8041
CR  - Hall, C. M. (2019). Tourism planning: Policies, processes, and relationships (2nd ed.). Routledge.
CR  - Hall, C. M. ve Page, S. J. (2014). The geography of tourism and recreation: environment, place and space. Routledge.
CR  - Hassan, A. ve Uşaklı, A. (2013). Seyahat ve turizm rekabetçilik endeksi: Akdeniz çanağındaki destinasyonlara yönelik karşılaştırmalı bir analiz. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(2), 53-67.
CR  - Holden, A. (2016). Environment and tourism. Routledge.
CR  - İslamzade, İ. ve Büyükipekçi, S. (2021). Azerbaycan turizm ekonomisinin istatistik verilerine göre değerlendirilmesi. Çatalhöyük Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, (7), 107-124.
CR  - Kantarci, K. (2007). Perceptions of foreign investors on the tourism market in Central Asia including Kyrgyzstan, Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan. Tourism Management, 28(3), 820-829. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2006.05.012
CR  - Kayar, Ç. H. ve Kozak, N. (2010). Measuring destination competitiveness: An application of the Travel and Tourism Competitiveness Index (2007). Journal of Hospitality Marketing & Management, 19(3), 203-216. https://doi.org/10.1080/ 19368621003591319
CR  - Kim, S. S., Guo, Y. ve Agrusa, J. (2005). Preference and positioning analyses of overseas destinations by mainland Chinese outbound pleasure tourists. Journal of Travel Research, 44(2), 212-220. https://doi.org/10.1177/0047287505278979
CR  - Kruskal, J. B. ve Wish, M. (1978). Multidimensional scaling. Sage.
CR  - Kuvat, Ö. (2021). Türkiye’de illerin turist geliş ve geceleme sayılarına göre konumlandırılmasında çok boyutlu ölçekleme analizi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(46-1), 1433-1447. https://doi.org/10.31795/ baunsobed.1023477
CR  - Li, X., Cheng, C. K., Kim, H. ve Li, X. (2015). Positioning USA in the Chinese outbound travel market. Journal of Hospitality & Tourism Research, 39(1), 75-104. https://doi.org/10.1177/1096348012461548
CR  - Maulana, A., Oktaviyanti, D., Wahyuni, D., Sasono, N. ve Sakti, G. (2022). Implikasi kebijakan atas terbitnya travel & tourism development ındex 2021 terhadap upaya peningkatan daya saing kepariwisataan ındonesia di pasar global. Jurnal Kepariwisataan Indonesia: Jurnal Penelitian dan Pengembangan Kepariwisataan Indonesia, 16(2), 149-162. https://doi.org/10.47608/jki.v16i22022.149-162
CR  - McCool, S. F. ve Martin, S. R. (1994). Community attachment and attitudes toward tourism development. Journal of Travel Research, 32(3), 29-34. https://doi.org/10.1177/004728759403200305
CR  - Öncüer, M. E. ve Muca, E. K. (2022). Güney Avrupa ülkelerinin seyahat ve turizm rekabet gücü açısından karşılaştırılması. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(4) 1687-1704. https://doi.org/10.33083/joghat.2022.229
CR  - Porter, M. E. ve Strategy, C. (1980). Techniques for analyzing industries and competitors. Competitive Strategy. New York.
CR  - Richards, G. (2001). Cultural attractions and European tourism. CABI.
CR  - Ritchie, J. R. B. ve Crouch, G. I. (2003). The Competitive Destination: A Sustainable Tourism Perspective. CABI.
CR  - Salam, U. (2024). The dynamic of Asean tourism development within the travel & tourism competitiveness ındex/travel & tourism development ındex (TTCI-TTD) throughout 2017-2023. Sosio Dialektika, 9(1), 31-59. https://doi.org/10.31942/sd.v9i1.10450
CR  - Seetanah, B. (2011). Assessing the dynamic economic impact of tourism for island economies. Annals of Tourism Research, 38(1), 291-308. https://doi.org/10.1016/j.annals.2010.08.009
CR  - Seferov, R. ve Hesenov, T. (2006). Azerbaycan’ın turizm potansiyeli ve turizm etkinliklerinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (20), 255-272.
