TY  - JOUR
T1  - Yabancı/İkinci Dil Olarak Türkçe Öğreticilerine Yönelik Ölçme-Değerlendirme Okuryazarlığı Öz Yeterlik Ölçeğinin Geliştirilmesi
TT  - DEVELOPMENT OF MEASUREMENT AND EVALUATION LITERACY SELF-EFFICACY SCALE FOR TEACHERS TEACHING TURKISH TO FOREIGNERS
AU  - Yıldıran, Gizem
AU  - Karakuş, Neslihan
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.31464/jlere.1643713
JF  - Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi
JO  - JLERE
PB  - Hakan ÜLPER
WT  - DergiPark
SN  - 2149-5602
SP  - 511
EP  - 540
VL  - 11
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğreten öğreticilerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlık öz yeterliklerinin belirlenmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada, nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseni kullanılmıştır. Alanyazın incelemesi neticesinde madde havuzu oluşturulmuş ve taslak maddeler, uzman görüşüne sunulmuştur. Kapsam geçerliğine kanıt olarak uzman görüşleri Lawshe tekniği ile analiz edilmiştir.  Yapı geçerliği kapsamında Açımlayıcı ve Doğrulayıcı Faktör Analizi verileri, farklı zamanlarda 419 öğreticiden toplanmıştır. Analizler sonucunda 36 maddeden oluşan dört faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Bu faktör yapıları; “Dil becerileri”, “Temel kavramlar”, “Teknoloji tabanlı ölçme ve değerlendirme” ve “Etik” olarak adlandırılmıştır. Ölçek faktörlerinin Cronbach’s alpha katsayısı sırasıyla .903, .945, .930 ve .884 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçeğin tüm maddelerden Cronbach’s alpha katsayısı .912 ve toplam varyans açıklayıcılık yüzdesi %61,32 olarak bulunmuştur. Bu değerler, araştırma kapsamında geliştirilen ölçeğin öğreticilerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlık öz yeterliklerini belirleyebilecek nitelikte geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu göstermektedir.
KW  - Yabancı dil olarak Türkçe
KW  - ölçek geliştirme
KW  - ölçme ve değerlendirme
N2  - The aim of this study is to develop a valid and reliable measurement tool that can be used to determine the measurement and evaluation literacy self-efficacy of EFL teachers.Exploratory and Confirmatory Factor Analysis data were collected from 419 teachers at different times. As a result of the analyses, a four-factor structure consisting of 36 items was obtained. These factor structures were named as ‘Language skills’, ‘Basic concepts’, ‘Technology-based assessment and evaluation’ and ‘Ethics’. Cronbach's alpha coefficients of the scale factors were calculated as .903, .945, .930 and .884 respectively. In addition, Cronbach's alpha coefficient of all items of the scale was found to be .912 and the total variance explanatory percentage was found to be 61.32%. These values show that the scale developed within the scope of the research is a valid and reliable tool that can determine the measurement and evaluation literacy self-efficacy of the teachers.
CR  - Akçay, A., & Şahin, N. (2015). Türk dilinin eski yazılı örneklerinin ortaokul Türkçe ders kitaplarında metin olarak yer alabilirliğinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 53-64. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uebt/issue/21609/232108
CR  - American Federation of Teachers, National Council on Measurement in Education, & National Education Association (1990). The standards for Teacher competence in the educational assessment of students. Retrieved from: http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED323186.pdf
CR  - American Psychological Association. (2020). Publication manual of the American Psychological Association (7th ed.). Author.
CR  - Ayre, C., & Scally, A. J. (2014). Critical Values for Lawshe’s Content Validity Ratio: Revisiting the Original Methods of Calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47, 79-86. https://doi.org/10.1177/0748175613513808
CR  - Bagozzi, R. P., Gopinath, M., & Nyer, P. U. (1999). The role of emotions in marketing. Journal of the Academy of Marketing Science, 27(2), 184–206. https://doi.org/10.1177/0092070399272005
CR  - Bal, H. (2023). Araştırma Yöntemleri. Otorite Yayınları.
