@article{article_1647957, title={John Rawls’un Toplumsal Adalet Teorisi ve Tek Yönlü Cehalet Peçesi}, journal={Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi}, volume={13}, pages={342–364}, year={2025}, DOI={10.14782/marmarasbd.1647957}, author={Deniz, Mehmet Fatih}, keywords={Political Philosophy, John Rawls, Political Justice, Original Position, Unilateral Veil of Ignorance, Public Testimony}, abstract={Bu çalışma John Rawls’un revize ederek politik niteliğini ön plana çıkarmış olduğu ‘hakkaniyet olarak adalet’ teorisini ele alarak, ‘tek-taraflı cehalet peçesi’ metaforu üzerinden değerlendirmektedir. Toplumsal adalet probleminin kaynağında sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin yanı sıra ideolojik doktrinlerin rol oynadığını ileri süren Rawls, adil toplumsal iş birliği ilkeleri için gerekli rasyonel koşulları sağlamak amacıyla orijinal pozisyon (original position) konseptine başvurmuştur. Sözleşmeci literatürdeki doğal durumun (natural state) bir yorumu olan orijinal pozisyon, adalet arayışındaki bir toplumda temsilcilerin cehalet peçesinin (veil of ignorance) ardına giderek temsil etmiş oldukları grupların sosyal ve ekonomik niteliklerini bilmez oldukları hipotetik bir zemini ifade etmektedir. Rawls’un bu düşüncesine göre hiç kimse perde kalktıktan sonra hakkaniyetli olmayan bir duruma düşmüş olmayı arzu etmeyeceğinden; taraflar, rasyonel olarak, alternatifler arasında iki adalet ilkesini tercih ederler. İlk adalet ilkesi eşit temel hak ve özgürlükleri temin ederken, ikincisi hakkaniyetli fırsat eşitliği ve fark prensibi ile ilgilidir. Ancak Rawls’un iki tarafı kör cehalet peçesi ile gerekmediği halde adalet ilkelerinin tartışıldığı orijinal durumu toplumsal grupların tanıklığına da kapatmış olması önemli bir güçlüğe yol açmış görünmektedir. Bu problemi dolaylı olarak teyit eden iki örneği Rawls’un orijinal pozisyon formülünü sorunlu bulan Jürgen Habermas ve Seyla Benhabib’in müzakereci eleştirilerinde görmek mümkündür. Burada bu problemi ‘tek yönlü cehalet peçesi’ önerisinde bulunarak tartışıyorum. Rawls’un politik bir nitelik vermeye özen gösterdiği adalet teorisine daha uygun düşebileceğini düşündüğüm tek yönlü peçe, toplumsal grupları kendi temsilcilerinin rasyonel ve tarafsız bir ortamda iki adalet ilkesini tercih etme sürecine tanık etmektedir. Tek yönlü cehalet peçesi, Rawls’un son çalışmalarında karşılıklık (reciprocity), düşünümsel denge (reflective equilibrium), kamusal akıl (public reason) ve çoğulculuk gibi terimleri daha görünür kılma hedefine uygun olarak iki adalet ilkesi ile toplum arasındaki prosedürel mesafeyi aşmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda çalışma, Rawls’un toplumsal adalet teorisindeki (i) revizyonlarını dikkate alarak (ii) politik niteliği üzerinde durmaktadır. Son bölüm ise Rawls’un politik adalet anlayışını (iii) orijinal pozisyonu toplumsal tanıklığa açan tek yönlü cehalet peçesi metaforuna başvurarak değerlendirmektedir.}, number={2}, publisher={Marmara University}, organization={TUBİTAK 2219}