TY  - JOUR
T1  - Parti Sistemlerinin Dönüşümündeki Faktörler: Türkiye ve İspanya Örnekleri
TT  - Factors in the Transformation of Party Systems: The Cases of Turkey and Spain
AU  - Özdemir, Celal Oral
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.33630/ausbf.1658301
JF  - Ankara Üniversitesi SBF Dergisi
JO  - SBF Dergisi
PB  - Ankara University
WT  - DergiPark
SN  - 0378-2921
SP  - 443
EP  - 468
VL  - 80
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Türkiye ve İspanya, 20. yüzyılın son çeyreğine yeni anayasalar ve yeni seçim sistemlerini kabul ederek girmiştir. İki ülkede de yasa yapıcılar, seçim sistemlerinin parti sistemlerini şekillendirebileceği tezinden hareketle siyasal sistemi merkezde toplamaya dönük bazı yasal düzenlemeler yapmışlar ve bir süre boyunca bu hedefleriyle uyumlu seçim sonuçları ortaya çıkmıştır. Böylece literatürde Duverger yasası olarak bilinen seçim sistemlerinin parti sistemlerini dönüştürdüğü tezi bir süreliğine doğrulanmıştır. Ancak iki ülkede de sonraki dönemlerde seçim sistemleri dönüşmese dahi parti sistemlerinde dönüşümlerin olduğu görülmüştür. Bu çalışmada, bu gerçeklikten hareketle seçim sistemlerinde yapılan değişikliklerin parti sistemini doğrudan ve hızlı biçimde değiştirebileceği kabul edilerek, sosyokültürel ve ekonomipolitik sebeplerle seçim sistemleri değiştirmeden de parti sistemlerinin değişebileceği iddia edilmektedir. Bu iddia Türkiye ve İspanya örneklerinde var olan etnokültürel ve (etno)dinsel hareketlerin ekonomik kriz anlarında seçim yasalarına ihtiyaç olmaksızın parti sistemlerini değiştirmesi üzerinden tartışılmaktadır
KW  - Parti sistemi
KW  - İspanya
KW  - Türkiye
KW  - Etnokültürel
KW  - (Etno) Dinsel
N2  - Turkey and Spain started the last quarter of the 20th century with new constitutions and new electoral systems. In both countries, legislators made some legal arrangements to centralise the political system based on the thesis that electoral systems can shape party systems. In both countries, legislators made some legal arrangements to centralise the political system based on the thesis that electoral systems can shape party systems, and for a while, election results emerged in line with these objectives. Thus, the thesis that electoral systems transform party systems, also known as Duverger's law in the literature, was confirmed for a while. However, although electoral systems did not change in the following periods in both countries, transformations in party systems were observed. In this study, it is accepted that changes in electoral systems can directly and rapidly change the party system, and it is argued that party systems can change without changing electoral systems for sociocultural and political economy reasons. This claim is discussed through the examples of Turkey and Spain, where ethnocultural and (ethno)religious movements have changed party systems in times of economic crisis without the need for electoral laws.
CR  - Aktoprak, E. (2008). Batı Avrupa’da ulus inşa süreçleri ve ulusal azınlık sorunları [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
CR  - Aristoteles. (1983). Politika. Remzi Kitabevi.
CR  - Balcells, A. (1996). Catalan nationalism past and present. Palgrave.
CR  - Bolelli, Ş. (2023, 15 Şubat). İspanya’daki Müslüman nüfusu son 30 yılda 10 kat arttı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/ispanyadaki-musluman-nufusu-son-30-yilda-10-kat-artti/2854542
CR  - Bora, T. (2005). Turgut Özal. In M. Yılmaz (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Liberalizm (s. 589–600). İletişim Yayınları.
CR  - Bora, T. (2017). Cereyanlar (2. baskı). İletişim Yayınları.
CR  - Carvajal, A. (2016, Haziran 11). Pablo Iglesias en Barcelona: "Reconoceré los derechos nacionales de Cataluña". El Mundo. https://www.elmundo.es/espana/2016/06/11/575c0d42268e3e0f628b45b6.html
CR  - Congreso de los Diputados. (1812). Constitución de Cádiz. https://www.congreso.es/web/guest/cem/const1812
CR  - Congreso de los Diputados. (1978). Constitución de 1978. https://www.congreso.es/es/cem/const1978
CR  - Congreso de los Diputados. (2025). Constituciones Españolas (1812–1978). https://www.congreso.es/es/cem/constesp1812-1978
CR  - Conversi, D. (1997). The Basques, the Catalans and Spain: Alternative routes to nationalist mobilisation. Hurst & Company.
CR  - Duverger, M. (1974). Siyasi partiler. Bilgi Yayınları.
