TY  - JOUR
T1  - Berawirdiya Destan û Mesnewiya Siyabend û Xecê ji aliyê Motîf û Vegêranê ve
TT  - Comparison of the Epic and the Masnavi of Siyabend and Xece  in Terms of Motif and Repetition
AU  - Çiçek, Özcan
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.55118/kurdiyat.1654368
JF  - Kurdiyat
JO  - Kurdiyat
PB  - Van Yuzuncu Yıl University
WT  - DergiPark
SN  - 2717-8315
SP  - 6
EP  - 18
IS  - 11
LA  - ku
AB  - Mîjara vê xebatê berawirdkirina destan ûMesnewiya Siyabend û Xecê ye. Di vê gotarê de herdu berhem, li gorî edebiyataberawirdî hatine nirxandin. Armanca vê xebatê nirxandina her du berheman li gor mijar, motîf, form, cudahî û manendîyên hev in. Siyabend û Xecê, di nav kurdan de bi kevneşopiya sedan salan bi awayekî devkî û bi rêya efsane û destanan ve heta îro hatiye. Siyabend û Xecê bi forma destanî ji aliyê dengbêjên wekî Şakiroyê Muşî, Salihê Qubînî, Îsa Berwarî ve hatiye zaravakirin. Ev destana folklorîk di serdema modern de gelek caran bi varyantên cuda hatiye tomarkirin û weşandin. Siyabend û Xecê di destpêkê de metnekê devkî ye û di nav xwe de hêmanên mitolojik jî dihewîne. Di nav pêvajoyê de derbasî nivîsê bûye û lî gor herêman varyantên cuda hatine afirandin. Her çiqas li ser navlêkirina metnê nîqaşên zêde hebin jî, ji ber ku di metna Siyabend û Xecê de taybetiyên destana zêde ne û berhevkarê metnê bi şiklê destanê metnê bi nav kiriye, emjî di vê xebatê de metnê dê wekî destan bi nav bikin. Di vê gotarê de varyanta devkî ya ku ji aliyê Ahmet Aras ve hatiye berhevkirin û mesnewiya Dilbikulê Cizîrî ya ku bi forma mesnewiyê hatiye nivîsîn, ji aliyê hêmanên mitolojik yên wek şûr, gustîlk, xewn û hvd., motif, naverok û vegêranê ve bî awayekî berawirdî hatine nirxandin.
KW  - vegêran
KW  - mesnewî
KW  - destan
KW  - berawirdî
KW  - motîf
KW  - Siyabend û Xecê
N2  - The subject of this study is the comparison of epic and the Mesnewi version of Siyabend and Xecê. In this article, both works have been evaluated according to comparative literature. The aim of this study is to evaluate the two works according to their themes, motifs, forms, differences and similarities. Siyabend and Xecê has been passed down among the Kurds through oral tradition and legends and epics for hundreds of years. Siyabend and Xecê has been narrated in epic form by singers such as Şakiroyê Müşî, Salihê Qubînî, Îsa Berwarî. This folkloric epic has been recorded and published many times in different variants in the modern era. Siyabend û Xecê is originally an oral text and also contains mythological elements. In the process, it has been transferred to written form and different variants have been created. Since the text of Siyabend ü Xecê has many epic features and the compiler of the text has named the text as an epic, we will also call the text as an epic in this study although there is much debate about the naming of the text. In this article, the oral variant compiled by Ahmet Aras and the Dilbikul Ciziri mesnevi written in the form of a mesnevi are comparatively examined in terms of mythological elements such as swords, rings, dreams, etc, motifs, content, and interpretation.
CR  - Adak, A. (2019). Teşeyê nezmê (Çapa 1). Nûbîhar.
CR  - Akman, D. M. (2020). Karşılaştırmalı Türk ve Yunan mitolojisi. (Teza Masterê ya Neçapbûyî). Sakarya Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Alsan, Ş. S. ve Akın, S. (2020). Türk kültür ve sanatında geyik sembolizmi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 8(45), 215-226. DOİ: 10.7816/ulakbilge-08-45-08
CR  - Aras, A. (2016). Destana Siyabend û Xecê (Çapa 2). Nûbîhar.
