TY  - JOUR
T1  - Karaçay-Balkar Türkçesi Sözlükleri
TT  - Dictionaries Of Karachay-Balkar Turkish
AU  - Yavi, Fecri
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.29110/soylemdergi.1611251
JF  - Söylem Filoloji Dergisi
JO  - Söylem
PB  - Yusuf ÇETİN
WT  - DergiPark
SN  - 2548-0502
SP  - 671
EP  - 693
VL  - 10
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Sözlükler, bir milletin sahip olduğu en büyük değerlerden biri olan dilin söz varlığınıbarındıran cevher madenleri gibidir. Türkçenin lehçeleriyle ilgili geçmişten günümüze pek çoksözlük yazılmış ve yazılmaya devam etmektedir. Bu çalışma ile Karaçay-Balkar Türklerinindilleriyle ilgili araştırmalarda sıkça başvurduğumuz sözlükler tanıtılmıştır. Açıklamalı, iki dilli,atasözü, deyim, terim, alıntı, yazım, isim, tematik ve dilbilim sözlükleri ile konuşma kılavuzlarıolmak üzere Karaçay-Balkar Türkçesine ait otuz beş adet sözlük; içerik, yazılış amacı, şekil, yöntembaşta olmak üzere birçok yönüyle ele alınıp incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Karaçay-BalkarTürkçesinin söz varlığının teminatı ve en büyük göstergesi olan sözlüklerini tanıtarak bu lehçeninde söz varlığı ve sahip olduğu kaynaklar açısından üzerine çokça araştırma yapılan diğer Türklehçeleri kadar yeterli ve zengin bir lehçe olduğunu göstermektir. Zira Karaçay-Balkar Türkçesiüzerine yapılan araştırmaların diğer lehçeler kadar yoğun olmaması bu lehçenin söz varlığı üzerineçokça araştırma yapılan diğer Türk lehçelerinin söz varlığı kadar zengin olmadığı gibi yanlış birkanıya neden olabilir.
KW  - türkçe
KW  - lehçe
KW  - Karaçay-Balkar
KW  - sözlük
KW  - atasözü
N2  - Dictionaries are like ore mines, in that they contain vocabulary of language – one of thegreatest values any nation has. Many dictionaries were and have been written about the dialects ofTurkish from past to present. In this study, dictionaries that we frequently use in studies on thelanguages spoken by the Karachay-Balkar Turks. Thirty-five Karachay-Balkar dictionaries wereexamined from many aspects, especially content, purpose of writing, form, and method. Thesedictionaries include annotated, bilingual, proverb, idiom, term, quote, spelling, noun, thematic andlinguistic dictionaries, as well as phrasebooks. The aim of the study is to introduce the dictionariesof Karachay-Balkar Turkic, which are the guarantee and the biggest indicator of its vocabulary, andto demonstrate that this dialect is as sufficient and rich as other Turkic dialects on which numerousstudies have been conducted, in terms of its vocabulary and sources. Because the research onKarachay-Balkar Turkic is not as intense as on other dialects, this may leads to a misconception thatthe vocabulary of this dialect is not as rich as the vocabulary of other Turkic dialects, on which a lotof research has been done.
CR  - Axmatlanı, İ.; Guzelanı, C. (1991). Malqar Tilni Orfografiya em Punktuatsiya Coruqları. Nalçik: Nart.
CR  - Akbayev, İsmail (1926). Tilmaç. Batalpaşinsk.
CR  - Akbayev, X. M. (2007). Qaraçay-Malqar Tilni Frazeologiyası. Karaçay Şahar: KÇGU.
CR  - Akbayev, X. M. (2010). Tolkovıy Slovar Nekotorıx İmen i Termınov Nartskogo Eposa. Çerkessk.
CR  - Akbayev, X. M. (2011). Karaçayevskaya Voyennaya Termınologıya i Orujye (İstoriko-Etimologiçeskiy
Slovar). Stavropol.
CR  - Aliyev, İ. İ.; Aliyeva, Z. İ. (2003). Karaçayevo-Balkarskiye İmena i Familii, Tolkovıy Slovar. Moskva:
Pedagogika.
CR  - Aliylanı, S. Ç. (Hazırlayan) (1963). Qaraçay Nart Sözle. Çerkessk: Qaraçay-Çerkes Kitab İzdatelstvo.
CR  - Appoyev, A. K. (2008). Russko-Karaçayevo-Balkarskiy Razgorovnik. Nalçik: Elbrus.
CR  - Aytaç, Kemal (1990). Kumuk ve Balkar Lehçeleri Sözlüğü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları/1229,
Türk Dünyası Dizisi/12.
CR  - Baçiyev, A. D. (Redaktör) (1980). Russko-Karachayevskıy Slovar Obşçestvenno-Politicheskoy
Terminologiy, Camağat-Politika Terminologiyadan Orus-Qaraçay Sözlük. Çerkessk.
CR  - Başilanı, S. Q.; Caraşıvlanı, Z. Q. (1994). Malqar Tilni Şkol Frazeologiya Sözlügü. Nalçik: Elbrus.
CR  - Batçayev, A.-M. X. (2010). Slovar Arabsko-Persidskix Zaimstvovaniy v Karaçayevo-Balkarskom Yazıke.
Çerkessk.
CR  - Botaşev, M. O. (1998). Qaraçay-Malqar-Orus Tabigat Sözlük, Karaçayevo-Balkarsko-Russkiy
Terminologiçeskiy Slovar Obektov Privodı. Narsana.