CR  - Serçek, S. ve Yıldız, Y. (2022). Güney Avrupa ülkelerinin seyahat ve turizm (T&T) rekabet edebilirlik endeksi üzerine bir çalışma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 10(2), 1147-1167. https://doi.org/10.21325/jotags.2022.1035
CR  - Shen, F., Hughey, K. F. ve Simmons, D. G. (2008). Connecting the sustainable livelihoods approach and tourism: A review of the literature. Journal of Hospitality and Tourism Management, 15(1), 19-31. https://doi.org/10.1375/jhtm.15.19
CR  - Shepard, R. N. (1974). Representation of structure in similarity data: Problems and prospects. Psychometrika, 39(4), 373-421. https://doi.org/10.1007/BF02291665
CR  - Smith, M. K. (2001). Issues in cultural tourism studies. Routledge.
CR  - UNWTO (2023). International Tourism Highlights – 2023 Edition, The Impact of COVID-19 on Tourism (2020–2022). 16 Kasım 2024’te https://tourismecotedivoire. ci/wp-content/uploads/2023/12/Tourism-Highlights.pdf adresinden edinilmiştir.
CR  - UNWTO, (2020). International Tourism Highlights, 2020 edition. 16 Kasım 2024’te https://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284422456 adresinden edinilmiştir.
CR  - Vašanıčová, P. (2024). Changes in the Travel and Tourism Development Index Methodology. Modern Management Review, 29(3), 103-114. https://doi.org/10.7862/rz.2024.mmr.16
CR  - WEF (2024). Download TTDI 2024 dataset. 2 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/ publications/travel-tourism-development-index-2024/downloads-d72ace2079/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2007). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2007: Furthering the process of economic development. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2008). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2008: Balancing economic development and environmental sustainability. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te  https://www.weforum.org/publications/ series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2009). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2009: Managing in a time of turbulence. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2011). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2011: Beyond the downturn. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2013). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2013: Reducing barriers to economic growth and job creation. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/ series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2015). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2015: Growth through shocks. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2017). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2017: Paving the way for a more sustainable and inclusive future. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/ series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2019). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2019: Travel and tourism at a tipping point. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2021). The Travel & Tourism Development Index 2021: Rebuilding for a sustainable and inclusive future. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Economic Forum (WEF). (2024). The Travel & Tourism Development Index 2024: Insight Report. Geneva: World Economic Forum. 5 Kasım 2024’te https://www.weforum.org/publications/series/travel-tourism-development-index/ adresinden edinilmiştir.
CR  - World Tourism Organization (2024). International Tourism Highlights, 2024 Edition, November 2024, UN Tourism, Madrid. https://doi.org/10.18111/9789284425808.
CR  - World Tourism Organization (UNWTO). (2023). Turizm İstatistikleri. 13 Kasım 2024’te https://www.unwto.org/tourism-statistics adresinden edinilmiştir.
CR  - WTTC (World Travel & Tourism Council). (2021). Travel & Tourism Economic Impact 2021. 15 Kasım 2024’te https://wttc.org/research/economic-impact adresinden edinilmiştir.
CR  - WTTC (World Travel & Tourism Council). (2023). Travel & Tourism Economic Impact 2023. 15 Kasım 2024’te https://wttc.org/research/economic-impact adresinden edinilmiştir.
CR  - Yıldırgan, M. S., Kıngır, S. ve Batman, O. (2021). Seyahat ve Turizm (T&T) Rekabet Edebilirlik Raporunda Türkiye’nin ve Akdeniz Çanağındaki Rakiplerinin Karşılaştırmalı Analizi Üzerine Bir Çalışma. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 9(Special Issue 5), 73-90. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.942
UR  - https://doi.org/10.32449/egetdid.1608243
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4471193
ER  -