CR  - Aslan, R. (2015). Berawirdiya destana Memê Alan û Mem û Zîna Ehmedê Xanî. International Journal of Kurdish Studies, 1(2), 86-101.
CR  - Attı, H. (2013). Lêkolîneke folklorî li ser destana Mem û Zînê. (Teza Masterê ya Neçapbûyî). Zanîngeha Mardîn Artukluyê. Enstîtûya Zimanê Zindî.
CR  - Aytaç, G. (2003). Karşılaştırmalı edebiyat bilimi. Say Yayınları.
CR  - Aytaş, G. (1999). Türk kültür ve edebiyatında geyik motifi ve Haza Destan-ı Geyik.  Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 3(12), 161-170.
CR  - Burton, R. F. (1884). The book of the sword. Chatto ve Vindus, Piccadilly.
CR  - Celil, C. & Celîl O. (2013). Folklora kurmanci I. Aram.
CR  - Cîhanî, P. (2013). Şîroveya Mem û Zîna Ehmedê Xanî. Nûbîhar.
CR  - Cizîrî, D. (2015).  Siyabend û Xecê. Nûbîhar.
CR  - Demir, B. (2015). Motîfên edebiyata kurdî ya gelêrî di destana Siyabend û Xecê de.  Ramazan Pertev.(ed.). Edebiyata kurdî ya gelêrî. (139-169). Avesta.
CR  - Filiz, M. Ş. (2014). Xebatek li ser destana Dewrêşê Evdî. (Teza Masterê ya Neçapbûyî). Zanîngeha Mardîn Artukluyê. Enstîtûya Zimanê Zindî.
CR  - Filiz, M. Ş. & Aykaç, Y. (2022). Analîza motîfên destana Cembelî û Binevşa Narîn li gor kataloga Stith Thompson. II. Uluslararası Zap Havzası Sempozyumu Kültürel Miras ve Sözlü Gelenek (21-23 Ekim 2022). (546-562). Hakkari Üniversitesi Yayınları.
CR  - Güneş, E. (2013). Motîfên destana Siyabend û Xecê. (Teza Masterê ya Neçapbûyî). Zanîngeha VanYüzüncü Yılê. Enstîtûya Zimanê Zindî.
CR  - Sevinç, B. (2013). Yiğit ve silahlı adam diyalektiğinde kılıç imgesi. Turkish Studies. 8(6), 619-639. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4971
CR  - Subaşı, K. (2022). Kesayetên mîtolojîk û rengvedanên wan di edebîyata gelêrî ya kurdî da. Vali. S. (Ed.), Mîtos û Edebiyat Mîtosên Kurdo –Îranî di Edebiyata Kurdî de. (83-164). Nûbîhar.
CR  - Subaşı, K. (2023). Fesad û bêbext di trajedîya evînê da: weku nimûne destanên evînî yên mêjûyî.  Mukaddime, 14(1), 148-176. https://doi.org/10.19059/mukaddime. 1243035
CR  - Subaşı K. (2024). Ji mîtolojîyê ber bi tarîxê û ji lehengîyê ber bi evînê destan weku çemkeke sîwan di vegêrana gelî da. Şarkiyat, 16(01),  105-116. https://doi.org/10.26791/sarkiat.1425264
CR  - Tarduş, İ. (2016). Du lehengên li pey nemiriyê: Gilgamêş û Siyabend. Hasan Karacan (ed.) Kürdoloji Akademik Çalışmaları 2. (169-176). Yargı Yayınları.
CR  - Temo, S. (2023). 112 hesp û xezelek. Dara.
CR  - Yıldırım, K., Pertev, R. & Aslan, M. (2013). Ji destpêkê heta niha folklora kurdî. Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü.
CR  - Zinar, Z. (2009). Di çanda kurdî de 37 şaxên zanistiyê. Pencînar.
UR  - https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1654368
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4675045
ER  -