TY  - JOUR
T1  - Umudun Atkısı, Acının Çözgüsü: Sen Türkülerini Söyle Filminde Hatırlama ve Toplumsal Bellek
TT  - The Weft of Hope, the Warp of Pain: Remembrance and Collective Memory in the Film of Sen Türkülerini Söyle
AU  - Morva Kablamacı, Ahsen Deniz
PY  - 2025
DA  - May
Y2  - 2025
DO  - 10.26650/4boyut.2025.1651626
JF  - 4. BOYUT Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi
PB  - Istanbul University
WT  - DergiPark
SN  - 2822-6623
SP  - 22
EP  - 40
IS  - 26
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, hatırlamanın yalnızca bireysel değil, aynı zamanda toplumsal bir etkinlik olduğu kuramsal çerçevesinden hareketle, toplumsal belleğin bastırıldığı, hatırlama yasaklarının konulduğu ve mağdurların sesini duyuramadığı du4 rumlarda, yönetmenlerin "tanık" olarak resmi bellekler dışındaki alternatif belleklerden biri olarak rolünü merkeze almaktadır. Yönetmen “tanık”, filmler de “tanıklık” olarak ele alındığında yönetmenlerin iletişimsel belleğinden toplumsal belleğe ne aktarılmaya çalışıldığı ve filmlerin neyi hatırladığı ve hatırlattığı sorusu, 12 Eylül dönemine ilişkin yapılan ilk filmlerden biri olan Sen Türkülerini Söyle üzerinden incelenmiştir. Hermeneutik analiz ile hatırlama kavramı çerçevesinde incelenen film, 12 Eylül sonrası Türkiye’deki değişimleri, işkence görenleri, sürgüne gidenleri, sessiz kalanları ve yeni düzene uyum sağlayanları resmetmektedir. Filmin ana karakterinin 12 Eylül deneyimiyle ilgili hatırladığı ana olgu işkencedir, kendisi gibi işkence gören mahkûm arkadaşlarıyla dayanışmasıdır, kendisini ele veren muhbirdir. Seyirciye hatırlattığı ana mesaj ise sürgüne giderken ailesine söylediği gibi utanılacak bir şey yapmadığıdır.
KW  - Toplumsal Bellek
KW  - Hatırlama
KW  - Tanık
KW  - Şerif Gören
KW  - Sen Türkülerini Söyle
KW  - 12 Eylül Filmleri
N2  - This study explores the role of filmmakers as "witnesses" in contexts where collective memory is suppressed, remembrance is restricted, and victims struggle to make their voices heard. Grounded in the theoretical framework that considers remembrance not only as an individual but also as a social act, this research examines how directors function as alternative sources of memory beyond official narratives. The study posits that when filmmakers are regarded as "witnesses" and films are understood as acts of "testimony," two key questions emerge: what is transmitted from communicative memory to collective memory, and what films remember and remind audiences of. This study addresses these questions through an analysis of Sen Türkülerini Söyle, a seminal film that depicts the 1980 Turkish military coup. A hermeneutic analysis is employed to examine the film in relation to its depiction of the social and political transformations in post4September 12 Turkey, as well as its representations of victims of torture, exiles, those who remained silent, and those who adapted to the new regime. The protagonist’s most defining memory of the coup experience is torture, his solidarity with fellow prisoners, and the informant who betrayed him. The film's central message to the audience is encapsulated in the protagonist's words to his family before going into exile: that he has done nothing to be ashamed of.
