TY  - JOUR
T1  - Ortaokul Öğrencilerinin Politik Okuryazarlık Beceri Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi
TT  - An Analysis of Middle School Student’ Political Literacy Levels Based on Different Variables
AU  - Öztürk, Talip
AU  - Kılıç, Selime
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
JF  - Journal of Innovative Research in Social Studies
JO  - JIRSS
PB  - Hilmi DEMİRKAYA
WT  - DergiPark
SN  - 2667-4513
SP  - 33
EP  - 55
VL  - 8
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışma ortaokul 5., 6., 7. ve 8. sınıf ortaokul öğrencilerinin politik okuryazarlık beceri düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmanın evreni 2023-2024 eğitim-öğretim yılın içerisinde Ordu ili Altınordu ilçesindeki bütün ortaokullar, örneklem grubunu da aynı ilçedeki üç ortaokulda öğrenim gören 289 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışma grubu kolay ulaşılabilir durum örneklemesi yöntemi olarak belirlenmiştir. Araştırmada veriler Aslan (2019) tarafından geliştirilen “Politik Davranış”, “Politik Bilimine Yönelik Algı”, “Gündemi Takip Etme” ve “İnsan Haklarına Yönelik Bilinç” boyutlarından oluşan 41 maddelik Politik Okuryazarlık Anketi ile toplanmıştır. Veriler, öğrencilerin politik okuryazarlık düzeyleri sınıf, okul, cinsiyet, devlet kurumlarına ziyaret, dernek ve vakıflara ziyaret, anne ve baba eğitim durumları, kitap okuma sıklığı değişkenlerine göre farklılık gösterip göstermediğine göre SPSS programında analiz edilmiştir. Araştırmanın bulgu ve sonuçlarına göre, uygulama yapılan ortaokul öğrencilerinin politik okuryazarlık düzeylerinin genel olarak düşük olduğu görülmüştür. Çalışmada elde edilen bulguların, eğitimciler ve politika yapıcılar için yol gösterici olacağı düşünülmekte, öğrencilere yönelik politik okuryazarlık eğitimlerinin geliştirilmesine katkı sağlaması beklenmektedir.
KW  - Sosyal Bilgiler
KW  - Ortaokul Öğrencileri
KW  - Politik Okuryazarlık
N2  - This study aims to examine the political literacy skills of middle school students in grades 5, 6, 7, and 8 in relation to various variables. The study population consists of all middle schools in Ordu province during the 2023–2024 academic year, while the sample group includes 289 students enrolled in three middle schools in the same district. The study group was determined using the convenience sampling method. Data were collected using the Political Literacy Questionnaire developed by Aslan (2019), which consists of 41 items covering four dimensions: "Political Behavior," "Perception of Political Science," "Following the Agenda," and "Awareness of Human Rights." The data were analyzed using the SPSS program to determine whether students' levels of political literacy differed based on variables such as grade level, school, gender, visits to government institutions, visits to associations and foundations, parental education level, and frequency of reading books. According to the findings of the study, middle school students generally exhibited low levels of political literacy. The results are expected to serve as a guide for educators and policymakers and to contribute to the development of political literacy education programs targeting students.
CR  - Adamu, A. Y., & Balsvik, R. R. (2018). Students’ participation in and contribution to political and social change in ethiopia. In E. Oinas, H. Onodera, & L. Suurpää (Eds.), What politics? Youth and Political Engagement in African Leiden; Boston: Brill, (265-285).
CR  - Akhan, O. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politika bilimine yönelik eğilimlerinin belirlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 37-68. https://doi.org/10.14520/adyusbd.570
CR  - Alexander, R. C. (2009). Political literacy as information literacy. Communications in Information Literacy, 3 (1), 9-13. https://doi.org/10.15760/comminfolit.2009.3.1.64
CR  - Aslan, H. M. (2019). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerin politik okuryazarlık becerilerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kafkas Üniversitesi.
CR  - Avcı Akçalı, A., & Aliakar, B. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yerel okuryazarlık özellikleri: İzmir ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (58), 3250-3264. https://doi.org/10.53444/deubefd.1381485
CR  - Avcı Akçalı, A., & Öztürk, M. (2024). Effective social studies teaching through the use of technology. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (62), 3107-3126. https://doi.org/10.53444/deubefd.1492568
CR  - Avcı, R. C. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde politik okuryazarlık becerisinin yeri ve bu beceriye yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerin görüşleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi.
CR  - Avcı, R. C., & Geçit, Y. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde politik okuryazarlık becerisinin yeri ve bu beceriye yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 290-313.
CR  - Bruner, J. (2009). Eğitim süreci. (Çev. Talip Öztürk). Pegem Akademi.
CR  - Büyüköztürk, Ş. (2004). Sosyal bilimler veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorumu. Pegem Yayıncılık.
CR  - Carr, P. R., & Porfilio, B. J. (2009). Computers, the media and multicultural education: seeking engagement and political literacy. Intercultural Education, 20 (2), 91–107. https://doi.org/10.1080/14675980902922200
CR  - Cender, G. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının politik okuryazarlık düzeyleri. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 5 (1), 1-16.
CR  - Çalışkan, H., Ekerbiçer, E., & Güdek, M. (2023). Öğretmen adaylarının politik okuryazarlık beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 7 (1), 1-14. https://doi.org/110.38015/sbyy.1233892
CR  - Çengelci, T. (2013). Sosyal bilgiler dersinde yararlanılan toplumsal ve kültürel kaynakların belirlenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (43), 219-236.