CR  - Easton, D. (1965). A systems analysis of political life. John Wiley and Sons.
CR  - Eurostat. (2025). Government deficit/surplus, debt and associated data. https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/gov_10dd_edpt1__custom_14783223/default/table?lang=en
CR  - Gerbaudo, P. (2019). Digital party: Political organisation and online democracy. Pluto Books.
CR  - Gerek, S. (1997). 5 Nisan 1994’ten günümüze Türkiye ekonomisi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 361–368.
CR  - Gunther, R., & Diamond, L. (2003). Species of political parties: A new typology. Party Politics, 9(2), 167–199. https://doi.org/10.1177/135406880391003
CR  - Hazar, Z. (2018). Siyasi partilerin kapatılması ve demokratik toplumda gereklilik ilkesi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları çerçevesinde bir inceleme. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2018(1), 73–106.
CR  - IMF. (2025a). Inflation rate, average consumer prices (Turkey & Spain). https://www.imf.org/external/datamapper/PCPIPCH@WEO/TUR/ESP
CR  - IMF. (2025b). GDP per capita, current prices (Spain & Turkey). https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/ESP/TUR
CR  - INE. (2023). Contabilidad regional de España, comunidades y ciudades autónomas, producto interior bruto a precios de mercado, valor, 2023(A). https://www.ine.es/jaxi/Datos.htm?tpx=72943#_tabs-mapa
CR  - Junta Electoral Central. (2025). Elecciones generales. https://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/elecciones/generales
CR  - Kanun No: 2839. (1983, 13 Haziran). Milletvekili Seçimi Kanunu. Resmî Gazete (18076).
CR  - Koca, B. (2021). Kürtler aslında…. İletişim Yayınları.
CR  - Koca, S. (2023). Yeni hegemonyanın çerçeve metni: 1982 Anayasası. In M. K. Kaynar (Ed.), Türkiye’nin 1980’li yılları (s. 227–240). İletişim Yayınları.
CR  - Laçiner, Ö. (2009). Kürt sorunu ve PKK. In Ö. Laçiner (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Dönemler ve zihniyetler (s. 606–616). İletişim Yayınları.
CR  - LOREG. (1985, Haziran 11). Ley orgánica del régimen electoral general. http://www.juntaelectoralcentral.es/cs/jec/loreg
CR  - Merriam, C. E. (1922). The American party system. Macmillan Company.
CR  - Michels, R. (1962). Political parties: A sociological study of the organizational tendencies in modern democracies. Free Press.
CR  - Ostrogorski, M. (1964). Democracy and the organization of political parties. Macmillan Company.
CR  - Partido Vox. (2023). Programa electoral de Vox 23J. https://www.voxespana.es/programa/programa-electoral-vox
CR  - Rodríguez, J. (2019, Kasım 11). En política no existe un extremo centro. El País. https://elpais.com/politica/2019/11/11/actualidad/1573468847_897656.html
CR  - Royo, S. (2020). Why banks fail. Palgrave Macmillan.
CR  - Sartori, G. (2005). Parties and party systems: A framework for analysis. ECPR Press.
CR  - Sartori, G. (2014). Demokrasi teorisine geri dönüş (2. baskı). Sentez Yayıncılık.
CR  - Savut, E. (2020). Geçmişten bugüne Türkiye siyasetinde seçim ittifakları: Tercih mi? Zorunluluk mu? Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 33–48. https://doi.org/10.30794/pausbed.660099
CR  - Schattschneider, E. E. (1942). Party government. Farrar and Rinehart.
CR  - Siaroff, A. (2000). Comparative European party systems: An analysis of parliamentary elections since 1945. Garland Publishing.
CR  - Tan, G. Ö. (2025). Kültürel kutuplaşma: Popülizmin gündüz düşü pop-İslam. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 954–968. https://doi.org/10.21547/jss.1626338
CR  - Turan, İ. (1977). Siyasal sistem ve siyasal davranış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
CR  - TÜİK. (2022). İl bazında gayrisafi yurt içi hasıla 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Il-Bazinda-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-2022-45867
CR  - Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). Anayasa. https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/illeridaresi/Mevzuat/Kanunlar/Anayasa.pdf
CR  - Yıldız, A. (2009). Kürt ulusal hareketinin üç tarz-ı siyaseti: Kemalizm, İslamcılık, Sol. In Ö. Laçiner (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Dönemler ve zihniyetler (s. 545–558). İletişim Yayınları.
CR  - YSK. (2025). 1983–2007 yılları arası seçim çevresine göre milletvekili genel seçimi sonuçları. https://www.ysk.gov.tr
UR  - https://doi.org/10.33630/ausbf.1658301
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4692608
ER  -