TY - JOUR T1 - Urban Design Innovations for Quality of Life: Aksaray Traditional City Center Case TT - Kentsel Tasarımı Destekleyen Yeni Araçlar-Yaşam Kalitesi: Aksaray Geleneksel Kent Merkezi Örneği AU - Oktay, Büşra Nur AU - Yılmaz Bakır, Neşe PY - 2025 DA - July Y2 - 2025 DO - 10.30785/mbud.1673766 JF - Journal of Architectural Sciences and Applications JO - MBUD PB - Süleyman Demirel University WT - DergiPark SN - 2548-0170 SP - 329 EP - 353 VL - 10 IS - 1 LA - en AB - The quality of urban life especially in traditional city centers is important to assess it in terms of location and observe the criteria that are used to express it. For this reason, Aksaray's traditional city center has been determined as the study area within the scope of the research. Within the scope of the research, literature on quality of life and its criteria were examined and the methods utilized in the studies from 2003 to the present were revealed . In this context, the quality of life criteria to be used in the study were determined based on the concepts of belonging, identity, readability, security, walkability, sustainability, accessibility, functionality, and the components these concepts contain. As a result of the survey and analysis, it was found that 5 components out of 8 quality of life parameters were found sufficient by the users, while 3 components were found insufficient. KW - Quality of urban life and parameters KW - urban design KW - urban indicators KW - Aksaray N2 - Geleneksel kent merkezlerindeki kentsel yaşam kalitesinin, değerlendirilmesi ve yerleşime özgü ölçütlerin belirlenerek, gözlenmesi önemlidir. Bu nedenle araştırma kapsamında Aksaray'ın geleneksel kent merkezi çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Alan demografik yapısı ve ekonomik değerler açısından merkezi iş alanı (MİA) niteliğine sahip Aksaray Kalesi’nin de içinde olduğu kültürel mirasın da yoğunlaştığı bir merkez niteliğindedir. Araştırma kapsamında öncelikle literatür araştırması ve anket çalışmaları yapılmış olup, paralel olarak çalışma alanında mekânsal analizler gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen literatür araştırmasında 2003 yılından günümüze kadar yapılan çalışmalarda yararlanılan yöntemler değerelendirilmiş, kullanılacak yaşam kalitesi ölçütleri aidiyet, kimlik, okunabilirlik, güvenlik, yürünebilirlik, sürdürülebilirlik, erişilebilirlik, işlevsellik kavramları ve bu kavramların içerdiği bileşenler esas alınarak belirlenmiştir. Yapılan anket ve analiz sonucunda 8 yaşam kalitesi parametresinden 5 bileşenin kullanıcılar tarafından yeterli bulunduğu, 3 bileşenin ise yetersiz bulunduğu görülmüştür. CR - Akpınar, O., & Pektaş, E. K. (2019). Yavaş şehirler (cittaslow) ve kentsel yaşam kalitesi üzerindeki etkileri: Seferihisar halkinin algısı üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 31-46. Access Address (13.12.2023): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/746867 CR - Aksaray Revizyon İmar Planı Raporu, (2012). Aksaray: Aksaray Revision Zoning Plan Explanation Report, Aksaray Municipality Archive. CR - Allen, N. M. (2016). Quality Of Urban Life and İntensification: Understanding Housing Choices, Trade-Offs and The Role of Urban Amenities, The University of Auckland, Doctoral Dissertation. New Zealand. s.223. Access Address (12.07.2023): https://researchspace.auckland.ac.nz CR - Altunbaş, U. (2006). Kent Merkezlerinde Yayalaştırmanın İşlevsel Değişim Üzerine Etkileri: İstiklal Caddesi Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü.Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. s.93. Access Address (12.07.2023): https://polen.itu.edu.tr:8443/server/api/core/bitstreams/9c528172-56c3-4cff-8a6c-5e6c5ed5e52d/content CR - Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPPS Uygulamalı. (5. Baskı). Adapazarı: Sakarya Yayıncılık. CR - Arıbaş, K. (2008). Aksaray Kentinin Mekânsal Değişim ve Dönüşüm Süreçleri.TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu, 16-17 Ekim, Ankara: 251-261. Access Address (12.11.2024): https://tucaum.ankara.edu.tr/wp- content/uploads/sites/280/2015/08/semp5_25.pdf CR - Balçık, S., İnceoğlu, M. (2022). Kentsel mekân kalitesinin Antalya Cumhuriyet Meydanı kapsamında değerlendirilmesi. Mimarlık ve Yaşam, 7(2), 669-683. DOI: 10.26835/my.1103137, Access Address (07.04.2025): https://dergipark.org.tr/en/pub/my/issue/72227/1103137 CR - Barreira, A. P., Agapito, D., Panagopoulos, T., & Guimarães, M. H. (2017). Exploring residential satisfaction in shrinking cities: A decision-tree approach. Urban Research & Practice, 10(2), 156-177. DOI: 10.1080/17535069.2016.1179784, Access Address (08.05.2024): https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/17535069.2016.1179784 CR - Carmona, M. (2019). Place value: Place quality and its impact on health, social, economic and environmental outcomes. Journal Of Urban Design, 24(1): 1-48. DOI: 10.1080/13574809.2018.1472523, Access Address (10.05.2023): https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/13574809.2018.1472523 CR - Carmona, M. (2010). Contemporary public space, part two: Classification.Journal of Urban Design, 15(2) DOI: 10.1080/13574801003638111, Access Address (10.05.2023): https://www.tandfonline.com/doi/epdf/10.1080/13574801003638111 CR - Cömertler, S., & Cömertler, N. (2021). Akıllı kentlerde çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik, Kopenhag örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(1), 317-333.DOI: doi.org/10.30785/mbud.780116, Access Address (10.02.2024): https://dergipark.org.tr/en/pub/mbud/article/780116 CR - Çekmecelioğlu, E., Erdönmez, M. E. (2018). Kamusal alan toplum ilişkisinde mekânsal kalite; Eminönü Tahtakale örneği. Kent Akademisi, 11(4): 486-507.e-ISSN: 2146-9229, Access Address (11.07. 2023): https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/623084 CR - Çermikli, B. (2016). Tarihi Kent Merkezlerinde Mekan Kalitesinin Okunabilirliği Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Access Address (10.05.2023): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social indicators research, 88, 297-310.DOI: 10.1007/s11205-007-9191-6, Access Address (06.06.2024): https://link.springer.com/article/10.1007/s11205-007-9191- 6 CR - Doğanay, S. (2017). Çevre Politikalarının Uygulanmasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Aksaray Belediyesi Örneği (Master's thesis, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Access Address (06.07.2024): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - Dülger Türkoğlu, H., Bölen, F., Baran, P. K., & Marans, R. W. (2009). İstanbul'da yaşam kalitesinin ölçülmesi. İTÜ Dergisi/ a, Mimarlık, Planlama, Tasarım 7(2). e-ISSN: 1307-1645, Access Address (06.06.2024): http://160.75.25.161/index.php/itudergisi_a/article/viewFile/176/165 CR - Efe Yavaşcan, E., Urak, Z. G. (2019). Geleneksel Niğde Evlerinde enerji etkin yapı tasarımının incelenmesi", İdil Sanat ve Dil Dergisi, Vol. 8, No. 56, pp. 503-513. DOI: 10.7816/idil-08-56-08, Access Address (06.06.2024):http://earsiv.cankaya.edu.tr:8080/bitstream/handle/20.500.12416/4727/Urak%2c%20Zehra%20Gediz.p df?sequence=1&isAllowed=y CR - Ekici, Y. E., Çelik, H. Z. (2022).. Yaşam Kalitesi yaklaşımlarının çevre, kent ve planlama ekseninde değerlendirilmesi. Eksen Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, 3(2): 19-37.DOI: 10.58317/eksen.1117389, Access Address (06.08.2024): https://dergipark.org.tr/en/pub/eksen/issue/71440/1117389 CR - El Din, H. S., Shalaby, A., Farouh, H. E., Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. HBRC Journal, 9(1): 86-92.DOI: 10.1016/j.hbrcj.2013.02.007, Access Address (06.08.2024): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1687404813000084 CR - Elzeni, M. M., Elmokadem, A. A., Badawy, N. M. (2022). Impact of urban morphology on pedestrians: A review of urban approaches. Cities, 129: 103840.DOI: 10.1016/j.cities.2022.103840, Access Address (07.11.2023): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275122002797 CR - Fırat, A. S. (2006). Sağlıklı Kentler ve Kentsel Sağlık. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2) Access Address (07.11.2024): https://dergipark.org.tr/tr/pub/gaziuiibfd/issue/28335/301154 CR - Forsyth, A., Southworth, M. (2008). Cities afoot—pedestrians, walkability and urban design, Journal of Urban Design, 13(1): 1-3, DOI: 10.1080/13574800701816896, Access Address (11.07.2024): https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0 39049103453&origin=inward&txGid=3cf58481f5433afcde18eb252d9f7e0c CR - Frick, D., Hoefert, H. W., Legewie, H., Mackensen, R., & Silbereisen, R. K. (Eds.). (2013). Quality of Urban Life:Social, Psychological, and Physical Conditions. Walter de Gruyter. Access Address (07.12.2024):https://books.google.com.tr/ CR - Garvin, D.A., 1987. Competing on the Eight Dimensions of Quality. Harvard Business Review, 101-109. Access Address (11.03.2025) https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0- 84992252576&origin=inward&txGid=c7e62fee5e075ee64e300beb91389023 CR - Gür, M., & Dostoğlu, N. (2010). Bursa’daki alt ve orta gelire yönelik TOKİ konutlarında memnuniyet araştırması. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 15(2).e- ISSN: 2148-4155, Access Address (11.03.2025): https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202693 CR - Gürel Ağir, Ç. (2019). Tarihsel Çevrenin Sunduğu İmgeyi Okuyarak Kentsel Kimlik Arayışına Bir Yaklaşım: Aksaray Örneği (Master's Thesis, KTO Karatay Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Mimarlık Ana Bilim Dalı). Access Address (03.03.2024): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - İnceoğlu, M. (2007). Kentsel Açık Mekânların Kalite Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yaklaşım İstanbul Meydanlarının İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Access Address (03.03.2024): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - Istrate, A. L., Chen, F. (2022). Liveable streets in Shanghai: Definition, characteristics and design. Progress in Planning, 158 (11–2),DOI: 10.1016/j.progress.2021.100544; Access Address (03.03.2024):https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305900621000015 CR - Jiang, J., Zhou, T., Han, Y., Ikebe, K. (2022). Urban Heritage conservation and modern urban development from the perspective of the historic urban landscape approach: A case study of Suzhou. Land, 11(8): 1251.DOI: 10.3390/land11081251; Access Address (11.03.2025): https://www.mdpi.com/2073-445X/11/8/1251 CR - Karakaya, K. M., Aktürk, E. (2018). Kentsel yaşam kalitesi ve yaşanabilirlik analizi : Erzurum örneği Akademik Sosyal Bilimler Dergisi, 110(110):109-137; DOI : 10.29228/ASOS.46074, Access Address (11.03.2025): https://asosjournal.com/index.jsp?mod=makale_tr_ozet&makale_id=46074 CR - Kırmızı, Ö., Karaman, A. (2021). A participatory planning model in the context of Historic Urban Landscape: The case of Kyrenia’s Historic Port Area. Land use policy, 102, 105130.DOI: 10.1016/j.landusepol.2020.105130, Access Address (11.03.2025): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264837720310206 CR - Koçak Güngör, M., & Terzi, F. (2024). Residential satisfaction and quality of urban life: examining diverse housing environments. Archnet-IJAR: International Journal of Architectural Research, 18(1), 58-80.e-ISSN: 2631-6862, Access Address (11.03.2025): https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/arch-01-2022-0014/full/html CR - Kozak, M. (2014). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri. Ankara: Detay Yayıncılık. CR - Şahin Körmeçli, P., & Uslu, A. (2021). Erişilebilirlik ve sosyal etkileşim ilişkisinin kamusal alanlarda değerlendirilmesi: Çukurambar Mahallesi örneği. