TY  - JOUR
T1  - 8. Sınıf Öğrencilerinin “DNA ve Genetik Kod” Ünitesini (DNA ve Mutasyon-Modifikasyon Konusu) Okuma Süreçlerindeki Bilişsel-Üstbilişsel Stratejileri Kullanma Sıklıkları
TT  - 8 th Grade Students' Frequency of Using Cognitive-Metacognitive Strategies in the Reading Process of ‘DNA and Genetic Code’ Unit (DNA and Mutation-Modification Topic)
AU  - Diken, Emine Hatun
AU  - Aydemir, Gülşah
PY  - 2025
DA  - May
Y2  - 2025
DO  - 10.32433/eje.1672060
JF  - Erciyes Journal of Education
JO  - EJE
PB  - Erciyes University
WT  - DergiPark
SN  - 2602-3830
SP  - 1
EP  - 23
VL  - 9
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu araştırmanın amacı 8. sınıf öğrencilerinin “DNA ve Genetik Kod” ünitesine ait “DNA ve Mutasyon-Modifikasyon” konusunu okurken kullandıkları bilişsel-üstbilişsel stratejileri kullanma sıklıklarını tespit etmektir. Araştırmada nitel araştırma yaklaşımının durum çalışması kullanılmıştır. Araştırma Ardahan il merkezindeki bir ortaokulun 8. sınıfında öğrenim gören 6 öğrenci ile yürütülmüştür. Öğrenciler konuyu sesli düşünerek okurken kullandıkları stratejilerin sıklıklarını tespit etmek amacıyla araştırmacı tarafından kamera kaydı ile gözlem yapılmıştır. Sonrasında öğrencilerin konuyu okurken kullandıkları stratejilerin bilişsel-üstbilişsel olarak ayrımlarının tekrar teyit edilmesi amacıyla konuyu okumaları sonrasında yine kamera kaydı eşliğinde onlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Öğrencilerin konuyu okuma süreçlerine ait gözlem kayıtları ile konuyu okumaları sonrası onlarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen verilerin çözümlemeleri yapılmıştır. Çözümlemeleri yapılan veriler analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre 8. sınıf Fen Bilimleri dersi not ortalamalarının düzeyi “yüksek” ve “orta” olan öğrencilerin en sık “kelimeleri kalemiyle takip ederek okuma” bilişsel stratejisini kullandıkları, not ortalamalarının düzeyi “düşük” olan öğrencilerin üniteyi okurken en sık “kelimeyi tekrar etme” bilişsel stratejisini kullandıkları tespit edilmiştir. Yine araştırmanın sonucunda not ortalamalarının düzeyi “yüksek” olan öğrencilerin konuyu okurken en sık “ipuçlarının altını çizme” üstbilişsel stratejisini kullandıkları, not ortalamalarının düzeyi “orta” olan öğrencilerin konuyu okurken en sık “fosforlu kalemle kelimenin altını çizerek okuma” üstbilişsel stratejisini kullandıkları, not ortalamalarının düzeyi “düşük” olan öğrencilerin ise üniteyi okurken en sık “kendine soru sorma” üstbilişsel stratejisini kullandıkları belirlenmiştir.
KW  - DNA ve mutasyon-modifikasyon konusu
KW  - okuduğunu anlama
KW  - okuma stratejileri
KW  - bilişsel stratejiler
KW  - üstbilişsel stratejiler
N2  - The objective of this study is to determine the frequency of cognitive-metacognitive strategies employed by 8th-grade students when reading the "DNA and MutationModification" topic within the "DNA and Genetic Code" unit. The research adopted a qualitative case study approach, and it was conducted involving six 8th-grade students from a secondary school in the center of Ardahan. To determine the frequency of strategies used by the students while reading the subject, think-aloud sessions were conducted, and the researcher observed and recorded the sessions using cameras. Following the think-aloud sessions, semi-structured interviews were conducted with the students to reaffirm the cognitive-metacognitive distinctions of the strategies they employed while reading the topic, with camera recording for documentation. The data collected from the observation records and the semistructured interviews were transcribed and analyzed. According to the research findings, students with "high" and "medium" grade point averages in the 8th-grade science course most frequently utilized the cognitive strategy of "reading by following the words with a pencil," whereas students with "low" grade point averages used the cognitive strategy of "repeating the word" most frequently while reading the unit. Thestudy found that students with "high" grade point averages employed the metacognitive strategy of"underlining the clues" most frequently, those with "medium" grade point averages used the strategy of "underlining the word with a highlighter" most frequently, and students with "low" grade point averages utilized the strategy of "asking questions to oneself" most frequently while reading the topic.
CR  - Akyol, H. ve Kodan, H. (2016). Okuma güçlüğünün giderilmesine yönelik bir uygulama: akıcı okuma
stratejilerinin kullanımı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 7-21.
http://dx.doi.org/10.7822/omuefd.35.2.1
CR  - Aykaç, B. (2018). Ortaokul öğrencilerinin okuma stratejilerindeki üstbilişsel farkındalıklarının
değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Enstitüsü, Malatya.
CR  - Baydık, B. (2011). Examining the use of metacognitive reading strategies of students with reading
difficulties and their teachers’ reading comprehension ınstruction practices. Education and Science,
36(162), 301-319.
