TY - JOUR T1 - Orta Doğu’da Siyasal Şiddetin Temel Kaynakları, Siyasal Şiddeti Tırmandıran Belli Unsurlar ve Olaylar TT - The Root Causes of Political Violence in the Middle East, Specific Factors and Events Escalating Political Violence AU - Kılınç, Cemil PY - 2025 DA - June Y2 - 2025 DO - 10.56574/nohusosbil.1641809 JF - Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi PB - Nigde Omer Halisdemir University WT - DergiPark SN - 2687-5306 SP - 135 EP - 154 VL - 7 IS - 1 LA - tr AB - Üç kıtanın birleştiği bir coğrafyada bulunan Orta Doğu, önemli karayolları ve su yollarının kesişme noktasındadır. Stratejik öneme sahip körfezleri, boğazları ve geçişleri bünyesinde barındıran bu bölge, dünyanın en eski ve önemli medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Üç büyük semavi dinin bu topraklarda doğup yayılması, dünya petrol ve doğalgaz rezervlerinin önemli bir kısmının burada bulunması, alternatifi olmayan önemli su yolu geçişlerinin yine burada bulunması tüm dikkatleri Orta Doğu’ya çevirmiştir. Tüm bunlar bölge halkına ve devletlerine mutluluk ve refahtan çok ölüm, felaket ve gözyaşı getirmiştir. Bu bölgenin tarihi, istisnai dönemler dışında hep şiddet ve savaşla anılmış, bölge dünyanın kanayan yarası haline gelmiştir. Bu makalede, Orta Doğu’da süreklilik kazanan siyasal şiddet ve çatışmaların temel nedenlerinin analiz edilmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca, bölgeye yönelik dış müdahalelerin farklı söylemler aracılığıyla nasıl meşrulaştırıldığına dair literatürde yer alan yaklaşımlar incelenmektedir. Bu yolla bölge için daha sağlıklı çözüm önerilerinin geliştirilmesine destek verilmek istenmiştir. Bölgede daha önce yaşanan ve şu anda yaşanmakta olan önemli olaylar incelenerek yorumlamacı bir yaklaşım benimsenmiş, ihtiyaç duyulan veriler literatür taramasıyla elde edilerek nitel yöntem kullanılmıştır. Bir taraftan literatürdeki bilgi birikiminden istifade edilirken diğer taraftan bölgedeki güncel gelişmeler ışığında sorun yeniden yorumlanmış, somut çözüm önerileri getirilerek ileri araştırma konuları için yeni fikirler oluşmasına katkı sunulmuş, literatür desteklenmeye çalışılmıştır. Bölgedeki siyasal şiddetin sona erdirilmesi için bölge dışı güçlerin emperyalist politikalarından vazgeçmesinin, uluslararası kuruluşların samimi ve etkin rol üstlenmesinin, buradaki doğal kaynakların bölge halkının refahı için kullanılmasının, dini ve mezhepsel farklılıkların çatışmaya dönüşmesinin önlenmesinin gerekli olduğu sonucuna varılmıştır. KW - siyasal şiddet KW - Ortadoğu KW - Filistin KW - İsrail KW - Emperyalizm N2 - Located in a geography where three continents meet, the Middle East is at the intersection of important highways and waterways. This region, which includes strategically important gulfs, straits and passages, has been home to the world's oldest and most important civilizations. The fact that three major Abrahamic religions were born and spread in these lands, that a significant portion of the world's oil and natural gas reserves are located here, and that important waterway crossings with no alternative are also located here, have turned all attention to the Middle East. All this has brought more death, disaster and tears to the people and states of the region than happiness and prosperity. The history of this region has always been marked by violence and war, except for exceptional periods, and the region has become the bleeding wound of the world. This article aims to analyze the root causes of the persistent political violence and conflicts in the Middle East. It also examines the approaches in the literature on how foreign interventions in the region are legitimized through different discourses. In this way, it is aimed to support the development of healthier solution proposals for the region. An interpretative approach was adopted by examining the major events that have taken place and are currently taking place in the region, and the qualitative method was used by obtaining the needed data through a literature review. On the one hand, while benefiting from the accumulation of knowledge in the literature, on the other hand, the problem has been reinterpreted in the light of current developments in the region, concrete solutions have been proposed, new ideas have been contributed to the formation of new ideas for further research topics, and the literature has been tried to be supported. It is concluded that in order to end the political violence in the region, it is