TY  - JOUR
T1  - Diplomasiye Nebevî Merceğinden Bakmak: Hz. Muhammed’in (s.a.v.) Diplomasi Pratikleri
TT  - Looking at Diplomacy through the Prophetic Lens: Prophet Muhammad's (PBUH) Diplomatic Practices
AU  - Şehitoğlu, Recep
AU  - Avcı, Hüseyin
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.15869/itobiad.1618149
JF  - İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
JO  - itobiad
PB  - Mustafa Süleyman ÖZCAN
WT  - DergiPark
SN  - 2147-1185
SP  - 789
EP  - 806
VL  - 14
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Diplomasinin tarihi insanlığın tarihi kadar eskidir. Devletler arasında müzakere yürütme sanatı olan diplomasi, uluslararası ilişkilerin temel taşlarından biridir. Zaman içinde diplomasi, küresel gelişmelerin de bir yansıması olarak uygulama bakımından değiştiği gibi yeni başlıklarla da zenginleşmiştir. İkili diplomasi, kamu diplomasisi, çok taraflı diplomasi, ekonomi diplomasisi, dini diplomasi zaman içinde oluşan birçok diplomasi türünden bazılarıdır. İnanç temelli diplomasi olarak da adlandırılan dini diplomasi, dini argümanlarla aktörleri süreçlere dâhil eden yeni bir yaklaşımdır. Günümüzde devlet yönetimlerinde yaygın olan seküler anlayışa rağmen dini diplomasi yaklaşımında aktörler dini anlayış çerçevesinde süreçlerde rol almakta, sorunları bu çerçevede çözüme kavuşturmaya çalışmaktadırlar. İslam peygamberinin uygulamaları dini diplomasi çerçevesinde değerlendirilebilir. Hz. Peygamberin diplomatik çerçevede veya herhangi bir konuda attığı hemen hemen tüm adımlar, konuşmaları, yapıp ettikleri tamamen dini amaçlıdır, inancını yayma, Allah’ın emrini yerine getirme ve peygamberlik vazifesini ifa etmek içindir. Bu yaklaşımla diplomasi çerçevesindeki tüm faaliyetleri de en temelde ve nihai kertede inanç temellidir. İslam peygamberinin hayatı ve peygamberlik sıfatları, diplomasi çerçevesinde incelendiğinde daha çok “dini diplomasi” başlığı altında ele alınan önemli uygulamaları ihtiva etmektedir. Fakat Hz. Peygamberin tüm sözlü veya fiili eylemleri inancı gereği yaptığı dikkate alındığında Hz. Peygamberin diplomasi alanında mühür vb. uygulamalarını da kapsayacak şekilde genel olarak diplomasi pratikleri şeklinde ele almak da mümkündür. Ayrıca Hz. Peygamber’in Medine dönemindeki çalışmalarının dört alanda diplomasiye örneklik teşkil eden pratikler olduğu müşahede edilmektedir. Bunlar: a) İslam’a davet etmek üzere hükümdarlara, topluluklara gönderdiği mektuplar, b) hükümdarlara-topluluklara elçi göndermesi, c) kendisine gelen elçi ve heyetleri kabul etmesi ve d) hediyeleşmesi şeklinde ifade edilmektedir. Hz. Peygamberin uygulamaları ve sıfatları ile diplomasi kapsamındaki pratikleri analiz edildiğinde paralellik görülmektedir. Bu nedenlerle bu makalede, Hz. Peygamberin öncelikle dört alandaki diplomasi alanına örnek pratikleri incelenmiş ve kısmen Batı’nın bu alandaki felsefesiyle karşılaştırma yapılmıştır. Çalışmanın amacı Peygamberlerin 5 sıfatı ile diplomasi pratikleri ilişkisini analiz etmek ve günümüzde genişleyen, artan siyasi anlaşmazlık yaşayan ve sıcak çatışma bölgelerindeki aktörler için Hz. Muhammed’in (s.a.v.) diplomasi alanındaki pratiklerini alternatif çözüm örnekleri olarak sunmaktır.
KW  - Diplomasi
KW  - Kamu Diplomasisi
KW  - Dini Diplomasi
KW  - Hz. Muhammed’in (s.a.v.) Diplomasi Pratikleri
KW  - Uluslararası İlişkiler.
