TY  - JOUR
T1  - Ortaokul Matematik Dersi Öğretim Programlarının İstatistik Öğrenme Alanı Açısından Karşılaştırılması
TT  - Comparison of Secondary School Mathematics Curricula in terms of Statistics Learning Domain
AU  - Açıkyıldız, Gökay
AU  - Şahin, Kübra Nur
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.51460/baebd.1670525
JF  - Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi
JO  - WAJES
PB  - Dokuz Eylul University
WT  - DergiPark
SN  - 1308-8971
SP  - 1940
EP  - 1967
VL  - 16
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, Türkiye’de 2018 ve 2024 yıllarında uygulamaya konulan ortaokul matematik dersi öğretim programlarının istatistik öğrenme alanını, istatistik okuryazarlığı bileşenleri (istatistiksel süreç, muhakeme, temel kavramların bilinmesi ve bağlam) açısından karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılarak MEB tarafından yayımlanan 2018 ve 2024 programlarının programın kazanımları, istatistik okuryazarlığı göstergeleriyle eşleştirilmiş ve sınıf düzeylerine göre frekans-yüzde dağılımları incelenmiştir. Bulgular, 2024 programının istatistik okuryazarlığını daha kapsamlı ve dengeli bir şekilde ele aldığını göstermektedir. 2018 programında istatistiksel sürece ağırlık verilirken, 2024 programında bağlam ve muhakeme bileşenlerinin payı artmış, temel kavramların bilinmesi ise sınırlı kalmıştır. Özellikle bağlam temelli yaklaşımın güçlendirilmesi, öğrencilerin istatistiksel becerilerini gerçek yaşamla ilişkilendirmelerini destekleme potansiyeli taşımaktadır. Ancak istatistiksel süreçteki azalma, teknik becerilerin gelişiminde eksikliklere yol açabilir. Çalışma, 2024 programının uygulanmasında öğretmen eğitimi, bağlam ve süreç bileşenlerinin entegrasyonu ile dijital araçların kullanımını ve önermektedir. Ayrıca, uluslararası müfredatlarla karşılaştırmalı araştırmalar ve sınıf içi uygulama çalışmalarının yapılması önerilmektedir.
KW  - İstatistik okuryazarlığı
KW  - Öğretim Programları
KW  - Doküman Analizi.
N2  - This study aims to compare the statistics learning domain in the 2018 and 2024 secondary school mathematics curricula implemented in Turkey, focusing on the components of statistical literacy (statistical process, reasoning, knowledge of basic concepts, and context). Using the document analysis method, the objectives of the 2018 and 2024 curricula published by the Ministry of National Education (MoNE) were matched with statistical literacy indicators, and frequency-percentage distributions were examined by grade level. The findings reveal that the 2024 curriculum addresses statistical literacy in a more comprehensive and balanced manner. While the 2018 curriculum emphasized the statistical process, the 2024 curriculum increased the focus on context and reasoning components, though the emphasis on knowledge of basic concepts remained limited. The strengthened context-based approach holds potential for supporting students in relating statistical skills to real-life situations. However, the reduced emphasis on the statistical process may lead to gaps in developing technical skills. The study recommends teacher training, integration of context and process components, and the use of digital tools for effective implementation of the 2024 curriculum. Additionally, it suggests conducting comparative research with international curricula and classroom application studies.
CR  - Bargagliotti, A., Franklin, C., Arnold, P., Gould, R., Johnson, S., Perez, L., & Spangler, D. (2020). Pre-K-12 guidelines for assessment and instruction in statistics education II (GAISE II): A framework for statistics and data science education. American Statistical Association.
CR  - Batur, A., Özmen, Z. M., Topan, B., & Akoğlu, K. (2021). A cross-national comparison of statistics curricula. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 12(1), 290-319.
CR  - Ben-Zvi, D., & Garfield, J. (2004). Statistical literacy, reasoning, and thinking: Goals, definitions, and challenges. In D. Ben-Zvi & J. Garfield (Eds.), The challenge of developing statistical literacy, reasoning, and thinking (pp. 3-15). Springer. https://doi.org/10.1007/1-4020-2278-6_1
CR  - Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
CR  - Bozkurt, A., Çırak Kurt, S., & Tezcan, Ş. (2020). Türkiye ve Singapur ortaokul matematik öğretim programlarının cebir öğrenme alanı bağlamında karşılaştırılması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 152-173.
CR  - Dursun, H., Köklü, O., & Aydın, E. (2022). Meslek lisesi öğrencilerinin istatistik okuryazarlık ve problem çözme becerileri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 55(55), 243-274. https://doi.org/10.15285/maruaebd.995355
CR  - Franklin, C., Kader, G., Mewborn, D., Moreno, J., Peck, R., Perry, M., & Scheaffer, R. (2007). Guidelines for assessment and instruction in statistics education (GAISE) report: A pre-K-12 curriculum framework. American Statistical Association.