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6(2), 414-427.DOI: doi.org/10.30785/mbud.934288 Access Address (11.03.2025): https://dergipark.org.tr/en/pub/mbud/issue/66280/934288 CR - Li, X., & Tilt, B. (2019). Public engagements with smog in urban China: Knowledge, trust, and action. Environmental Science & Policy, 92, 220-227.DOI: 10.1016/j.envsci.2018.12.008, Access Address (03.05.2024): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1462901118306488 CR - Lotfi, S., Koohsari, M. J. (2009). Analyzing accessibility dimension of urban quality of life: Where urban designers face duality between subjective and objective reading of place. Social Indicators Research, 94, 417–435, DOI: 10.1007/s11205-009-9438-5, Access Address (03.05.2024): https://link.springer.com/article/10.1007/s11205-009- 9438-5 CR - Marans, R. W. (2015). Quality of urban life & environmental sustainability studies: Future linkage opportunities. Habitat International, 45, 47-52.DOI: 10.1016/j.habitatint.2014.06.019, Access Address (11.03.2025): https://www.sciencedirect.com/science/article CR - Marans, R. W., & Stimson, R. J. (Eds.). (2011). Investigating quality of urban life: Theory, methods, and empirical research (Vol. 45). Springer Science & Business Media. Access Address (11.03.2025): https://books.google.com.tr/books CR - Mazumdar, S. (2007). Kentsel yaşam kalitesi ve yer duygusu. Mimarlık Dergisi, 335: 32-36. Access Address (11.03.2025): http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=53&RecID=1330 CR - Mccrea, R., Shyy, T. K., Stimson, R. (2006). What is the strength of the link between objective and subjective indicators of urban quality of life?. Applied Research İn Quality of Life, 1,:79-96.DOI: 10.1007/s11482-006-9002-2, Access Address (03.05.2024): https://link.springer.com/article/10.1007/s11482-006-9002-2 CR - Mobaraki, A., Oktay Vehbi, B. (2022). A conceptual model for assessing the relationship between urban morphology and sustainable urban form. Sustainability, 14(5) :2884.DOI: 10.3390/su14052884, Access Address (03.05.2024): https://www.mdpi.com/2071-1050/14/5/2884 CR - Oktay, B. (2024). Aksaray Kenti Geleneksel Kent Merkezinde Yaşam Kalitesi Araştırması. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kayseri , Access Address (03.05.2025): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - Pacione, M. (2003). Urban environmental quality and human wellbeing, a social geographical perspective, Landscape and Urban Planning. 65(1-2):19-30, DOI: 10.1016/S0169-2046(02)00234-7, Access Address (03.05.2025): https://www.sciencedirect.com/science/article CR - Praliya, S., Garg, P. (2019). Public space quality evaluation: Prerequisite for public space management. The Journal Of Public Space, 4(1): 93-126.DOI: 10.32891/jps.v4i1.667, Access Address (07.11.2024): https://www.journalpublicspace.org/index.php/jps/article/view/667 CR - Rezvani, M. R., Mansourian, H., Sattari, M. H. (2013). Evaluating quality of life in urban areas (Case study: Noorabad City, Iran). Social İndicators Research, 112: 203-220.DOI: 10.1007/s11205-012-0048-2, Access Address (07.11.2024): https://link.springer.com/article/10.1007/s11205-012-0048-2#citeas CR - Rinner, C. (2007). A geographic visualization approach to multi‐criteria evaluation of urban quality of life. International Journal Of Geographical Information Science, 21(8): 907-919. DOI: 10.1080/13658810701349060, Access Address (07.11.2024): https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13658810701349060 CR - Royuela, V., Moreno, R., Vaya, E. (2010). Influence of quality of life on urban growth: A case study of Barcelona, Spain. Regional Studies, 44(5), 551-567.DOI: 10.1080/00343400802662682, Access Address (07.11.2024): https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00343400802662682 