TY  - JOUR
T1  - Osmanlı Devleti’nin Hapishane Islahatı Çerçevesinde Akşehir Hapishanesi
TT  - Akşehir Prison Within The Framework of The Ottoman Empire's Prison Reform
AU  - Güney, Nazik Betül
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.47948/efad.1696100
JF  - Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
JO  - KMU EFAD
PB  - Karamanoglu Mehmetbey University
WT  - DergiPark
SN  - 2667-4424
SP  - 179
EP  - 202
VL  - 8
IS  - 1
LA  - tr
AB  - ÖzTanzimat Fermanı’nın ilanıyla birlikte değişen ceza mefhumu kendini yeni ceza kanunlarında göstermiş, hazırlanan 1840, 1851 ve 1858 ceza kanunlarıyla suçun tanımı, cezaların süreleri, niteliği, mahkum hakları gibi konularda yeni düzenlemeler yapılmıştı. Hapis cezasının artmasıyla hapishaneler de önem kazandı.  Ne var ki Osmanlı Devleti’nde hapis cezalarının uygulandığı yerler olan mahbesler modern hapishane anlayışına uygun değildi. Mahbeslerden modern hapishanelere geçiş ise kolay olmadı. Osmanlı devlet adamları hapishaneleri birer medeniyet nişanı olarak nitelendiriyor, bu nedenle hapishane reformunu oldukça önemsiyorlardı. Ancak Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu malî sıkıntılar, yeni hapishaneler yerine var olan mahbeslerin tamir edilerek kullanılmasını mümkün kılıyordu. Çalışmanın konusu olan Akşehir hapishanesi de tamirler yoluyla yeni kanun ve nizamlara uygun hale getirilmek istenen taşra hapishanelerindendi. Akşehir hapishanesini ilgi çekici yapan ise mütareke döneminde İtilaf Devletleri’nin teftiş ettiği hapishanelerden olması ve Akşehir’in ticarî kapasitesi nedeniyle şehre sıklıkla yabancı tüccarların gelmesiydi. Bu noktadan hareketle çalışmada, hapishane ıslahatı çerçevesinde Akşehir hapishanesinin fizikî şartlarının nasıl olduğu, yenileme çalışmalarının sonuçları, yerel yöneticilerin bu konudaki yaklaşımları, mahkum sayıları, mahkumların yaşam koşulları ve suç dağılımları gibi meseleler ele alınmıştır. Böylece Akşehir hapishanesinin yaşadığı dönüşüm süreci açıklanmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Akşehir, Hapishane, Mahkum.
KW  - Osmanlı Devleti
KW  - Akşehir
KW  - hapishane
KW  - mahkum
N2  - AbstractWith the proclamation of the Tanzimat Edict, the changing concept of punishment manifested itself in the new penal codes, and the penal codes of 1840, 1851, and 1858 introduced new regulations regarding the definition of crime, the duration and nature of punishments, and the rights of convicts. As prison sentences increased, prisons gained greater importance. However, the places where sentences were carried out in the Ottoman Empire, known as mahbes, did not conform to the modern concept of prisons. The transition from mahbes to modern prisons was far from easy. The Ottoman statesmen considered prisons as symbols of civilization and thus attached great importance to prison reform. Nevertheless, due to the financial difficulties faced by the Ottoman Empire, the repair and reuse of existing mahbes was preferred over the construction of new prisons. The Akşehir prison, which is the subject of this study, was one such provincial prison that was sought to be brought into compliance with new laws and regulations through renovations. What makes the Akşehir prison particularly noteworthy is that it was among the prisons inspected by the Allied Powers during the Armistice period and that Akşehir frequently hosted foreign merchants due to its commercial capacity. From this perspective, this study addresses issues such as the physical conditions of Akşehir prison within the framework of the prison reform, outcomes of the renovation efforts, attitudes of the local administrators, number of the prisoners, living conditions of the inmates, and crime distributions. In doing so, it aims to shed light on the reform process experienced by the Akşehir prison. Keywords: Ottoman Empire, Akşehir, Prison, Prisoner.