CR  - Çınar, M. (2022). Coğrafya eğitimi ve politik okuryazarlık. İksad.
CR  - Crick, B. (Ed.). (1998). Education for citizenship and the teaching of democracy in schools (The Crick Report). Qualifications and Curriculum Authority (QCA). Retrieved from https://dera.ioe.ac.uk/id/eprint/438
CR  - Deveci, H. (2005). Sosyal bilgiler dersinde gazete kullanımı. The Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET. 4 (3), 159-166.
CR  - Dudley, R. L., & Gitelson, A. R. (2002). Political literacy, civic education, and civic engagement: A return to political socialization? Applied Developmental Science, 6 (4), 175–182. https://doi.org/10.1207/S1532480XADS0604_3
CR  - Er, Ö., & Metin, Ö. (2024). Sosyal bilgiler eğitiminde politik okuryazarlık çalışmalarının incelemesi. International Journal of Social Science Research, 12 (2), 24-44.
CR  - Eryılmaz Ballı, F., & Kartal, S. (2020). Eğitimin siyasal işlevi; Sosyal bilgiler ders kitabı örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11 (1), 36-49.
CR  - Faiz, M. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretmen adaylarının siyaset okuryazarlık durumları. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi.
CR  - Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. SAGE.
CR  - Geçit, Y., & Avcı, R. C. (2022). Sosyal bilgiler öğretiminde politik okuryazarlık becerisinin yeri ve bu beceriye yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 290-313. https://doi.org/10.34086/rteusbe.1210548
CR  - Gençtürk, E., & Karatekin, K. (2013). Sosyal bilgiler için çoklu okuryazarlıklar. Pegem Akademi.
CR  - Görmez, E. (2018). Güncellenen sosyal bilgiler programının politik okuryazarlık becerisi bakımından yeterliliği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18), 109-114.
CR  - Günteke, B. N., & Aladağ, S. (2023). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin politik okuryazarlık ve sosyal katılım becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7 (15), 303-324. https://doi.org/10.57135/jier.1319419
CR  - Gürel, D., & Demir, F.B. (2022). Bir yurttaşlık boyutu olarak politik okuryazarlık açısından Türkiye’de sosyal bilgiler dersi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8 (64): 1777-1789.
CR  - Hyman, H. (1959). Political Socialization: A Study in the Psychology of Political Behavior. Free Press.
CR  - Işık, G. (2022). Ortaokul öğrencilerinin politik okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.
CR  - İlhan, M., Güler, N., & Taşdelen Teker, G. (2020). Nicel veri toplama araçları. B. Oral & A. Çoban (Eds.), Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (78-113). Pegem Akademi.
CR  - İnan, S. (2021). Siyaset okuryazarlığı. Yeni İnsan Yayınevi.
CR  - Journell, W. (2016). Making a case for teacher political disclosure. Journal of Curriculum Theorizing, 31 (1), 100-111.
CR  - Karaseyfioğlu, F. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin politik okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
CR  - Kuru, H. (2020). Ortaokul öğrencilerinin politik okuryazarlık durumlarının değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
CR  - Kuş, Z., & Tarhan, Ö. (2016). Political education in social studies classrooms: A perspective from Turkey. Journal of Theory and Practice in Education, 12(3), 464-483.
CR  - Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu: 4- 5. sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
CR  - Millî Eğitim Bakanlığı [MEB] (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu: 6- 7. sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
CR  - Millî Eğitim Bakanlığı . Sosyal bilgiler dersi öğretim programı: (4,5,6, ve 7. sınıflar) Türkiye yüzyılı maarif modeli. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
CR  - Özdemir, S. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin politik okuryazarlık becerisinin geliştirilmesine ilişkin görüşleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
CR  - Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve yorumlama. Anı Yayıncılık.
CR  - Sel, B. (2021). Çocuklukta politik toplumsallaşma ve politik işlevlerin gelişimi: Sosyal bilgiler dersi açısından bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 576-599. https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.867430
CR  - Şan, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretim adaylarının vatandaşlık eğitimi odaklı politik okuryazarlıklarının geliştirilmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
CR  - Şan, S., Öztürk, C., & Katılmış, A. (2023). Developing political literacy of social studies teacher candidates for citizenship education. International Journal of Contemporary Educational Research, 10 (4), 930-945. https://10.52380/ijcer.2023.10.4.548
CR  - Tarhan, Ö. (2020). Ortaokul öğrencilerinin siyaset okuryazarlık düzeyleri. Kastamonu Education Journal, 28 (6), 2243-2256. https://doi.org/10.24106/kefdergi.4093
CR  - Türk Dil Kurumu [TDK]. (2025). Sözlük. Türk Dil Kurumu. https://www.tdk.gov.tr/sozluk
CR  - Türk, Ö., & Kartal, S. (2022). Eğitimin siyasal işlevi; 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Trakya Eğitim Dergisi, 12 (3), 1447-1467.
CR  - Uğur, A., Coşkun Keskin, S., & Şenel, T. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin 2018 sosyal bilgiler öğretim programına yönelik görüşleri. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 3 (1), 17-37. https://doi.org/10.55661/jnate.985816
CR  - Uysal, İ., & Kılıç, A. (2022). Normal dağılım ikilemi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12 (1), 220-248. https://doi.org/10.18039/ajesi.962653
CR  - Van Deth, J.W., Abendschön, S., & Vollmor, M. (2011). Children and politics: An empirical reassessment of early political socialization. Political Psychology, 32 (1), 147-174.
CR  - Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/jirss/issue//1674193
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4764794
ER  -