@article{article_1657480, title={KAFKAS ALBANİA’SI YAZILI ANITLARINDA TÜRK TAMGALARI}, journal={Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi}, volume={7}, pages={659–678}, year={2025}, DOI={10.53718/gttad.1657480}, author={Alizade, Oder and Aliyev, Yadigar}, keywords={Turkic tamgas, Caucasian Albania, Mingechevir monuments, Albanian alphabet.}, abstract={Bu araştırma, tarihi Kafkas Albania’sı bölgesinde bulunan bir mabetteki taşlar üzerinde yer alan yazıları incelemektedir. Kafkasya’nın güneyinde, günümüz Azerbaycan Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan, aynı zamanda Ermenistan, Gürcistan ve Dağıstan bölgelerinin bazı kısımlarını da kapsayan ve tarihsel literatürde "Kafkas Albania’sı" olarak bilinen coğrafyada, dil ve yazı bakımından birbirinden farklı çok sayıda halk yaşamıştır. Kafkas Albania’sı halklarının kimliği ve dilleri, her dönemde açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir konu olagelmiştir. Matenadaran Arşivi’nde bulunan ve "Alban alfabesi" olarak bilinen 52 işaretten oluşan alfabenin dışında, bu coğrafyada farklı yazı sistemlerinin de kullanıldığı tespit edilmiştir. Bunun en belirgin örneği, araştırmamızın odağında yer alan Mingeçevir’deki tapınakta bulunan taşlar üzerindeki yazılarda görülen harf işaretleridir. Bu çalışma, tapınaktan çıkan yazının, 52 işaretten oluşan Alban alfabesinden farklı harf işaretleriyle yazıldığı iddiasını ileri sürmektedir. Geleneksel çalışmalarda ise, bu yazıların Alban alfabesiyle yazıldığı öne sürülmektedir. Tapınaktan bulunan taşlardan dört yüzü üzerinde, net bir şekilde okunabilen 43 farklı harf işareti tespit edilmiştir. Bu harf işaretleri, Talas, Orhun, Yenisey, Doğu Avrupa ve Kuzey Kafkasya’daki Türk tamgalarıyla karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma yapılırken tamgaların biçimsel karşılıkları incelenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda tespit edilen 43 farklı harf işaretinden 30’unun Türk tamgaları sistemi içerisinde yer aldığı belirlenmiş ve örneklerle gösterilmiştir. 43 harf işaretinden 10’unun ise ne Türk tamgaları sisteminde ne de Alban alfabesinde bulunduğu saptanmıştır. Ayrıca, yalnızca 5 harf işaretinin Alban alfabesinde yer aldığı tespit edilmiş olup, bu harflerden 4’ünün Türk tamgaları içerisinde benzer karşılıklarının bulunduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda toplam 43 harf işaretinden 38’inin Alban alfabe listesinde yer almaması, Mingeçevir’deki yazılı anıtın Alban alfabesiyle yazılmış olamayacağına dair önemli bir gösterge olarak değerlendirilmiştir.}, number={15}, publisher={Özgür TÜRKER}