@article{article_1689486, title={Sağ Yönün Kavramsal Üstünlüğü ve Dile Yansıması: Oŋul-/Oŋal- ve Saġal- Fiilleri Üzerine}, journal={Söylem Filoloji Dergisi}, volume={10}, pages={1259–1283}, year={2025}, DOI={10.29110/soylemdergi.1689486}, author={Güler, Emine}, keywords={Oŋul-/oŋal, saġal-, cognate words, right–left perception, historical turkic dialects}, abstract={Pek çok kültürde kutsiyet atfedilen yön olarak “sağ” kavramı, Türkler için de ayrıcalıklı bir öneme sahip olmuştur. Eylem temelli yaşayan tüm kavimlerde olduğu gibi Türkler için de yön ve yer adlandırmaları dilde geniş yer tutmaktadır. Yazıtların söz varlığı bu bakımdan dikkat çekicidir. Türkler yön tariflerinde önem sırasına göre önce güneşin doğduğu taraf olan “doğu”, sonra sırasıyla güney, batı ve kuzey yönlerini sıralarlardı. Güney, güneşin doğuş yönü olan doğudan sonra en önemli yön olarak sağı temsil etmekte ve kutsal görülmekteydi. Mitolojik ögelerde ve sözlü edebi-yat ürünlerinde ululanan “sağ”ın bu ayrıcalıklı konumu semavi dinlerde de yer alan iyiyi, doğruyu, güzeli ve dolayısıyla cennet yönünü; solun ise kötüyü, yanlışı, istenmeyeni ve dolayısıyla cehennemi işaret etmesinden dolayı İslamiyet’in kabulünden sonra da devam etmiştir. Çalışmanın konu-sunu teşkil eden oŋul-/oŋal- ve saġal- “(hasta/yara) iyileşmek, düzelmek” fiilleri de türetiliş mantığı açısından sağ yönün olumlu algılanması bağlamında değerlendirilebilir. Özellikle ilk olarak Harezm-Kıpçak sahası eserlerinde karşılaşılan saġal- fiilinin oŋal- fiilinin kök anlamı ve türetme eki ile örtüşmesi ve oluşan fiilin de aynı anlamı işaret ediyor olması dikkat çekicidir. Çalışma kapsamında bu fiiller köken açısından incelenecek, kök sözcükleri ve türemeleri tarihî lehçelerden tanıklanacaktır. Böylece fiillerin Doğu ve Batı Türkçesi eserlerindeki kullanımları belirlenmeye çalışılacaktır.}, number={2}, publisher={Yusuf ÇETİN}