N2  - The history of diplomacy is as old as the history of humanity itself. Diplomacy, defined as the art of conducting negotiations between states, constitutes one of the cornerstones of international relations. In the contemporary era, and in consideration of global developments, the practice of diplomacy has undergone significant changes. Furthermore, the scope of diplomatic activities has been broadened by the introduction of new titles. The variety of diplomatic practices that have emerged over time is extensive, and includes the following: bilateral diplomacy, public diplomacy, multilateral diplomacy, economic diplomacy, and religious diplomacy. The concept of religious diplomacy, alternatively referred to as faith-based diplomacy, signifies a novel approach entailing the involvement of religious actors in political processes. Despite the prevalent secular perspective within state administrations today, actors engaged in the practice of religious diplomacy participate in processes within the framework of religious understanding, seeking to address issues within this established framework. The practices of the Prophet of Islam can be evaluated within the framework of religious diplomacy. It is evident that the actions undertaken by the Prophet within the context of diplomacy or any other matter are predominantly driven by religious motivations. These actions are undertaken with the intention of propagating his faith, adhering to Allah’s directives, and fulfilling his prophetic obligations. It is evident that, in accordance with this approach, all activities undertaken within the context of diplomacy are inherently and ultimately founded on faith. When the life of the Prophet of Islam and his prophetic attributes are analysed within the framework of diplomacy, they contain important practices that are mostly dealt with under the title of “religious diplomacy”. However, it is also possible to consider the Prophet’s practices in the field of diplomacy as diplomacy practices in general, including the Prophet’s practices such as seals, etc. in the field of diplomacy, based on the fact that the Prophet did all verbal or actual actions in accordance with his faith. Furthermore, it has been observed that the activities undertaken by the Prophet during his time in Medina exemplified diplomatic practices in four distinct domains. The following are the actions of the individual in question: a) The sending of letters to rulers and communities, inviting them to embrace Islam. b) The sending of ambassadors to rulers and communities. c) The acceptance of ambassadors and delegations at his court. d) The exchange of gifts. When the practices and attributes of the Prophet Muhammad and his practices within the scope of diplomacy are analysed, parallels are seen. In this article, an analysis was conducted of the Prophet’s exemplary practices in the field of diplomacy in four areas. These practices were then compared with the philosophy of the West in this field. The objective of the present study is to analyse the relationship between the five attributes of the Prophets and diplomacy practices. In addition, the study will present the Prophet Muhammad’s (PBUH) practices in the field of diplomacy as examples of alternative solutions for actors in today’s expanding, increasing political disputes and hot conflict regions.
CR  - Akdemir, F. (2018). Kur’an Bağlamında Peygamberlerin Sıfatları. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 51-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dusbed/issue/38695/449755
CR  - Akgül, M. (1999). Hz. Peygamber (s.a.s.)’in Evlilikleri Üzerine Bir İnceleme. EKEV Akademi Dergisi, l/ 4: 97- 98.
CR  - Argun, S. (2022). Dini Diplomasi ve Diyanet İşleri Başkanlığı. Cihannüma Dergi Kamu Diplomasisi, (11), 43-49. https://www.cihannuma.org/uploads/sayfa-resimleri/cihannuma-dergi-11-sayi_80242_.pdf
CR  - Arslantaş, N. (2005). Emeviler Döneminde Yahudiler. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
CR  - Arslantaş, N. (2016). Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler. İstanbul: Kuramer Yayınları.
CR  - Avcı, C. (2003). İslam Bizans İlişkileri. İstanbul: Klasik Yayınları.
CR  - Aydeniz, N. (2018). Kampüs Camileri ve Üniversite Gençliği. Program adı: Uluslararası Cami Sempozyumu, Malatya. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları. https://l24.im/5WnB1PV
CR  - Azimli, M. (2011). Hz. Peygamber’in Bizans İmparatoru Herakliyus’a Gönderdiği Davet Mektubu Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hikmet Yurdu, 4(4), 13-37. https://isamveri.org/pdfdrg/D03434/2011_7/2011_7_AZIMLIM.pdf
CR  - Belazuri, A. (1996). Ensabu’l Eşraf (1. bs, C. 1–221). Beyrut: Daru’l Fikr.
CR  - Bergstrom, H. (2018). Public Diplomacy in the Digital Age. Diplomatic Courier. https://www.diplomaticourier.com/posts/public-diplomacy-in-the-digital-age
CR  - Beyhakî, E. B. (1969). Delâilü’n-Nübüvve (C. 1–7). Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye.
CR  - Boynukalın, M. (2011). Tebliğ.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 40, ss. 218-219). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Bozkurt, N. ve Küçükaşcı, M.S., (2003). Mekke, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, c. 28/557
CR  - Bulut, M. (2012). İsmet.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 23, ss. 134-136). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ismet--kelam
CR  - Çağrıcı, M. (2009). Sıdk.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 37, ss. 98-100). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Çelik, N. (2019). Hz. Peygamber’in (sav) Diplomatik İlişkilerinin Mahiyeti ve Temel Hedefi. Hadith, (2), 72-109. https://doi.org/10.5281/zenodo.3353535
CR  - Çınar, M. (2013). Zarûrât-ı Dîniyye.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 44, s. 138). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Çiftçi, H. (2015). Siyaset Kültürümüzde Ahde Vefâ ve Nakz-i Ahd. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 73-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jiss/issue/25890/272807
CR  - Danişmend, İ. H. (1954). Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (C. 1). İstanbul: Kanaat Kitabevi.