CR - Sarı, V. İ., & Kındap, A. (2018). Türkiye’de kentsel yaşam kalitesi göstergelerinin analizi. Sayıştay Dergisi, (108), 39-72. CR - Schmidt, S., Németh, J. (2010). Space, place and the city: Emerging research on public space design and planning. Journal of Urban Design, 154: 453-457, DOI: 10.1080/13574809.2010.502331, Access Address (03.04.2025): https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13574809.2010.502331 CR - Sirisrisak (2009). Conservation of Bangkok old town. Habitat International, 33(4), 405-411.DOI: 10.1016/j.habitatint.2008.12.002, Access Address (03.07.2023): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0197397508000957 CR - Şahin, B.E. (2006). Meydanların kentsel yaşama katkısı üzerine bir inceleme: Bursa örneği, Uludağ Üniversitesi,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi , Bursa, s.296, Access Address (03.04.2025): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp CR - Taşçıoğlu, S. (2022). Kilis kentsel sit alanında geleneksel konut kullanıcılarının tercih ve önceliklerinin belirlenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(1): 377-389. DOI: 10.17798/bitlisfen.1033690, Access Address (03.07.2024): https://dergipark.org.tr/en/pub/bitlisfen/issue/69042/1033690 CR - TÜİK. (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2023 Access Address (15.02.2023): https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023 CR - Ünlü, T. S. (2017). Kent kimliğinin oluşumunda kentsel bellek ve kentsel mekân ilişkisi: Mersin örneği (The relation between urban memory and urban space on evolution of urban character: Case of Mersin). Planlama, 27(1), DOI: 10.14744/planlama.2017.06078, Access Address (16.03.2023): https://jag.journalagent.com/planlama/pdfs/PLAN- 06078-RESEARCH_ARTICLESELVI_UNLU.pdf CR - Aksaray Valiliği, (2023). Aksaray İlinin Konumu, Access Address (16.03.2023): https://aksaray.csb.gov.tr/ilimiz- konumu-i-96425) CR - Milliyet Gazetesi, (2016, 28.06). Aksaray’da Ramazan Sokağı Renkli Gösterilere Sahne Oluyor, Access Address (18.01.2024):https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/aksaray/aksaray-da- ramazan-sokagi-renkli-gosterilere- sahne-oluyor-11447489 CR - Aksaray Meydanında Kutlama, (2019, 20. 05). haber7.com, Access Address (08.02.2024): https://www.haber7.com/guncel/haber/2862285-aksarayda-da- atabari-oynan CR - Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., De Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well- being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; A literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1-2), 5-18.DOI: /10.1016/S0169-2046(02)00232-3, Access Address (16.03.2023): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169204602002323 CR - Whitehand, Jw, Gu, K., Whitehand, Sm & Zhang, J. (2011). Urban morphology and conservation in China, 28 (2), 171- 185.DOI: 10.1016/j.cities.2010.12.001, Access Address (11.04.2024): https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275110001630 CR - Wu, H., Han, S., Zhang, G., Wu, W., & Tang, N. (2020). Health-related quality of life and determinants in North-China urban community residents. Health and Quality of Life Outcomes, 18, 1-9.DOI: 10.1186/s12955-020-01522-w, Access Address (11.04.2024): https://link.springer.com/article/10.1186/s12955-020-01522-w#citeas CR - Yalçın, E. (2021). İzmir Tarihi Kemeraltı Çarşısı Bağlamında Kent Kimliği Olgusu, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi,İzmir, s.400, Access Address (03.04.2025): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp Yenice, M. S. (2015). A method for evaluation of the efficiency of urban green spaces; Aksaray, Turkey. Artium, 3(2).e-ISSN: 2147-6683, Access Address (03.04.2025): http://artium.hku.edu.tr/en/download/article-file/25548 UR - https://doi.org/10.30785/mbud.1673766 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4762894 ER -