CR  - Arşiv Kaynakları
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi
CR  - Dahiliye, Hapishaneler Müdiriyeti (BOA, DH. MB..HPS…): 152/32; 151/29; 85/55; 36/17; 3/17; 3/27; 96/28; 72/18; 151/79; 9/3; 14/68; 146/28; 160/48; 151/29; 114/22; 156/77; 157/36; 152/32;157/31; 158/3; 158/63; 79/4; 162/79; 124/5; 15/67; 165/6.
CR  - Dahiliye, Islahat (BOA, DH. TMIK.S..) 38/62; 40/16; 72/78; 73/61.
CR  - Dahiliye, İdare (BOA, DH. İD..) 112/27.
CR  - Dahiliye, Mektubi Kalemi (BOA, DH. MKT.):  2010/33; 1579/107; 2893/91; 2898/54.
CR  - Dahiliye, Muamelat (BOA, DH. TMIK.M..): 24/64.
CR  - Dahiliye, Müteferrik (BOA, DH. MB..HPS.M…): 10/15; 55/16; 21/4; 22/15; 25/19; 33/17; 33/80; 35/61; 55/35; 41/32; 42/62.
CR  - Maliye Nezareti, Emlak-i Emiriyye Müdiriyeti (BOA, ML.EEM.):  968/2; 923/51.
CR  - Sadaret, Umum Vilayat Evrakı (BOA, A.}MKT.UM): 331/71.
CR  - Şura-yı Devlet (BOA, ŞD.): 1760/5.
CR  - Araştırma ve İnceleme Eserler
CR  - Alim Baran T. (2008). Mütareke Döneminde İtilaf Devletlerinin Hapishaneler Üzerindeki Denetimi. Belleten, 72(263), 155-174.
CR  - Aksu Ş. (2010). Otorite-Yaşamalanı İlişkisinde Hapishanenin Yeri. Hapishane Kitabı, (Ed. E. Gürsoy Naskalli & H. Oytun Altun), İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Artuk M.E. & Alşahin M.E. (2015). Hapis Cezalarının ve Cezaevlerinin Tarihi Gelişimi. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 21/2, 297-338.
CR  - Aydın M. (2022). Tanzimat Sonrası Osmanlı Hukuk Siteminde Hapishane Koşulları Açısından Mahkum Hakları (1839-1920). Adalet Dergisi, 69, 175-212.
CR  - Bilirli T. (2019). Son Dönem Osmanlı Taşra Hapishaneleri: Tokat Hapishanesi Örneği. History Studies, 11/3, 891-913
CR  - Bilirli T. (2018a), 20. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Hapishaneleri Yozgat Örneği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13/ 2, 71-96.
CR  - Bozkurt G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), Ankara, Türk Tarih Kurumu.
CR  - Bozkurt N. (2012). XX. Yüzyıl Başlarında Kütahya Hapishanesinin Genel Durumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/21, 261-277.
CR  - Çakır C. (2012). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. İstanbul, Küre Yayınları.
CR  - Çelik N. B. (2014). Bodrum Kalesinin Hapishaneye Dönüştürülmesi ve Buraya Yapılan Sürgünler (1890-1914). Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu 30 Ekim-1 Kasım 2013, (Ed. M. A. Erdoğdu- A. Özgiray), C. I, İzmir.
CR  - Çelik Y. (2008). Hapishane Tarihimizden bir Kesit: Üsküdar Paşakapısı Tevkifhanesi ve Mütareke Döneminde İşgali. Belleten, 72/264, 603-628.
CR  - Dağ M. (2022). Osmanlı Taşrasında Bir Ceza İnfaz Kurumu: Mut Hapishanesi Örneği (1890-1920). ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ETÜSBED), 15, 167-201.
CR  - Demirbaş T. (2010). Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi. Hapishane Kitabı, (Ed. E. Gürsoy Naskalli & H. Oturn Altun), İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Demirel F. (2001). 1890 Petersburg Hapishaneler Kongresi. Toplumsal Tarih, 89, 11-14.
CR  - Demirel F.  (2007).  Osmanlı Hapishanesinin Gardiyanları. Hukuk ve Adalet, IV/9,  257-263.
CR  - Demirel F.  (2008). Adliye Nezareti Kuruluşu ve Faaliyetleri (1876-1914), İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
CR  - Demirel F. (2011). Osmanlı Hukuk Sisteminde Adlî Yardım Kurumu, OTAM, 29, 83-92.
CR  - Demirkol K. (2012). II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayet Hapishaneleri. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya.