CR  - Adanır, O. (1996). Gerçeklerden kaçamayız. S. M. Dinçer (Haz.). Türk sineması üzerine düşünceler içinde (3-17). Ankara: Doruk Yayınları. google scholar
CR  - Andrew, D. (1984). Film in the aura of art. Princeton: Princeton University Press. google scholar
CR  - Aristoteles (2004). Doğa bilimleri üzerine (E. Günçe, Çev.). (2. Basım). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. google scholar
CR  - Aristoteles, (2019). Ruh üzerine (Ö. Aygün, Y.G. Sev, Çev.). (2. Basım). İstanbul: Pinhan Yayıncılık. google scholar
CR  - Assmann, A. (2020). Kanon ve arşiv (Z. Can, Çev.). Kolektif hafıza kitabı içinde. Ankara: Dipnot Yayınları, 283-287. google scholar
CR  - Assmann, J. (2001). Kültürel bellek. (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
CR  - Barash, J. A. (2007). Belleğin kaynakları (Ş. Öztürk, Çev.). Cogito Dergisi, 11-22. google scholar
CR  - Bekle Beni (1986). Bekle Beni içinde [Albüm]. İstanbul: Kalan Müzik. google scholar
CR  - Belge, M. (1990). 12 Eylül filmi henüz yapılmadı, Beyazperde Dergisi (8), 3-8. google scholar
CR  - Belge, M. (1993). 12 yıl sonra 12 Eylül (3. Baskı). İstanbul: Birikim Yayınları. google scholar
CR  - Benjamin, W. (1993). Proust imgesi (O. Koçak, Çev.). Son bakışta aşk içinde, 217-248. google scholar
CR  - Benjamin, W. (2004). Tarih kavramı üzerine (A. Cemal, Çev). (5. Baskı). Pasajlar içinde, 37-49. google scholar
CR  - Benjamin, W. (2020). Hikaye anlatıcısı: NikoLey Leskov’un eseri üzerine gözlemler (T. Turan, Çev.). Kolektif hafıza kitabı içinde, 127-133. google scholar
CR  - Bergson, H. (2007). Madde ve beLLek (I. Ergüder, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi YayınLarı. google scholar
CR  - BirincioğLu, Y. D. (2010). Darbenin sinemadaki izdüşümleri: hatırlama kültüründen unutma kültürüne. (Yüksek Lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
CR  - BodweLL, D. (1989). Making meaning: Inference and rhetoric in the interpretation of cinema. Cambridge: Harvard University Press. google scholar
CR  - Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıL anımsar? (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
CR  - Çalışkan, M. (2006, 7 Haziran). YeşiLçam 12 Eylül ile yüzleşiyor”, Haber7. Erişim adresi: https://www.haber7.com/kultur/haber/161998-yesilcam-12-eyLuLLe-yuzlesiyor. google scholar
CR  - Çayırlı, K. (2006/2007). Peliküle düşen siyaset: 12 Eylül sineması var mı?. Yeni İnsan Yeni Sinema Dergisi, (18/19), 147-149. google scholar
CR  - Elsaesser, T. (2014). German cinema - terror and trauma: Cultural memory since 1945, New York: Routledge. google scholar
CR  - Esen, Ş. (2019). 80’ler Türkiyesi’nde sinema. (3. Baskı). İstanbul: Su Yayınları. google scholar
CR  - Friedlander, S. (2016). Nazi Almanyası ve yahudiler Cilt 1 (A. Selman, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
CR  - Gadamer, H. G. (2009). Hakikat ve yöntem Cilt 2 (H. Arslan, İ. Yavuzcan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları. google scholar
CR  - Görücü, B. (2007). 12 Eylül’ü anlamak. Yeni Film Dergisi, (13), 27-25. google scholar
CR  - Grainge, P. (2003). Memory and popular film, Manchester: Manchester University Press. google scholar
CR  - Gürbilek, N. (2007). Vitrinde yaşamak (4. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
CR  - Halbwach, M. (2017). Kolektif hafıza (B. Barış, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları google scholar
CR  - Halbwach, M. (2022). Hafızanın toplumsal çerçeveleri (3. Baskı). (B. Uçar, Çev.). Ankara: Heretik. google scholar
CR  - Halbwachs, M. (2007). Kolektif bellek ve zaman (Ş. Demirkol, Çev.). Cogito Dergisi, (50), 55-76. google scholar
CR  - Hirsch, M. (1997). Family frames: Photography, narrative, and postmemory. Cambridge: Harvard University Press. google scholar
CR  - Hirsch, M. (2012). The generation of postmemory: Writing and visual culture after the holocaust, New York: Columbia University Press. google scholar
CR  - Huyssen, A. (1999). Alacakaranlık anıları. (K. Atakay, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
CR  - Huyssen, A. (2003). Present past. Stanford: Stanford University Press. google scholar
CR  - Kaplan, E. A. (2005). Trauma culture: The politics of terror and loss in media and literatüre. NJ: Rutgers University Press. google scholar
CR  - Kara, M. (2012). Sinema ve 12 Eylül. Ankara: Klaros Yayınları. google scholar
