@article{article_1664032, title={Mantıku’t–Tayr’ın Türkçe Yeniden Yazımları Üzerine Eleştirel-Analitik Bir İnceleme}, journal={Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi}, pages={1–17}, year={2025}, DOI={10.37599/ceviri.1664032}, author={Akgün, Erdem}, keywords={translation history, polysystem, contextual norms, rewriting, Ottoman system of interculture}, abstract={Bu çalışma, Zehra Toska ve Nedret Kuran-Burçoğlu’nun 1996 tarihli “Ferideddin-i Attar’ın Mantıku’t-Tayr Adlı Yapıtının 14., 16., 17. ve 20. Yüzyıllarda Yapılmış Türkçe Yeniden Yazımları” başlıklı makalesinden yola çıkmaktadır. Bahsi geçen bu makale daha ziyade edebiyat tartışmalarının sorunsallaştırdığı noktalara ağırlık vererek bir edebiyat incelemesi bakış açısıyla yazılmıştır. Öte yandan bu incelemede ise, çeviribilim kavramlarına ve çeviribilim dahilinde sorunsallaştırılan noktalara öncelik vererek yapılan yeni bir sorgulama ve analiz, bahsi geçen makalede yeni bir katmanda fark edilebilecek çok zengin tespitler olduğunu ortaya koymayı, bunları Çoğuldizge Kuramı kavramları çerçevesinde analitik-eleştirel bir şekilde incelemeyi ve tartışmaya açmayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada, Çoğuldizge Kuramı’nı temel alan araştırmalarda sıklıkla kullanılan D’hulst’ün (2001) dizgesel-analitik bir yaklaşım için ortaya attığı quis (kim?), ubi? (nerede?), cur? (neden?), quando? (ne zaman?) gibi sorulara vermeye çalıştığı cevapların da doğrultusunda, Gülşehri, Zaifi, Fedai Dede ve Abdülbaki Gölpınarlı’nın çevirileri kapsamlı bir şekilde incelenirken, çevirmenlerin benimsedikleri stratejiler ile dönemin değişen normlarının çevirilere nasıl yansıdığı sorgulanır. Bu makalede, çeviri metinlerin bağlamları dikkate alınarak, erek edebiyat dizgesi içindeki konumları değerlendirilmiş, aynı zamanda çevirmenlerin tarihin ve toplumsal gelişimin farklı dönemlerinde toplumun bilgilenmesi, kültür planlamalarının topluma aktarılması, toplumun eğitilmesi ve edebiyat dizgesinin geliştirilmesi/değişimi bağlamlarındaki değişen ve etkin rolleri vurgulanmıştır. Ayrıca farklı dönemlerde aynı kaynak metnin yeniden yazımlarının yapılması, çevirilerin her dönemde değişen normlara uyacak şekilde yeniden üretildiğini gösterir. Bu tespitlerden hareketle Çoğuldizge Kuramı dahilinde, 14. yüzyılda edebiyat ve kültür alanında üretilmeye başlanan çeviri eserlerin, edebiyat dizgesi içinde zamanla ayrı bir çeviri eserler dizgesi oluşturduğu söylenebilir. 16. yüzyıldan itibaren de bu dizgenin yeni çeviriler ve bunlardan hareketle oluşturulan fikirlerin ve telif eserlerin ‘Osmanlı kültürlerarası alanı’ bağlamında bir ‘çoğuldizge’ye evrildiği iddia edilebilmektedir. Sonuç olarak, bu çalışma, çeviri pratiklerinin kültürel ve dönemsellik bağlamında nasıl değiştiğini anlamada dizgesel bir bakış açısıyla inceleme yapmanın kazandıracağı yeni kavramsal sorgulamaları da göstererek alana önemli katkılar sağlamaya çalışmaktadır.}, number={38}, publisher={Hacettepe University}