@article{article_1632629, title={MUSTAFA RUHÎ’NİN YANYA VİLAYETİ İZLENİMLERİ (1900)}, journal={Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi}, volume={7}, pages={799–836}, year={2025}, DOI={10.53718/gttad.1632629}, author={Keleş, Erdoğan}, keywords={Keywords: Mustafa Ruhî, Yanya province, physician/doctor, epidemic diseases}, abstract={ÖZ Arnavutluk’un güney kısımlarını oluşturan ve Epir denilen Yanya, Osmanlı öncesinde Roma imparatorluğu, Bulgarlar, Normanlar, Latinler ve Bizans idaresinde kalmıştı. 1430 senesinde Osmanlı idaresine geçtikten sonra Rumeli eyaletinin sınırları içerisinde yer aldı. 1867 vilayet düzenlemesi sırasında Yanya vilayeti adıyla idari düzenlemede yerini aldı. 19. Yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı idari teşkilatında zaman zaman sınırları değişse de vilayet olarak varlığını korudu. Mustafa Ruhî, 1861 senesinde Yanya’nın Ergiri kazasında dünyaya geldi. Ergiri kasabasında sıbyan ve rüştiye mekteplerini bitirdikten sonra İstanbul’a giderek tıp mektebine kaydoldu. 1885 senesinde tıp mektebinden mezun olduktan sonra Yanya vilayetinin Berat kazasına belediye tabibi olarak tayin edildi. Burada görev yaparken bakteriyoloji ve kuduz hastalığı alanında eğitim aldı. Bu süreçte Yanya vilayetindeki hizmetlerini sürdürmüş ve 1909 senesinde Ankara vilayetine sıhhiye müfettişi olarak tayin edilmiştir. Bu görevinde iken önce Meclis-i Umur-ı Tıbbiye-i Mülkiye ve Sıhhiye-i Umumiye azalığına ve sonra da Tıp Fakültesi Heyet-i İdaresi Müdürlüğü’ne getirildi. 1911 senesinde görevinden azledilen Mustafa Ruhî sonraki süreçte tıp mektebi ve eczacılık alanında eğitim vermeye devam etti. Mustafa Ruhî, Yanya vilayetinde uzun süre görev yapmıştı. Bu süreçte görev bölgesi 1897 Osmanlı-Yunan savaşına merkez olması ve dışarıdan gelen askerler sebebiyle sık sık salgın hastalıkların yaşandığı bir alan haline gelmişti. Ayrıca bölgede bulunan bataklıkların ve kötü havanın etkisiyle sıtma, difteri, tifo ve dizanteri gibi salgın hastalıklar görülmekteydi. Mustafa Ruhî, önce belediye tabibi daha sonrada Yanya vilayeti sıhhiye müfettişi olarak salgınların önlenmesi için gerekli tedbir ve tedavileri uygulamıştı. Mustafa Ruhî, Ergiri kazasına mensup olarak uzun yıllar vilayette görev yapmış olduğundan bölgenin tarihi ve coğrafyası üzerine bir eser kaleme almıştı. Bu eserinde Yanya vilayetine dahil olan kentlerin ve şehirlerin tarihleri, mevsimsel özellikleri, coğrafi yapısı, nüfusu ve sağlık durumları hakkında bilgilere yer vermiştir. Bölgede yaşanan salgınlar ve mevsimsel hastalıklar hakkında önemli bilgileri derlemiş ve alınması gerekli tedavi yöntemlerini ifade etmiştir. Mustafa Ruhî’nin, bu eseri kaleme almasının sebebi Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. Yılına bir armağan vermek istemesidir. Bu vesile ile tahta çıktıktan sonra eğitim ve imar alanında yaptığı icraatıyla memleketin gelişmesine katkı verdiğini düşündüğü Sultan II. Abdülhamid’e teşekkür etmek istemiştir.}, number={15}, publisher={Özgür TÜRKER}