CR  - Barın, E., Çangal, Ö., & Başar, U. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi alanında görev yapacak öğretmenlerin özel alan yeterliklerine ilişkin bir öneri. International Journal of Language Academy, 5(20), 81-98. https://doi.org/10.18033/ijla.3779
CR  - Bayrakdar, E. (2024). Yabancı/ikinci dil olarak Türkçe öğretiminde konuşma becerisi. Ş. Dilidüzgün (Ed.), Yabancılara Türkçe öğretimi: Eğiticinin eğitimi (ss. 300-335). Asos Yayınları.
CR  - Bayram, N. (2013). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: AMOS uygulamaları. Ezgi Kitabevi Yayınları.
CR  - Beyreli, L. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde öğretmen nitelikleri. İçinde H. Develi, C. Yıldız, M. Balcı, İ. Gültekin & D. Melanlıoğlu (Ed.), Uygulamalı Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı (ss. 325-359). Kesit Yayınları.
CR  - Bollen, K. A., & Hoyle, R. H. (2012). Latent variables in structural equation modeling. In R. H. Hoyle (Ed.), Handbook of structural equation modeling (pp. 56–67). Guilford Press.
CR  - Boylu, E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçme değerlendirme uygulamaları ve standart oluşturma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
CR  - Bozkurt, B. Ü. (2022). Konuşma eğitimi sürecinde ölçme ve değerlendirme. In G. Çetinkaya (Ed.), Türkçe eğitimi sürecinde ölçme ve değerlendirme (s. 145-180). Anı Yayıncılık.
CR  - Bütüner, S. Ö., Yiğit, N., & Çimer, S. O. (2010). Ölçme değerlendirme okuryazarlığı envanterinin Türkçeye uyarlanması. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(3), 1C0165. 
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/185783
CR  - Büyüköztürk Ş., Kılıç Çakmak E., Akgün Ö. E., Karadeniz Ş., & Demirel F. (2023). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Byrne, B. M. (2016). Structural equation modeling with Mplus: Basic concepts, applications, and programming. Routledge.
CR  - Çakan, M. (2004). Öğretmenlerin ölçme-değerlendirme uygulamaları ve yeterlik düzeyleri: ilk ve ortaöğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 99-114
CR  - Çarkçı, J. (2020). Sosyal bilimlerde ölçek geliştirme kılavuzu. Çizgi Kitabevi Yayınları.
CR  - Çetinkaya, G. ve Dikici, A. (2023). Özetleme özyeterlik algısı ölçeğinin geliştirilmesi. Diyalektolog-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 13-33. http://dx.doi.org/10.29228/diyalektolog.68896
CR  - Çiçek, S., Asar, A., & Mete, F. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğreticilerinin özyeterlikleri üzerine bir araştırma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (33), 75–89. https://doi.org/10.29000/rumelide.1279071
CR  - Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2023). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Davies, A. (2008). Textbook trends in teaching language testing. Language Testing, 25(3), 327–347. https://doi.org/10.1177/0265532208090156
CR  - DeVellis, R. F. (2022). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (T. Totan, M. Uluman, A. Ş. Avşar, A. S. Sağkal, D. Ç. Eser, & Ö. Bıkmaz, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
CR  - Dincel, Ö. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarının ölçme değerlendirme açısından incelenmesi ve konuya dair öğretici görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi.