CR  - Karadağ, N. (2008). Toplumsal belleğin sinematografik sunumu: 2000 yılı sonrası Türk sinemasında 12 Eylül filmleri. (Yüksek Lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
CR  - Karadoğan, A (2005). Film çeviriyorum abi. Ankara: Phoenix Yayınevi. google scholar
CR  - Kayalı, K. (2005). Önsöz: gecikmiş bir Şerif Gören kitabı. Film çeviriyorum abi içinde (A. Karadoğan). Ankara: Phoenix Yayınevi, 1-7. google scholar
CR  - Kilbourn, R. (2010). Cinema, memory, modernity: The representation of memory from the art film to transnational cinema, New York: Routledge. google scholar
CR  - King, N. (2000). Hermeneutics, reception aesthetics, and film interpretation, in Film Studies (J. Hill and P. C. Gibson, eds.), (M. İri, çev.). Oxford: Oxford University Press. google scholar
CR  - Kocabıyık, İ. (2007). 12 Eylül filmlerinde mazi kalbimde bir yaradır. Yeni Film Dergisi, (13), 36-42. google scholar
CR  - Kuhn, A. (2002). An everyday magic: Cinema and cultural memory, London: I. B. Tauris. google scholar
CR  - Landsberg, A. (2004). Prosthetic memory: The transformation of American remembrance in the age of mass culture, New York: Columbia University Press. google scholar
Maktav, H. (2000). Türkiye Sinemasında tarih ve siyaset. İstanbul: Agora Kitaplığı. google scholar
CR  - Nora, P. (2006). Hafıza mekanları (M.E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost Yayınevi. google scholar
CR  - Olick, J. K., Vinitzky- Seroussi, V., Levy, D. (2020). Kolektif hafıza kitabı (A. Can, Ü. Keskin, T. Özbek, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları. google scholar
CR  - Özen, S. Ç. (2010). Bellek mekanı olarak televizyon: Bu Kalp Seni Unutur mu?, Mülkiye Dergisi, 34 (269), 171-194. google scholar
CR  - Özgüç, A. (bty). Türk filmleri sözlüğü 2. Cilt. İstanbul: Sesam Yayınları. google scholar
CR  - Radstone, S. (2010). Cinema and memory, in Memory: Histories, theories, debates (S. Radstone and B. Schwarz, Eds.), New York: Fordham University Press. google scholar
CR  - Ricouer, P. (2020). Hafıza, tarih, unutuş (M. E. Özcan, çev.). (3. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
CR  - Sancar, M. (2010). Geçmişle hesaplaşma (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
CR  - Sarlo, B. (2022). Geçmiş zaman. (P.B. Charum, D. Ekinci, Çev.). (2. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
CR  - Gören, Ş. (1986). (Yönetmen). Sen Türkülerini Söyle [Film]. İstanbul: Uzman Filmcilik google scholar
CR  - Scognamillo, G., Atam, Z., SöyLemez N. (2006/2007). 12 Eylül’den Günümüz Sinemasına: Giovanni google scholar
CR  - Scognamillo ile söyleşi, Yeni İnsan Yeni İnsan Dergisi, (18-19), 150-157. google scholar
CR  - Sinha, A. and McSweeney T. (2009). Millennial cinema: Memory in global film, London: Wallflower Press. google scholar
CR  - Sönmez, S. (2012). TopLumsaL bellek ve sinema: Türkiye sinemasında travmatik temsiller. (Doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir. google scholar
CR  - Staiger, J. (1992). Interpreting fiLm: Studies in the historicaL receptin of American cinema, Princeton: Princeton University Press. google scholar
CR  - Sturken, M. (1997). TangLed memories: The vietnam war, the aids epidemic, and the poLitics of remembering, BerkeLey: University of CaLifornia Press. google scholar
CR  - Suner, A. (2016). Hayalet ev. İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
CR  - Susam, A. (2021). Toplumsal bellek ve sinema (2. Basım). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
CR  - Sutton, D. (2009). Photography, cinema, memory: The crystal image of time, Minneapolis: University of Minnesota Press. google scholar
CR  - Traverso, E. (2020). Geçmişi kullanma kılavuzu (I. Ergüden, Çev.). (2. Baskı). İstanbul: İLetişim Yayınları. google scholar
CR  - Turim, M. (1989). FLashbacks in fiLm: Memory and history, New York: RoutLedge. google scholar
CR  - Uğur, G. (2016). 12 EyLüL sineması ve parçaLanmış kişiLikLer: Sen Türkülerini Söyle fiLminin travma teorisi çerçevesinden anaLizi, 1(2), SineFilozofi Dergisi, 23-46. google scholar
CR  - WaLker, J. (2005). Trauma cinema: Documenting incest and the hoLocaust, BerkeLey: University of CaLifornia. google scholar
CR  - White, H. (2013). Tarihsel olay (S. Peker, Çev.), Cogito dergisi (73), 61- 86. google scholar
CR  - Yaylagül, L. (2018). Sinema toplum siyaset. Ankara: Dipnot Yayınları. google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/4boyut.2025.1651626
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4662532
ER  -