CR  - Gal, I. (2002). Adults’ statistical literacy: Meanings, components, responsibilities. International Statistical Review, 70(1), 1-25. https://doi.org/10.1111/j.1751-5823.2002.tb00336.x
CR  - Garfield, J., & Ben-Zvi, D. (Eds.). (2008). Developing students’ statistical reasoning: Connecting research and teaching practices. Springer.
CR  - Groth, R. (2006). An exploration of students’ statistical thinking. Teaching Statistics, 28(1), 17-21.
CR  - Güven, B., Öztürk, T., & Özmen, Z. M. (2015). Ortaokul sekizinci sınıf öğrencilerinin istatistiksel süreçteki deneyimlerinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 40(177).
CR  - Güzel, İ., Karataş, İ., & Çetinkaya, B. (2013). Ortaöğretim matematik öğretim programlarının karşılaştırılması: Türkiye, Almanya ve Kanada. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 1(3), 309-325.
CR  - Kaiser, G. (2017). Teacher education and professional development. In G. Kaiser (Ed.), Proceedings of the 13th International Congress on Mathematical Education (pp. 561-580). Springer.
CR  - Koparan, T., & Güven, B. (2014). 8. sınıf öğrencilerinin örneklem kavramına yönelik istatistiksel okuryazarlık seviyelerinin belirlenmesi. İlköğretim Online, 13(4), 1171-1184.
CR  - Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
CR  - Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Matematik öğretim programı [PDF dosyası]. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201813017165445-MATEMAT%C4%B0K%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%202018v.pdf
CR  - Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Matematik öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. sınıflar) [PDF dosyası]. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programmat5678Onayli.pdf
CR  - Moore, D. S. (1997). New pedagogy and new content: The case of statistics. International Statistical Review, 65(2), 123-165. https://doi.org/10.2307/1403775
CR  - Özmen, Z. M. (2015). Farklı lisans programlarında okuyan öğrencilerin istatistik okuryazarlığının incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
CR  - Özmen, Z., & Baki, A. (2017). Farklı programlarda istatistik dersi veren öğretim elemanlarının uygulamalarının istatistik okuryazarlığı bağlamında değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 42(191), 323-349.
CR  - Özmen, Z., & Baki, A. (2019). 5-8. sınıf matematik öğretim programının istatistik okuryazarlığı bağlamında incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 13(2), 1063-1082.
CR  - Rumsey, D. J. (2002). Statistical literacy as a goal for introductory statistics courses. Journal of Statistics Education, 10(3).
CR  - Sargın, S. (2016). Yenilenen ortaokul matematik dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
CR  - Sezgin Memnun, D. (2013). Türkiye’deki cumhuriyet dönemi ilköğretim matematik programlarına genel bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 71-91.
CR  - Shaughnessy, J. M. (2007). Research on statistics learning and reasoning. İçinde F. K. Lester (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 957–1009). Reston, VA: The National Council of Teachers of Mathematics
CR  - Topan, B. (2019). Ters-yüz sınıf modeline göre tasarlanan öğrenme ortamının ortaokul öğrencilerinin istatistiksel okuryazarlık seviyelerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon
CR  - Tukey, J. (1977). Exploratory data analysis. Reading, MA: Addison-Wesley.
CR  - Uysal, R., & İncikabı, L. (2018). Son dönem matematik dersi öğretim programlarının genel amaçları üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 37(1), 223-247.
CR  - Wild, C. J., & Pfannkuch, M. (1999). Statistical thinking in empirical enquiry. International Statistical Review, 67(3), 223-265.
CR  - Watson, J. M. (2006). Statistical literacy at school: Growth and goals. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
CR  - Watson, J. M. (2016). Reasoning and sense making in statistics and probability. National Council of Teachers of Mathematics.
CR  - Watson, J., & Callingham, R. (2003). Statistical literacy: A complex hierarchical construct. Statistics Education Research Journal, 2(2), 3-46. https://iase-web.org/documents/SERJ/SERJ2(2)_Watson_Callingham.pdf
CR  - Watson, J., & Kelly, B. (2007). Assessment of students’ understanding of variation. Teaching Statistics, 29(3), 80-88.
CR  - Yıldız, Ş. (2018). 2009, 2013 ve 2017 ortaokul matematik öğretim programlarının karşılaştırılması. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2).
UR  - https://doi.org/10.51460/baebd.1670525
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4747626
ER  -