CR  - Erkuş, A. (2022). Ölçek geliştirmeye hazırlık. Acar G. M. ve Özkan Ö. Y.(Ed.)Tüm yönleriyle ölçek geliştirme süreci.(s. 1-25). Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.1177/002224378101800104
CR  - Gottheiner, D. M., & Siegel, M. A. (2012). Experienced middle school science teachers’ assessment literacy: Investigating knowledge of students’ conceptions in genetics and ways to shape instruction. Journal of Science Teacher Education, 23(5), 531-557. https://doi.org/10.1007/s10972-012-9278-z
CR  - Gücüyeter, B., & Karadoğan, A. (2019). Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin ölçme değerlendirme tutumlarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması: Geçerlik ve güvenirlik. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 47-60. https://doi.org/10.29000/rumelide.656614
CR  - Gül, E. (2011). İlköğretim öğretmen adaylarının ölçme- değerlendirme okuryazarlığı ve ölçme-değerlendirmeye ilişkin tutumlarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
CR  - Gülbahar, Y., & Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme tercihleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 148-161. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7803/102282
CR  - Güneş, A. (2007). Sınıf öğretmenlerinin kendi algılarına göre ölçme ve değerlendirme yeterlikler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].  Marmara Üniversitesi.
CR  - Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe – yöntem – analiz (5. baskı). Seçkin Yayıncılık.
CR  - Gürsoy, G. A. (2015). Alan ile ilişkilendirilmiş uygulamalı ölçme ve değerlendirme dersinin öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme okuryazarlık düzeylerine, tutumlarına ve alan bilgilerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi] Gazi Üniversitesi.
CR  - Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Cengage Learning.
Henseler, J., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2015). A new criterion for assessing discriminant validity in variance-based structural equation modeling. Journal of the Academy of Marketing Science, 43(1), 115–135. https://doi.org/10.1007/s11747-014-0403-8
CR  - Henson, R. K., & Roberts, J. K. (2006). Use of exploratory factor analysis in published research: Common errors and some comment on improved practice. Educational and Psychological measurement, 66(3), 393-416. https://doi.org/10.1177/001316440528248
CR  - Işıkoğlu, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan yeterlik sınavlarının madde yazımı bakımından incelenmesi (Mersin ve Sakarya Üniversiteleri örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
CR  - İnan Yıldız, F., & Karadağ, Ö. (2023). İlkokul düzeyinde yapılandırmacılık temelli öykü değerlendirmeye yönelik rubrik geliştirme çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 11(4), 936-950. https://doi.org/10.16916/aded.1321531
CR  - Karadoğan, A., & Uyumaz, F. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretici yeterliklerinin belirlenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (31), 174-196. https://doi.org/10.29000/rumelide.1220510
CR  - Karagöz, Y., & Bardakçı, S. (2020). Bilimsel araştırmalarda kullanılan ölçme araçları ve ölçek geliştirme. Nobel Akademik Yayıncılık.
CR  - Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
CR  - Kesici, S. (2022). Yabancılara Türkçe öğretiminde ölçme ve değerlendirme: öğretmen algıları üzerine bir inceleme. Uluslararası Filoloji Bengü, 2(2), 45-69. https://doi.org/10.29228/filolojibengu.21
CR  - Kılınç, M. (2011). Öğretmen adaylarının eğitimde ölçme ve değerlendirmeye yönelik öz yeterlik algı ölçeği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 81-93.
CR  - Kırık, M. Y. (2008). Yabancı dil olarak İngilizce öğretmenlerinin ölçme değerlendirme bağlamında tutum ve yaklaşımları [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
CR  - Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Press.
CR  - Kolcuoğlu, B. (2022). Yabancı dil olarak Türkçe öğretenlerin ölçme ve değerlendirme okuryazarlıkları üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi.
CR  - Köse, D. (2008). Türkçenin yabancı dil öğretiminde sınavların hazırlanması ve uygulanması, Dil Dergisi, 139, 36-47.
CR  - Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
CR  - Maden, S., & Durukan, E. (2011). Türkçe dersi öğretmenlerinin ölçme değerlendirmeye ilişkin algıları. Milli Eğitim, 40(190), 212-233. https://search.trdizin.gov.tr/en/yayin/detay/114764
CR  - McMillan, J. H. (2000). Fundamental assessment principles for teachers and school administrators. Practical Assessment, Research & Evaluation, 7(8). http://pareonline.net/getvn.asp?v=7&n=8.