necessary for extra-regional powers to give up their imperialist policies, for international organizations to play a sincere and effective role, for natural resources to be used for the welfare of the people of the region, and for religious and sectarian differences to be prevented from turning into conflict. CR - Afşar, S. T. (2015). Türkiye'de şiddetin kadın yüzü. Sosyoloji Konferansları, 715-753. CR - Akdoğan, O. (2020). İkinci Dünya Savaşı sonrası Ortadoğu'da darbeler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Bilecik. CR - Alan, R. T. (2019). İsrail'in doğuşu: 1897-1947 Siyonist diplomasinin analizi (Çev. M. Karaşahan). Pınar Yayınları. CR - Anadolu Ajansı. (2024, 14 Aralık). İsrail-Filistin çatışması. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-4-kez-bmgkde-gazzede-acil-ateskes-talep-edilen-karar-tasarisini-veto-etti/3399237 CR - Arı, T. (2005). Basra Körfezi ve Ortadoğu'da güç dengesi: 1978-1996. Alfa Basım Yayım Dağıtım. CR - Arınç, K. (2021). Ortadoğu'da medeniyetler çatışması ile vekalet savaşlarının siyasi coğrafya açısından analizi. S. Koday & C. Sevindi (Ed.), Beşeri Coğrafya (s. 27-28). Gazi Kitabevi. CR - Armaoğlu, F. (1994). Filistin meselesi ve Arap-İsrail savaşları: 1948-1988. Türkiye İş Bankası Yayınları. Arslanoğlu, K. (2003). Politik psikiyatri. ADAM Yayınları. CR - Ayhan, V. (2006). İmparatorluk yolu: Petrol savaşlarının odağında Ortadoğu. Nobel Yayınları. CR - Bahtiyar, K. (2021). Petrolün Ortadoğu siyasetinin belirlenmesindeki rolü: ABD'nin enerji hegemonyası ve çatışmalar. Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, 4(5), 138-194. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2142004 CR - Blau, J. R., & Blau, P. (1982). Cost of inequality: Metropolitan structure and violent crime. American Sociological Review, 47(1), 114-129. CR - Cafrande. (2009). İktidar ve şiddet: Zorunlu bir ayrım mı? Thomas Geisen. https://www.cafrande.org/iktidar-ve-siddet-zorunlu-bir-ayrim-mi-thomas-geisen/ CR - Değer, M. E. (1994). Emperyalizmin tuzağındaki ülke ya da oltadaki balık Türkiye. Çınar Yayınları. CR - Demirli, A. (2011). Terörizm, psikososyal etkileri ve müdahale modelleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 66-78. CR - DNV. (2022). Energy Transition Outlook 2022: A global and regional forecast to 2050 – Energy supply and fossil fuels. Hovik: DNV. https://www.dnv.com/energy-transition-outlook/key-highlights/ CR - Döğer, Y. (2016). Modern dünyaya itiraz. Artuklu Yayınları. CR - Dursun, D. (1995). Ortadoğu neresi. İnsan Yayınları. CR - Dursun, D. (2005). Ortadoğu'nun ekonomik, sosyal ve siyasi yapı özellikleri üzerine genel tespitler. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (50), 1231-1274. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/9167 CR - Dursun, Y. (2011). Şiddetin izini sürmek: Şiddet nedir? Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (12), 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/803724 CR - Economist, T. (2015, 9 Mayıs). Oil on troubled waters. The Economist. https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2015/05/09/oil-on-troubled-waters CR - EIA. (2024, Şubat). How much petroleum does the United States import and export? U.S. Energy Information Administration. https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=727&t=6 CR - Energy Institute. (2023). Energy consumption by source / Oil production by region. Our World in Data. https://ourworldindata.org/grapher/energy-consumption-by-source-and-country CR - Engdahl, W. F. (2008). Para, petrol, iktidar: Anglo-Amerikan politikası ve yeni dünya düzeni (Çev. E. Bilal). Alfa Yayınları. CR - Erhan, Ç., & Kürkçüoğlu, Ö. (2001). Filistin sorunu. B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası 1919-1980 (s. 635-648). İletişim Yayınları. CR - Goldschmidt, A., & Davidson, L. (2008). Kısa Ortadoğu tarihi. Doruk Yayınları. CR - Güleç, H., Topaloğlu, M., Ünsal, D., & Altıntaş, M. (2012). Bir kısır döngü olarak şiddet. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1), 112-137. CR - Gürkan, S. L. (2023, Kasım). Siyonizm'in seküler ve dini temelleri. Nihayet Dergisi, (107), 12-19. [PDF] file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/Siyonizmin_Sekuler_ve_Dini_Temelleri.pdf CR - International Criminal Court. (2024, 14 Aralık). Netanyahu. https://www.icc-cpi.int/defendant/netanyahu Karadağ, R. (1969). Petrol fırtınası. CR - Karaman, M. L. (1996). Filistin. T. Diyanet Vakfı (Ed.), İslam Ansiklopedisi (s. 89-103). CR - Kardaş, İ. (2012). İran raporu. Küresel Sorunlar Platformu. CR - Khalidi, W. (1991). The Palestine problem: An overview. Journal of Palestine Studies, 21(1), 5–16. https://doi.org/10.2307/2537362 CR - Kuran, T. (2004, Yaz). Why the Middle East is economically underdeveloped: Historical mechanisms of institutional stagnation. The Journal of Economic Perspectives, 18(3), 71–90. https://doi.org/10.1257/0895330042162421 CR - Laçiner, S. (2007). Ortadoğu diye bir yer var mı? Uluslararası Hukuk ve Politika, 3(10), 153–155. CR - Lewis, B. (1998). Ortadoğu'nun çoklu kimliği (Çev. M. Harmancı). Sabah Kitapları. CR - Manaz, A. (2009, Aralık). Oil and the Middle East policy. Çağ University Journal of Political Sciences, 6(2), 70–83. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/695630 CR - Memiş, E. (2002). Kaynayan kazan Ortadoğu. Çizgi Kitabevi Yayınları. CR - Merari, A. (1993). Terrorism as a strategy of insurgency. Terrorism and Political Violence, 5(4), 213–251. CR - Netanyahu. (2021, Kasım). International Criminal Court. https://www.icc-cpi.int/defendant/netanyahu CR - Nieburg, H. L. (1969). Political violence: The behavioral process. St. Martin's Press. CR - Orhan, O., Duman, B., & Pirinççi, F. (2014, 23 Eylül). ABD'nin IŞİD stratejisi ve Irak ile Suriye'ye olası yansımaları. Ortadoğu Araştırmaları Merkezi. https://www.orsam.org.tr/tr/abd-nin-isid-stratejisi-ve-irak-ile-suriye-ye-olasi-yansimalari/ CR - Öke, M. K. (1990). Kutsal topraklarda masonlar, ihanetler, komplolar, siyonistler, aldanmalar. Çağ Yayınları. CR - Öztürkçi, A. (2017, Bahar). Soğuk Savaşın 1950'li yıllarda Ortadoğu'da yaşanan askeri darbelere etkisi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(34), 373–394. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/474290 CR - Petras, J. (1991, 2–9 Mart). Gulf war and the new world order. Economic and Political Weekly, 26(9), 482–484. https://www.jstor.org/stable/4397395 CR - Polat, O. (2016). Şiddet. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22(1), 15–34. CR - Sakin, S., & Deveci, C. (2011). Ortadoğu kavramı ve sınırları üzerine bir değerlendirme. International Journal of History Studies (Özel Sayı), 281–293. https://www.historystudies.net/indir.php? yol=dergi&dosya=tar2015126b34d CR - Skocpol, T. (2004). Devletler ve toplumsal devrimler: Fransa, Rusya ve Çin'in karşılaştırmalı bir çözümlemesi (Çev. yok). İmge Yayıncılık. CR - Sorli, M. E., Gleditsch, N., & Strand, H. (2005). Why is there so much conflict in the Middle East? Journal of Conflict Resolution, 49(1), 141–165. https://www.jstor.org/stable/30045102 CR - Şen, Y. F. (2018). Şiddet, siyasal şiddet ve terörizm. S. Z. Haklı (Ed.), Radikalleşme, şiddet ve terörizm (s. 24–55). Polis Akademisi Yayınları. CR - The Economist. (2015, 9 Mayıs). Oil on troubled waters. https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2015/05/09/oil-on-troubled-waters CR - Tuhvatullin, A., Epshteyn, V., & İmamutdinova, A. (2018, Kasım). The causes of political violence and terrorism on the verge of the XX-XXI centuries: The basic approaches. Journal of History Culture and Art Research, 7(4), 199–206. CR - U.S. Energy Information Administration (EIA). (2024, 14 Aralık). How much petroleum does the United States import and export? https://www.eia.gov/tools/faqs/faq.php?id=727&t=6 CR - Wasko-Owsiejczuk, E. (2018). American plans to build democracy in the Middle East after 9/11: The case of Iraq. International Studies Interdisciplinary Political and Cultural Journal, 21(1), 11–32. http://dx.doi.org/10.18778/1641-4233.21.02 CR - Weber, M. (2006). Meslek olarak siyaset (Çev. A. Timuçin & M. Sert). Chivi Yayınları. CR - Yıldırım, D. (2016). Ortadoğu’daki çatışmalara devletlerin ve devlet dışı aktörlerin etkileri. TESAM Akademi Dergisi, 3(1), 129–149. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/138023 CR - Yıldırım, U. T. (2022, Bahar). Siyasal şiddetin anlam karmaşasının temelleri üzerine. The Journal of Academic Social Science Studies, 117, 477–486. CR - Yılmaz, İ. (2016). Ortadoğu’nun jeo-ekonomik önemi ve ABD’nin Ortadoğu politikasının ekonomik nedenleri. TESAM Akademi Dergisi, 3(1), 99–128. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/138022 CR - Yönlü, K. Y. (2024). Ortadoğu kavramına giriş ve tanımlar. Sosyologca, 27, 195–213. https://sosyologca.org/files/sosyologca/0cf33335-eaf4-4fed-b0b9-b8438434da68.pdf UR - https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1641809 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4618435 ER -