TY  - JOUR
T1  - Yaşlı Bireylerde Yaşam Kalitesini Artırmada Tarımsal Biyoteknoloji Algısının Rolü
TT  - The Role of Agricultural Biotechnology Perception in Increasing the Quality of Life in Elderly Individuals
AU  - Ünal, Arzu
AU  - Yay, Zeynep
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.21597/jist.1676035
JF  - Journal of the Institute of Science and Technology
JO  - J. Inst. Sci. and Tech.
PB  - Igdir University
WT  - DergiPark
SN  - 2536-4618
SP  - 817
EP  - 830
VL  - 15
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu çalışmada, yaşlılık döneminde yaşam kalitesini etkileyen sağlık okur-yazarlığı ve genetik olarak değiştirilmiş organizmaların (GDO’lar) etkileri ele alınmaktadır. Yaşlı bireylerin yaşam kalitesinin artırılması için sağlık okur-yazarlığının rolü vurgulanırken, biyoteknolojinin gelişimi ve GDO’ların kullanımıyla ilgili etik boyutlar da araştırılmıştır. Yaşlıların sağlık okur-yazarlığı düzeyleri, doğru sağlık kararları alabilmeleri için kritik bir öneme sahiptir. Ayrıca, biyoteknoloji ve sağlık okur-yazarlığı kavramlarını yaşlı bireylerin GDO algısı ve yaşam kaliteleri ile ilişkilendirerek çok yönlü bir analiz sunmayı amaçlamaktadır. GDO’lara yönelik önyargılar, yaşlı bireylerde yalnızca GDO’lu ürünlere değil, GDO’suz gıdalara dahi güvensizlik ve şüphe duygusu yaratmakta ve bu durum, beslenme düzeni, psikolojik iyi oluş, sosyal katılım ve ekonomik tercihler gibi birçok alanda yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Sağlık okur-yazarlığının düşük seviyede olması, yaşlı bireylerin biyoteknolojik yenilikler hakkındaki bilgileri anlamalarını ve doğru değerlendirmelerini zorlaştırmaktadır. Bu durum, yalnızca bireysel sağlık sorunlarına değil, aynı zamanda toplum genelinde gıda tüketimi ve güvenliği algısında da sorunlara yol açmaktadır. Bu çalışma, yaşlı bireylerde Biyoteknoloji ve GDO algısına dair farkındalık ve sağlık okur-yazarlığı seviyelerinin artırılmasının, daha bilinçli beslenme tercihleri ve daha yüksek yaşam kalitesine katkı sağlayacağını öne sürmektedir.Yaşlı bireylerin biyoteknolojik gelişmelere adaptasyonu, bu alandaki yeniliklerden maksimum fayda sağlamak için büyük önem taşımaktadır. Sağlık okur-yazarlığının artırılması ve GDO’lara yönelik önyargıların aşılması, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırmada kilit bir role sahiptir.
KW  - Biyoteknoloji
KW  - Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar
KW  - Gerontoloji
KW  - Sağlık okur-yazarlığı
KW  - Yaşam Kalitesi
N2  - In this study, the effects of health literacy and genetically modified organisms (GMOs) on quality of life in old age are discussed. While emphasizing the role of health literacy in improving the quality of life of the elderly, the development of biotechnology and the ethical dimensions related to the use of GMOs were also investigated. The health literacy levels of the elderly are critical for them to make the right health decisions. The study also aims to provide a multidimensional analysis by linking the concepts of biotechnology and health literacy with older adults' perception of GMOs and their quality of life. Prejudices against GMOs create a sense of distrust and suspicion not only towards GMO products but also towards non-GMO foods, which negatively affects quality of life in many areas such as diet, psychological well-being, social participation and economic choices. Low levels of health literacy make it difficult for older people to understand and correctly assess their knowledge of biotechnological innovations. This leads not only to individual health problems, but also to problems in the perception of food consumption and safety in society at large. This study suggests that increasing the awareness and health literacy levels of older adults regarding the perception of biotechnology and GMOs will contribute to more informed dietary choices and higher quality of life.The adaptation of elderly individuals to biotechnological developments is of great importance to ensure maximum benefit from innovations in this field. Increasing health literacy and overcoming prejudices against GMOs have a key role in improving the quality of life of older individuals.
CR  - Akbolat, M., Erigüç, G., & Sağlam, H. (2016). Sağlık okuryazarlığı hasta-hekim ilişkisini etkiler mi? Sakarya ilinde bir araştırma.        TAF Preventive Medicine Bulletin, 354-362.
CR  - Bilir N. (2014). Sağlık okur-yazarlığı/Health Literacy. Turkish Journal of Public Health, 12(1): 61-8.
CR  - Brabers, A. E., Rademakers, J. D. J. M., Groenewegen, P. P., van Dijk, L., & de Jong, J. D. (2016). What role does health literacy play in patients’ involvement in medical decision-making? PLOS ONE.