CR  - McMillan, J. H. (2001). Secondary teachers’ classroom assessment and grading practices. Educational Measurement: Issues and Practice, 20(1), 20-32. https://doi.org/10.1111/j.1745-3992.2001.tb00055.x
CR  - MEB (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlilikleri, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
Mertler, C. A. (2004) Secondary teachers' assessment literacy: Does classroom experience make a difference?. American secondary education, 49-64.
CR  - Mertler, C. A. & Campbell, C. (2005, April). Measuring teachers’ knowledge and application of classroom assessment concepts: Development of the assessment literacy inventory. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association,
CR  - Mete, F. (2012). Türkçeyi yabancı dil olarak öğreten öğretmenlerin özel alan yeterlikleri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
CR  - Nartgün, Z. (2008). Öğretmen adayları için ölçme ve değerlendirme genel yeterlik algısı ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 85-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1495/18086
CR  - Newfields, T. (2006). Teacher development and assessment literacy. In Authentic Communication: Proceedings of the 5th Annual JALT Pan-SIG Conference (pp. 48–73). Tokai University College of Marine Science. https://pansig.org/publications/pansig/2006/PDF/Newfields.pdf
CR  - Ogan-Bekiroglu, F., & Suzuk, E. (2014). Pre-service teachers’ assessment literacy and its implementation into practice. The Curriculum Journal, 25(3), 344–371. https://doi.org/10.1080/09585176.2014.899916
CR  - Özdemir, S. M. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretim sürecine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 277-306.
CR  - Plake, B. S. (1993). Teacher assessment literacy: Teachers' competencies in the educational assessment of students. Mid-Western Educational Researcher, 6(1), 21-24. https://scholarworks.bgsu.edu/mwer/vol6/iss1/8
CR  - Popham, W. J. (2006). Needed: A dose of assessment literacy. Educational Leadership, 63(6), 84–85.
CR  - Rogler, D. (2014). Assessment literacy: Building a base for better teaching and learning. English Language Teaching Forum, 3, 2-13.
CR  - Sallabaş, M. E., Göktentürk, T., & Yazıcı, E. (2018). Türkçe metinleri okumaya karşı yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin tutumunun belirlenmesi: bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 369-385. https://doi.org/10.16916/aded.402001
CR  - Sevim, O., & Varışoğlu, B. (2023). Türkçe öğrenen yabancı öğrenciler için üretici dil becerisi öz yeterlilik ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Firat University Journal of Social Sciences, 33(1), 187-202. https://doi.org/10.18069/firatsbed.1214107
CR  - Stiggins, R. J. (1995). Assessment literacy for the 21st century. Phi Delta Kappan, 77(3), 238-245.
CR  - Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7th ed.). Pearson.
CR  - Tezbaşaran, A. A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu (e-kitap). http://www. academia. edu/1288035/Likert_Tipi_Ölçek_Hazırlama_Kılavuzu.
CR  - Ülper, H., Yaylı, D., & Karakaya, İ. (2013). Okur özyeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 85-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59473/854634
CR  - Webb, N. (2002). Assessment literacy in a standards-based urban education setting. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, New Orleans.
CR  - Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(36), 59-75. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/32869/374831
CR  - Yıldız, Ü., & Tepeli, Y. (2014). A study on teacher qualifications in teaching Turkish as a foreign language [Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğretmen yeterlilikleri üzerine bir çalışma]. International Journal of Language Academy, 2(4), 564–578. https://doi.org/10.18033/ijla.182
CR  - Yurdabakan İ, Çüm S. (2017) Scale development in behavioral sciences (Based on exploratory factor analysis). TJFMPC, 11(2), 108-26. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.317880
UR  - https://doi.org/10.31464/jlere.1643713
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4626789
ER  -