@article{article_1660489, title={İran’da Musaddık Dönemi: Emperyalizm Karşıtı Politikalar ve Sonuçları}, journal={Uluslararası İdil - Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi}, volume={7}, pages={225–240}, year={2025}, DOI={10.59305/ijvuts.1660489}, author={Aghayev, Ali}, keywords={Iran, Mossadegh, Oil, AIOC, AJAX}, abstract={Muhammed Musaddık dönemi, İran tarihinde 1951-1953 yılları arasında yaşanan önemli bir siyasi süreci kapsamaktadır. Musaddık, İran’ın başbakanı olarak görev yaptığı süreçte, İran petrolünün millîleştirilmesi ile ilgili emperyalist güçlere karşı mücadele etmiştir. Bu dönemde, İngiltere’nin kontrol ettiği Anglo-Iranian Oil Company (AIOC) ile olan ilişkiler gerginleşmiştir. Musaddık İran petrolünü sadece İran’a ait kılmak amacıyla AIOC’un ismini değişerek NIOC (National Iranian Oil Company) ismiyle millîleştirmiştir. Bu, İran halkı tarafından büyük bir coşkuyla karşılanmıştır. İngiltere ve Amerika ise bu hamleyi kendi ekonomik çıkarlarına tehdit olarak nitelendirerek Musaddık’ı durdurmak için çeşitli yollar aramışlar. İran’da bu süreçte siyasi ve ekonomik yaptırımlar derinleşmiş, Batılı güçler ve yerel muhalifler, Musaddık’ın hükûmetini devirmek için birleşmiştir. 1953 yılında CIA ve MI6 iş birliğiyle gerçekleşen AJAX Operasyonu ile Musaddık görevden alınmıştır. Muhammed Rıza Şah Pehlevi tekrar tahta geçmiştir. Musaddık’ın dönemi, İran’ın bağımsızlık mücadelesi ile emperyalizme karşı duruşunun simgesi olarak tarihe geçmiştir. Ancak, bu dönem aynı zamanda dış müdahalelerin ve ülke içindeki çatışmaların, İran’ın siyaseti üzerindeki derin etkilerini de gözler önüne sermektedir.}, number={2}, publisher={Gökçe Yükselen PELER}