CR  - Duman, Y. (2014). Dünyanın en yaşlı ikinci ülkesi Almanya’da Riester emeklilik sistemi ile zorunlu emeklilik sigortası arasındaki ilişkinin analizi. Sosyal Güvence, 5, 49-66.
CR  - EFB. (1997). European Federation of Biotechnology Task Group on Public Perceptions of Biotechnology, Environmental Biotechnology.  Briefing p:: 2.
CR  - Ekşioğlu Ahad, Y. (2016). Yaşlıların yaşlılık algısının yaşam kalitesi ve depresyonla ilişkisi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
CR  - Erbaş, H, Gül, S.S, (2008). Türkiye’de Biyoteknoloji ve Toplumsal Kesimler: Profesyoneller, Kentsel Tüketiciler, Köylüler, s.s.111
CR  - Eser, S., Saatli, G., Eser, E., Baydur, H., & Fidaner, C. (2010). Yaşlılar için Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü WHOQOL-OLD: Türkiye alan çalışması Türkçe sürüm geçerlilik ve güvenilirlik sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(1), 37-48.
CR  - Günaydın, R. (2010). Yaşlılarda yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 13(4), 278-284.
CR  - Havighurst, R. L., Neugarten, B., & Tobin, S. S. (1968). Disengagement and patterns of aging. In: Neugarten B.L., (Ed.). Middle age and aging: a reader in social psychology. Chicago: University of Chicago Press; p.161-72.
CR  - Hazer, O., & Ateşoğlu, L. (2019). Yaşlılarda sağlık okuryazarlığının başarılı yaşlanma üzerine etkisi: Ankara ili örneği. Akdemir N., (Ed.). Geriatri ve Gerontolojiye Disiplinlerarası Yaklaşım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019, s.48-56.
CR  - Hıdıroğlu, S., Önsüz, M. F., Kalafat, C. E., & Karavuş, M. (2013). Ümraniye ilçesinde 1. basamakta sağlık kuruluşlarına başvuran hastaların genetiği değiştirilmiş organizmalar konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Fırat Tıp Dergisi, 18, 176-181.
CR  - Kempen, E., Scholtz, C., & Jerling, J. C. (2003). Consumer perspectives on genetically modified foods and food products containing genetically modified material in South Africa. Nutrition of the Potchefstroom University Research Report. http://www.oub.ac.za/resources/docs/survey_potch2003.pdf
CR  - Koçak, N., Türker, T., Kılıç, S., & Hasde, M. (2010). Tıp fakültesi öğrencilerinin genetiği değiştirilmiş organizmalar hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının belirlenmesi. Gülhane Tıp Dergisi, 52, 198-204.
CR  - Netuveli, G., & Blane, D. (2008). Quality of life in older ages. British Medical Bulletin, 85, 113-126.
CR  - Özdemir, O. (2009). Attitudes of consumers toward the effects of genetically modified organisms (GMOs): The example of Turkey. Journal of Food, Agriculture & Environment, 7(3-4), 132-138.
CR  - Schmidt, J., Vickery, C. E., Cotugna, N. A., & Snider, O. S. (2005). Health professionals hold positive attitudes toward biotechnology and genetically engineered foods. Journal of Environmental Health, 67(10), 44-49.
CR  - Tiryaki, İ., & Acar, Z. (2005). Genetik yapısı değiştirilmiş bitkiler: dünü, bugünü ve geleceği. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 20, 121-126.
CR  - TÜİK. (2022). İstatistiklerle yaşlılar. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p==T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,9%2C9'a%20y%C3%BCkseldi (Ulaşma Tarihi: 08.05.2025)
CR  - UNFPA (United Nations Population Fund). (2012). Ageing in the Twenty-First Century: A Celebration and A Challenge. UNFPA, New York & HelpAge International, London.
CR  - United Nations (UN), Department of Economic and Social Affairs, Population Division. (2017). World Population Ageing 2017 – Highlights (ST/ESA/SER.A/397).
CR  - Ünal, A. (2020). Endüstriyel Biyoteknoloji Uygulamaları ve Biyoekonomi. In Hürkan, K. (Ed.), Tarımsal ve Endüstriyel Biyoteknoloji Uygulamaları - Biyoekonomi. Ankara: IKSAD Publishing House.
CR  - Ünalan, D., Soyuer, F., & Elmalı, F. (2012). Geriatri merkezinde çalışanlarda yaşlılık tutumunun değerlendirilmesi. Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 2(3), 115-120.
CR  - Verdurme, A., & Viaene, J. (2003). Consumer beliefs and attitude towards genetically modified food: basis for segmentation and implications for communication. Agribusiness, 19(1), 91-113.
CR  - Yılmaz Duman, Y. (2014). Dünyanın en yaşlı ikinci ülkesi Almanya’da Riester emeklilik sistemi ile zorunlu emeklilik sigortası arasındaki ilişkinin analizi. Sosyal Güvence, 5, 49-66.
UR  - https://doi.org/10.21597/jist.1676035
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4773001
ER  -