CR  - Demir, V. (2012). Kamu Diplomasisi ve Yumuşak Güç. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
CR  - Demircan, A. (2024). Hz. Peygamber’in Yahudilere Yönelik Tebliğ Faaliyetleri.  A. Demircan (Ed.), Hz. Peygamber’in Muasırlarıyla Münasebetleri -III: Yahudilerle Münasebetler: C. İslâmî İlimler Araştırma Vakfı, Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantıları Dizisi: 112. İstanbul: Ensar Neşriyat. https://www.isav.org.tr/img/20240520__9678918719.pdf
CR  - Durmaz, Y. (2012). Muhammed b. Ali b. Ahmed İbn Tolun Ed-Dımeşki’nin (953/1546) Hayatı, Eserleri ve Hz. Peygamber Dönemi Vesikalarına Dair İ’lamu’s Sailin An Kütübi Seyyidi’l-Mürselin Adlı Eseri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi.
CR  - Ebû Dâvûd, S. b. el-E. (1992). Es-Sünen (No, 2761, 4214). İstanbul: Çağrı Yayınları.
CR  - Ekşi, M. (2014). Kamu Diplomasisi ve Ak Parti Dönemi Türk Dış Politikası. Ankara: Siyasal Kitabevi.
CR  - El-Fetlavi, S. H. (2018). Hz. Muhammed’in (S.A.S) Diplomasi Anlayışı (1. bs; M. Işık, Çev.). İstanbul: Rağbet Yayınları.
CR  - Erul, B. (2012). Veda Hutbesi.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 42, ss. 591-593). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Fayda, M. (2009). Senetü’l-Vüfûd.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 36, ss. 520-521). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Habeş, M. (t.y.) el-İslam ve’d-diplomasiyye kıraatün fi kıyami’l-diplomasiyye fi’l-İslam, Devha: Mektebetü’l-Arabi.
CR  - Hamidullah, M. (1967). Hemmam İbn Munebbih’in Sahifesi (T. Koçyiğit, Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Hamidullah, M. (1990). Hz. Peygamber’in Altı Orijinal Diplomatik Mektubu (M. Yazgan, Çev.). İstanbul: Beyan Yayınları.
CR  - Hamidullah, M. (2003). İslâm Peygamberi (S. Tuğ, Çev.). İstanbul: Yeni Şafak Yayınları.
CR  - Hanbel, A. B. (1985). El-Müsned (No: 27508), C. 45/499; Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî, Ed.). Beyrut: Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî.
CR  - Hasanoğlu, E. (2024). İslâm Öncesi Arap Yahudi İlişkileri.  A. Demircan (Ed.), Hz. Peygamber ve Muasırları-III: Yahudilerle Münasebetler. İstanbul: Ensar Neşriyat.
CR  - İbn Hişâm, E. M. (1936). Es-Sîretü’n-Nebeviyye (C. 1-4; Mustafa Sakka, İbrahim Ebyari, Abdülhafiz Şelebi, Ed.). Mısır: Mustafa Elbânî el-Çelebî ve Evlâduhu.
CR  - İbn Hişâm, E. M. (1955). Es-Sîretü’n-Nebeviyye (C. 1-2; Mustafa Sakka, İbrahim Ebyari, Abdülhafiz Şelebi, Ed.). Mısır: Şeriketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa.
CR  - İbn Hişâm, E. M. (1985). İslam Tarihi (C. 1-4; H. Ege, Çev.). İstanbul: Kahraman Yayınları.
CR  - İbn İshak, M. (2004). es-Siretu’n-Nebeviyye li İbn İshâk, thk. Ahmet Ferid, Beyrut: Daru’l- Kütübi’l İlmiyye.
CR  - İbn İshak, M. (2012). Siretü İbn İshak (M. Yassıkaya, Çev.). İstanbul: Düşün Yayınları.
CR  - İbn Kesir, Ö. (1995). El-Bidâye Ve’n-Nihâye (C. 1-15; M. Keskin, Çev.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
CR  - İbn Sa’d, M. (2015). Kitabü’t-Tabakati’l- Kebir Tabakat (C. 1-5; A. Demircan, Çev.). İstanbul: Siyer Yayınları.