CR  - Demiryürek H. (2019). Osmanlı Hapishaneleri (1913-1914). İstanbul, Babıali Kültür Yayıncılık.
CR  - Eşitli E. A. (2013). Suçların ve Cezaların Kanuniliği İlkesi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 104, 225-246.
CR  - Erim N. (1984). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kalebentlik Cezası ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme. Osmanlı Araştırmaları, S. 4, 79-99.
CR  - Foucault M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. Çev: M. A. Kılıçbay, Ankara, İmge Kitabevi.
CR  - Güney N. B. (2024). Osmanlı’nın Son Döneminde Karaman Hapishanesi. Yakınçağ Tarihine Dair Yazılar, (Ed: Alpaslan Demir & H. Baha Öztunç), Konya, Kömen Yayınları.
CR  - Güran T. (1989). Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861). Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
CR  - Gökcen A. (1994). 1296 (1879) Tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkatı. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4/1-2, 203-288.
CR  - Göktepe K. (2023). Osmanlı Devleti’nde Mahkumların İmar ve İnşa Faaliyetlerinde İstihdamı (1840-1920).  Belleten, 87 (310), 919-958.
CR  - İpşirli M. (2019). Kürek Cezası. DİA, C. EK-2 (Gözden Geçirilmiş 3. Basım), Ankara, 112-114.
CR  - Karaca A. (2010). XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fahişe Hatunlara Uygulanan Cezalar: Hapis ve Sürgün. Hapishane Kitabı, (Ed. E. Gürsoy Naskalli & H. Oytun Altun), İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Karal E. Z. (2001). Osmanlı Tarihi, C.V, TTK Yayınları, Ankara.
CR  - Kayapınar M. M. (2024). 1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunname-i Hümayunu’nun Kaynakları, Muhtevası ve Şer‛i Hukukla Münasebeti. Marmara Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
CR  - Öztunç H. B. (2020). Rumeli: II. Abdülhamid Döneminde Bir Muhabirin Rumeli İzlenimleri (1896-1907), İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Poyraz Ö. (2022). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ağır Cezaları Gerektiren Suç Sebepleri Üzerine Bir Tetkik (1839-1861). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 301-318.
CR  - Saner Y. (2007). Osmanlı’nın Yüzlerce Yıl Süren Cezalandırma ve Korkutma Refleksi: Prangaya Vurma. Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza: 18-20. Yüzyıllar, (Der: Noémi Lévy & Alexandre Toumarkine), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - Schull K. (2007). Tutuklu Sayımı: Jön Türklerin Sistematik Bir Şekilde İstatistikleri Toplama Çalışmaları ve Bunların 1911-1918 Hapishane Reformu Üzerine Etkileri. Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza: 18-20.Yüzyıllar, Çev: Özlem Tuna, (Der. Noémi Lévy & Alexandre Toumarkine), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - Sofuoğlu E. (2010). Osmanlı Hapishanesinde Islah ve Firar Teşebbüsleri. Hapishane Kitabı, (Ed. E. Gürsoy Naskalli & H. Oytun Altun), İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Şen H. (2007a), Osmanlı’da Hapishane Mefhumu. Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza: 18-20. Yüzyıllar, (Der. Noémi Lévy & Alexandre Toumarkine), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - Şen Ö. (2007b), Osmanlı’da Mahkûm Olmak Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler. İstanbul, Kapı Yayınları.
CR  - Şentop M. (2004). Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku Kanunlar- Tadiller- Layihalar- Uygulamalar. İstanbul.
CR  - Tanör B. (2009). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
CR  - Temel M. (2009). XX. Yüzyıl Başlarında Menteşe Sancağı Hapishaneleri. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (26), 109-135.
CR  - Yıldız G. (2012). Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908). İstanbul, Kitabevi Yayınları.
CR  - Yıldız Ö. (2015). Osmanlı Hapishanerli Üzerine Bir Değerlendirme: Karasi Hapishanesi Örneği. Akademik Bakış, C. 9, S. 17(2015), s. 91-111.
CR  - Zorba H.A. (2023). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Antalya Hapishanesi’nde Tamir ve İnşa Faaliyetleri. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 8/1, 34-88.
UR  - https://doi.org/10.47948/efad.1696100
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4855641
ER  -