CR  - Botaşlanı, Mahomet (2010). Qaraçay-Malqar Tilni Unutula Barğan Sözlerini Sözlügü. Karaçayevsk.
CR  - Boziyev, A. Yu.; Caboyev, M. T. (Hazırlayanlar) (1970). Malqar Tilni Orfografiyası bla Punktuatsiyası.
Nalçik: Elbrus Kitap Basma.
CR  - Culaboz, U. A.; Cappuyev, A. A.; Otarov, İ. M.; Ulakov, M. Z. (1992). Orus-Malqar Şkol Sözlük. Nalçik:
Elbrus.
CR  - Dodueva, Aminat (2015). Karaçayevo-Balkarskaya Leksikografiya. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi /
Cilt:8, Sayı:16 (Temmuz -Aralık), s. 587-596.
CR  - Goçiyalanı, S. A.; Süyünçlanı, X. İ.; Ebzelanı, A. İ (1993). Orus-Qaraçay Okuw Sözlük. Çerkessk:
CR  - Qaraçay-Çerkes Respublikan Kitap Basma.
CR  - Guzeyev, C. M.; Sozayev, B. T. (1982). Qaraçay-Malqar Tilni Orfografiya Sözlügü. Nalçik: Elbrus.
CR  - Guzeyev, C. M. (2003). Malqar-Orus Şkol Sözlük. Nalçik: Elbrus.
CR  - Guzeyev, C. M. (2013). Slovar Omonimov Karaçayevo-Balkarskogo Yazıka, Qaraçay-Malqar Tilni
Omonimlerini Sözlügü. Moskva: Elbrusoid.
CR  - Guzeyev, C. M.; Maxıylanı, L. X. (2013). Qaraçay-Malqar Tilni Antonimlerini Sözlügü, Slovar Antonimov
Karaçayevo-Balkarskogo Yazıka. Nalçik.
CR  - Guzelanı, C. M. (Redaktör) (1996-2005). Qaraçay-Malqar Tilni Añılatma Sözlügü (Üçtomluq), I, II, III.
Nalçik: EL-FA Kitap Basma.
CR  - Guzelanı, C. M. (2000). Malqar Tilni Şkol Añılatma Sözlügü. Nalçik: Elbrus.
CR  - Xapayev, B. A.; Aybazova, S. R. (2005). Meditsinskiy Slovar -Russkiy, Karaçayevo-Balkarskiy, Angliyskiy,
Nemetskiy, Latinskiy-. Moskva: Russo.
CR  - Kokov, C. N.; Şaxmurzayev, S. O. (1970). Balkarskiy Toponimiçeskiy Slovar, Nalçik: Elbrus.
CR  - Qoyçulanı, A. D. (Hazırlayan) (2010). Nart Sözle, Aytıwla, Çam Sözle. Karaçayevsk: Stravropol.
CR  - Levlinskiy, A. A. (Editör) (1990). Orus-Qaraçay-Malqar Söleşiw Sözlük. Çerkessk: Stravropol Kitap
Basma.
CR  - Nemeth, Gyula (1911). Kumük és balkár szójegyzék (Kumükisches und Balkarisches Wӧrterverzeichnis).
Keleti Szemle/12, Budapeşte.
CR  - Nemeth, Gyula (2018). Kumuk ve Balkar Söz Notları (Çev. Hüseyin Namık Orkun). Ankara: TDK.
CR  - Otarov, İ. M.; Gabayeva, A. B. (2000). Russko-Balkarskiy Tolkovıy Slovar Otraslevoy Leksikiy, Caşaw
Bölümle Bla Baylamlı Orus-Malqar Añılatma Sözlük. Nalçik: Elbrus.
CR  - Öner, Mustafa (2013). Bugünkü Kıpçak Türkçesi. Ankara: TDK.
CR  - Sapparov, X. M.; Biciyev, C. U. (2006). Russko-Karaçayevskiy Tolkovıy Slovar Naçalnıx Terminov
CR  - Matematiki, Matematikanı Al Añılamlarını Orus-Qaraçay Sözlügü. Moskva: İNFO.
CR  - Siemieniec-Gołaś, Ewa (2000). Karachay-Balkar Vocabulary of Proto-Turkıc Orıgın, Studıa Turcologıca
Cracovıensıa 7. Krakov.
CR  - Süyünçev, X. İ.; Urusbiyeva, İ. X. (1965). Orus-Qaraçay-Malqar Sözlük. Moskva.
CR  - Süyünçlanı, Xanafiy; Goçiyalanı (1980). Orfografiya Sözlük, IV-V Klasslada Oquğan Soxtalağa. Sofya.
CR  - Şamanlanı, İbrahim; Laypanlanı, Raşid (2012). Qaraçay Xalqda Xayırlandırılğan Adam Atla,
Antroponomika Sözlük. Çerkessk.
CR  - Tavkul, Ufuk (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDK.
CR  - Tavkul, Ufuk (Hazırlayan) (2011). Nartlar (Karaçay-Malkar Mitolojisinin Destan Kahramanları). Ankara:
TDK.
CR  - Tekelanı, İ. Q. (1992). Qaraçay Tilni Frazeologiya Sözlügü. Çerkessk: Qaraçay-Çerkes Kitap Basma.
CR  - Tenişev, E. R. & Süyünçev, H. İ. (1989). Qaraçay-Malqar-Orus Sözlük. Moskova.
CR  - Temmolanı, X. M. (2000). Orfografiya Sözlük (Orta Şkolnu Oquwçularına). Nalçik: Elbrus
UR  - https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1611251
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4483828
ER  -