CR  - İskit, T. (2018). Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
CR  - İşpirli, M. (1995). Elçi.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 11, ss. 3-15). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Keating, G. (2004). Opportunities and Obstacles: Future Australian and New Zealand Cooperation on Defence and Securıty Issues, The Australian National University. Strategic and Defence Studies Centre.
CR  - Kalın, İ. (2012). Türk Dış Politikası ve Kamu Diplomasisi.  A. Özkan & T. E. Öztürk (Ed.), Kamu Diplomasisi (ss. 145-160). Tasam Yayınları.
CR  - Kapar, M. A. (2017a). Heyetler (Ş. Öz, Çev.). İstanbul: Endülüs Yayınları.
CR  - Kapar, M. A. (2017b). İlk İslam Diplomatı Amr b. Ümeyye Ed-Damrî. İstem, 15(30), 271-285. https://dergipark.org.tr/tr/pub/istem/issue/33566/336788
CR  - Karaman, H., Çağrıcı, M.,  Dönmez, İ. K. & Gümüş, S.,  (2006). Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir (C. 1-5). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
CR  - Kazıcı, Z. (2009). Hz. Muhammed’in Aile Hayatı ve Eşleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
CR  - Kettani, M. A. (1990). Et-Teratibü’l-İdariyye (A. Özel, Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
CR  - Kurtubi, M. bin A. (1999). El-Camiu Li-Ahkamî’l-Kur’ân (C. 7; M. . B. Eryarsoy, Çev.). İstanbul: Buruc Yayınları.
CR  - Kutluay, İ. (2009). Hz. Peygamber’in Zeyd b. Sâbit’e Yahudi Yazısını/Dilini Öğrenme Talimatı Vermesi İle İlgili Rivâyetlerin Değerlendirilmesi. Hadis Tetkikleri Dergisi, 7(2), 129-157. https://dergipark.org.tr/tr/pub/htd/issue/41476/501224
CR  - Leonard, M., Stead, C., & Smewing, C. (2006). Public Diplomacy. The Foreign Policy Centre. https://fpc.org.uk/wp-content/uploads/2006/09/35.pdf
CR  - Müslim, E. H. (1991). El-Câmiʿu’s-Sahîh (4. bs, C. 5). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
CR  - Nicolson, H. (1970). Diplomasi (M. Ergin, Çev.). İstanbul: As Basımevi.
CR  - Önkal, A. (1989). Ahnes b. Şerîk.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 2, s. 174). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Önkal, A. (2016). Rasulullah’ın İslam’a Davet Metodu. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları.
CR  - Öztürk, H., & Ünalan, S. (2007). Hz. Muhammed’in Hıristiyanlarla Yapmış Oldugu Diplomatik Münasebetlerin Evrensel Boyutu. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 11-31. 
https://dergipark.org.tr/tr/pub/firatilahiyat/issue/68397/1066685
CR  - Papp, D. S. (1991). Contemporary International Relations: Frameworks for Understanding. New York: MacMillan Publishing Company.
CR  - Sayın, Y. (2011). Din ve Uluslararası İlişkiler: İslam’ın Dış Politika Kuramı. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, (17, İmam-ı Azam Ebu Hanife özel sayısı), 233-262.
CR  - Semerkandî, E. L. (2007). Tefsirul Kur’ân (M. Karadeniz, Çev.). İstanbul: Özgü Yayıncılık.
CR  - Sönmez, M. (2022). Aklı Yerinde ve Zamanında Kullanma Perspektifinde Peygamberlerin “Fetânet” Sıfatı. Kader, 20(2), 723-744. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.1185821
CR  - Şulul, K. (2011). İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
CR  - Taberi, E. C. (1973). Tarih-i Taberi Tercemesi (C. 2-3). Konya: Can Kitabevi.
CR  - Toksarı, A. (1995). Emanet.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 11, ss. 81-83). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
CR  - Tüzün, İ. (2021). Kur’an ve Sünnette Ahde Vefa (Sözünde Durma). Kur’an ve Sünnet’te Vefa, 39-48. Şanlıurfa. https://ilahiyat.harran.edu.tr/assets/uploads/sites/58/files/xv-uluslararasi-mevlid-i-nebicirc-sempozyumu-bildiriler-kitabi-12012022.pdf
CR  - Vâkıdî, M. Ö. (2014). Kitâbu’l-meğâzî (Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Savaşları) (C. 1-3; M. K. Yılmaz, Çev.). İstanbul: İlk Harf Yayınevi.
CR  - Yaman, A. (2009). Siyer.  Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 37, s. 82). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi.
UR  - https://doi.org/10.15869/itobiad.1618149
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4513644
ER  -