TY  - JOUR
T1  - أثر الواقع على المفسر، تفسير إفساد بني إسرائيل أنموذجاً
TT  - İsrailoğullarının Yozlaşması Örneği Bağlamında Çevrenin Müfessir Üzerindeki Etkisi
AU  - Yusuf, Abdulselam
AU  - Turan, Maşallah
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.59536/buiifd.1638154
JF  - Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi
JO  - BUIIFD
PB  - Bartin University
WT  - DergiPark
SN  - 2148-3507
SP  - 37
EP  - 57
IS  - 23
LA  - ar
AB  - قديماً قيل: الإنسان ابن بيئته؛ أي يتأثر بها ويتفاعل معها حتى يصطبغ بصبغتها، وهذا الأمر يسري على العلماء أيضاً إلى درجةٍ كبيرةٍ، ويظهر أثره في مؤلفاتهم، وغالباً يكون العالم - المؤلف - صوت بيئته التي عاشها. والمفسر من جملة هؤلاء الذين تلعب في تكوين شخصيته العلمية مؤثراتٌ كثيرة تترك أثرها في تفسيره، فضلًا عن الإيمان بمقولة: القرآن يفسره الزمن، ولعل خير مثال على ذلك تفسير الآيات التي تتحدث عن إفساد بني إسرائيل في الأرض، فالمفسرون قبل بداية القرن العشرين لم يكن عندهم شك في أن المرتين اللتين أعلمنا الله أن بني إسرائيل سيفسدون فيهما قد مضتا وحدثتا قبل الإسلام بقرون، وعندما اجتمع اليهود في فلسطين - في منتصف القرن العشرين- وأصبح لهم كيان وعلوٌّ على مستوى العالم أعاد بعض المفسرين النظر في تلك الآيات من جديدٍ، وحاولوا قراءتها من خلال الواقع الحاضر، فخرجوا بعد ذلك بنتيجةٍ مفادها أن مرتي إفساد بني إسرائيل لم تحدثا قبل ظهور الإسلام، بل بعده، لأن المسلمين لا شأن لهم بتاريخ بني إسرائيل القديم، وأولاهما في صدر الإسلام، والأخرى في هذا الزمن الذي بدأنا نعيش إرهاصاتها؛ متذرعين بالواقع الذي يعكس قوة اليهود وسطوتهم وكثرة المؤيدين لهم، وأن العلو الذي وصله بنو إسرائيل أقوى من علوهم الماضي، وقد اعتمدوا في تفسيرهم هذا على عناصر عدة ومصادر متنوعة منها عقلية؛ وهي التي نراها واقعًا، وأخرى نقلية؛ كانت مصادرها الكتب التاريخية لا سيما الإسرائيليات التي كان لها النصيب الأكبر فيها. فهل حقًّا مضى الإفسادان وما يعقبهما من الانتقام منهم على يد عبادٍ من عباد الله سبحانه، أم أننا نعيش الإفساد الثاني وننتظر العباد الذين سيكون الانتقام على أيديهم؟ وبناء عليه فقد خلصت الدراسة إلى أن المرتين قد مضتا قبل الإسلام بقرونٍ، وأن ما نحن فيه هو العلو الذي أشار إليه القرآن الكريم، وذلك من خلال دلالات اللغة، وسياق السورة والآيات، إلى جانب الروايات التاريخية إضافةً إلى ما جاء في الكتاب المقدس. وقد اعتمدت الدراسة منهجيةً وصفيةً تاريخيةً قائمة على العودة إلى جذور بني إسرائيل، وما تعرضوا له من الانتقام، ثم دراسة تحليلية استقرائية على هدْيٍ من دلالات الآيات الكريمة، ليتضح جليًّا في النهاية الراجح من الأقوال.
KW  - تفسير
KW  - بنو إسرائيل
KW  - يهود
KW  - العلو
KW  - الإفساد
KW  - الزوال
N2  - İnsanın “çevresinin oğlu” olduğu söylenir; yani, ondan etkilenir ve onun rengine bürünene kadar onunla etkileşime girer. Bu büyük ölçüde ilim adamları için de geçerlidir ve bu etkilenme yazılarında görülür ve çoğu zaman ilim adamı veya yazar içinde yaşadığı çevrenin sesi olur. Bu yönüyle müfessir de ilmi kişiliğinin oluşumunda pek çok etken bulunan ve yorumu üzerinde etki bırakan kişilerden biridir. Nitekim bu bağlamla ilgili olarak şöyle denmiştir: Zaman, Kur’ân’ı tefsir eder. Bunun en iyi örneklerinden biri de İsrâiloğulları’nın yeryüzünde bozgunculuk yapmalarından bahseden Kur’ân ayetlerinin tefsiridir. Yirminci yüzyılın başlarından önce müfessirlerin, Allah'ın İsrâiloğulları’nın yeryüzünde bozgunculuk yapacaklarını bildirdiği iki dönemin geçtiği ve İslâm'dan yüzyıllar önce meydana geldiği hakkında herhangi bir şüpheleri yoktu. Ancak Yahudiler, yirminci yüzyılın ortalarında Filistin'de toplandıklarında ve bir varlık haline geldiklerinde, bazı yorumcular bu ayetleri güncel hadiseler ışığında yeniden ele aldılar ve yaşananlarla ilişkilendirme çabası içine girdiler. Bu çabaların bir sonucu olarak, biri İslâm'ın ilk günlerinde, diğeri de öncüllerini yaşamaya başladığımız bu zamanda olmak üzere ayette bahsedilen iki zamanın İslâm'ın gelişinden önce değil, sonra meydana geldiği sonucunu çıkardılar. Çünkü Müslümanların, İsrâiloğulları’nın eski tarihiyle ilgili bir işleri olmadığını düşündüler. Onlara göre birinci ifsad, İslâm'ın ilk günlerinde yaşandı. Diğeri ise öncülerini yaşamaya başladığımız bu zamanda yaşanmaktadır. Burada Yahudilerin gücünü, iktidarını, onlara destek verenlerin çokluğunu ve İsrâiloğulları’nın ulaştığı gücün geçmişteki güçlerinden daha üstün olduğunu gerekçe gösterdiler. Bu yorumlarında, çeşitli unsurlara ve farklı kaynaklara dayandılar. Bunların bir kısmı tanıklık ettiğimiz aklî delillerdir. Diğer bir kısmı ise kaynakları tarih kitaplarından, özellikle de içlerinde en büyük paya sahip