CR  - Cemiloğlu, M. ve Ogur, E. (2016). Okuma öğretiminde biliş ve üst-biliş stratejileri. Uluslararası İnsan ve
Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(1), 46-53. https://doi.org//E.2020-OE-458377
CR  - Chiappetta, E. L.,Sethna, G. H. ve Fillman, D. A. (1993). Do middle school life science text-books provide a
balance of scientific literacy themes? Journal of Research in Science Teaching, 30(7), 787-797.
https://doi.org/10.1002/tea.3660300714
CR  - Cole, J. Y. (1979, 2-3 Mayıs). The textbook in American society. A Volume Based on a Conference at the Library
of Congress. Washington, USA.
CR  - Çakıroğlu, A. (2007). Üstbilişsel strateji kullanımının okuduğunu anlama düzeyi düşük öğrencilerde erişi
artırımına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
Ankara.
CR  - Çetinkaya Edizer, Z., Dilidüzgün, Ş., Ak Başoğul, D., Karagöz, M. ve Yücelşen, N. (2018). Türkçe
öğretiminde üstbilişsel okuma stratejileri ile okuma yöntem-tekniklerinin metin türüne göre
değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(29), 479-511.
CR  - Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
CR  - Durkan, E. ve Özen, F. (2018). İlkokul dördüncü sınıflarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin türkçe
derslerinde öğrencilerinde üstbilişsel okuma stratejileri kullanmalarını sağlayan uygulamalarının
değerlendirilmesi: Giresun ili örneği. Turkish Studies-International Periodical For The Languages,
Literature And History Of Turkish Or Turkic, 13(4), 519-550. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12822
CR  - Durkin, D. (1993). Teaching them to read. Allyn and Bacon Publishing.
CR  - Eldemir, C. (2021). Yabancı dil öğreniminde öğrencilerin okuma becerilerini geliştirmek için kullandıkları
stratejiler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
İstanbul.
CR  - Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu anlama stratejilerine genel bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,
2(6), 207-223. http://dx.doi.org/52485928
CR  - Erdem, C. (2012). Türk dili ve edebiyatı öğretmen adaylarının okuma stratejilerini kullanma düzeyleri.
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1(4), 162-186. https://doi.org/10.7884/teke.86
CR  - Diken, E. H. (2020). The sources of cognitive and metacognitive strategies used by 7th grade students while
reading the ' cells and divisions ' unit. International Journal of Progressive Education, 16(5), 30-48.
http://dx.doi.org/10.29329/ijpe.2020.277.3
CR  - Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving. In L. B. Resnick (Ed.), The nature of intelligence
(pp. 231-235). Lawrence Erlbaum Associates.
CR  - Flavell, J. H. (1979). Metacognitive and cognitive monitoring: A new area of cognitive developmental
inquiry. American Psychologyst, 34, 906-911. http://dx.doi.org/10.1037/0003-066X.34.10.906
CR  - Karasakaoğlu, A., Saracaoğlu, S. ve Yılmaz Özelçi, S. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma
stratejileri, eleştirel düşünme tutumları ve üst bilişsel yeterlilikleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir
Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 207-221.
CR  - Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (1997). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Engin Yayınevi.
Kaya Tosun, D. (2018). Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama, akıcı okuma, okuma motivasyonu ve
sosyal beceriler üzerindeki etkisi ve okur tepkilerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi].
Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
CR  - Köğce, D., Özpınar, İ., Mandacı Şahin, S. ve Yenmez Aydoğan, A. (2014). Öğretim elemanlarının 21. yüzyıl
öğrenen standartları ve yaşam boyu öğrenmeye ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp
Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 185-213.
CR  - Kumlu, G. (2012). Alternatif kavramlara sahip Fen ve Teknoloji öğretmen adaylarında fen metinlerini
okurlarken aktif hale gelen bilişsel ve üstbilişsel stratejiler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
CR  - Leutwyler, B. (2009). Metacognitive Learning Strategies: Differential Development Patterns in High School.
Metacognition and Learning, 4(2), 111–123. http://dx.doi.org/10.1007/s11409-009-9037-5
CR  - Livingstone, J. A. (1997). Metacognition: an overview. Retrieved 16 February, 2021, http://www.gse.buffalo.edu/fas/shuell/CEP564/Metacog.html.
CR  - MEB (2019). Milli eğitim bakanlığı ortaöğretim kurumları yönetmeliği. http://mevzuat.gov.tr/Dosyalar/7.5.19912.pdf.
CR  - Oluk, S. ve Başöncül, N. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerin üstbiliş okuma stratejilerini kullanma
düzeyleri ile fenteknoloji ve türkçe ders başarıları üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1)
183-194.
CR  - Özdemir, Y. ve Kıroğlu, K. (2017). Okumadan önce, okuma esnasında, okumadan sonra düşün”
stratejisinin okuduğunu anlama becerisine etkisi. Turkish Studies International Periodical for the
Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(17), 313-336.
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11882
CR  - Öztürk, D. (2011). İlköğretim 6. ve 8. sınıf öğrencilerinin Ay’ın evreleri konusunda kavram yanılgıları ve
kavram değişimlerinin İşbirliğine dayalı ortamda incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
CR  - Öztürk, S. ve Güneş Özden, M. (2019). Ortaokul 6. Sınıf öğrencilerinin kullandıkları okuma stratejileri.
Istanbul Sabahattin Zaim University Journal of Education, 1(1), 99-132.
CR  - Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Sage Publications.
CR  - Polat, M., Bilen, E. ve Kayacan, K. (2022). 8. sınıf "DNA ve genetik kod" ünitesi kazanımları ile
değerlendirme sorularının solo taksonomisine göre incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 53,
194-211. https://doi.org/10.53444/deubefd.1020909
UR  - https://doi.org/10.32433/eje.1672060
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4754876
ER  -