olan İsrâiloğulları’na ait kitaplardan oluşan naklî delillerdir. Acaba gerçekten bahsedilen iki ifsad ve Allah’ın bazı kulları aracılığıyla İsrâiloğulları’ndan intikam alması geçmişte mi gerçekleşti? Yoksa bizler şu anda ikinci bozulma döneminde miyiz ve Allah’ın bazı kulları eliyle onları cezalandırmasını mı beklemeliyiz? Bu doğrultuda elinizdeki çalışma; dilin semantiği, sûrenin ve âyetlerin bağlamı, tarihi bilgiler ve Kitâb-ı Mukaddes’teki anlatımlar aracılığıyla, âyette bahsedilen iki zamanın ve Yahudilerin yaşadığı ihtişamlı iki dönemin İslâm’dan yüzyıllar önce gerçekleştiği sonucunu işlemektedir. Çalışma, İsrâiloğulları’nın geçmişine ve uğradıkları intikama yeniden göz atmaya dayanan betimsel-tarihsel bir metodoloji benimsemektedir, aynı zamanda Kur’ân ayetlerinin açıklamaları ışığında, tümevarımsal-analitik bir değerlendirme ile konuyu ele almaktadır ki netice itibariyle en makul görüş ortaya çıkabilsin.
CR  - Abdülmuiz, Abdüssettar. “Sûretu’l-İsrâ Tekussu Nihayete Benî İsraîl”. Mecelletu’l-Ezher 28 (1957), 689-694.
CR  - Alûsî, Şihabüddin Mahmud b. Abdullah el-Hüseynî. Rûḥu’l-meânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-azîm ve’s-sebʿi’l-messânî, thk: Ali Abdülbari Atıyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
CR  - Bârr, Muhammad Ali. el-Medhal li-Dirâseti’t-Tevrâti ve’l-Ahdi’l-Kad’im. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 2011.
CR  - Habenneke, Abdurrahman Hasan el-Meydanî. Meâricu’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbür. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1423.
CR  - Havva, Said. el-Esâs fi’t-Tefsîr. Kahire: Daru’s-Selâm, 1424/1984.
CR  - İbn Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâib b. Abdurrahman b. Gâlib el-Muhâribî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-azîz. thk: Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
CR  - İsfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb. el-Müfredât, thk: Safvan Davûdî. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem - ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1412.
CR  - Karadavî, Yusuf. Âyâtu İfsâdi Benî İsraîl ve Tefsîruhâ. Site: Yusuf al-Karadavi, Erişim Tarihi: 1/2/2024.
CR  - Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensarî. el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk: Ahmed Berdûnî-İbrahim İtfeyyiş, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
CR  - Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. thk: Mecdî Bâslûm, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
CR  - Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Beğdadî. en-Nuketu ve’l-uyûn. Thk: Seyyid ibn Abdilmaksud b. Abdirrahim. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ty.
CR  - Mekâriyûs, Şahîn. Tarihu’l-İsraîliyyîn. yy. ty. Muessesetu Hindavî, el-Memleketu’l-Muttehide, 1917.
CR  - Razi, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. el-Hasan b. el-Hüseyin et-Teymî. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: İhyau’t-Turasi’l-Arabî, 1420.
CR  - Sinbalî, Muhammed. İfsâdu’l-Yehûd kemâ Câ’e fi’l-Kur’ân ve’t-Tevrât ve’l-İncil, yy. ty.
CR  - Şarâvî, Muhammed Mütevellî. Havâtir – Mucâdelatu’ş-Şa’ravî, yy. ty.
CR  - Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm b. Ebibekir Ahmed. el-Milel ve’n-Niḥal. Muessesetu’l-Halebî, yy. ty.
CR  - Salebî, Ahmed. el-Yehûdiyye. Kahire: Mektebet-u Nahdet-i Mısır, 1988.
CR  - Şevkanî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah. Fethu’l-Kadîr el-câmi beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr, Dımaşk-Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 1414.
CR  - Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi-Kur’an. Thk: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Kahire: Dâr Hecr, 2001.
CR  - Tantavî, Seyyid. Benû İsraîl fi’l-Kur’ân ve’s-sünne. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 2000.
CR  - Zâzâ, Hasan. İsraîl Rekîze li’l-İsti’mar beyne’l-Muslimin. Kahire: el-Hey’etu’l-Amme li-Şuûni’l-Mutabeti’l-Amiriyye, 1973.
CR  - Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Ahmed, el-Keşşâf ʿan hakāiki gavâmizi’t-Tenzîl ve uyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-tevîl. Zabt ve tsh: Mustafa Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
UR  - https://doi.org/10.59536/buiifd.1638154
L1  - http://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4601900
ER  -