TY  - JOUR
T1  - BANDORA ZÛGOTINOK Û MAMIKAN LI SER GEŞEDANA ZAROKAN
TT  - TEKERLEME VE BİLMECELERİN ÇOCUK GELİŞİMİ ÜZERİNDE ETKİSİ
AU  - Atlı, Hikmettin
AU  - Aslan, Siyabend
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.15182/diclesosbed.1696511
JF  - Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
JO  - DÜSBED
PB  - Dicle University
WT  - DergiPark
SN  - 1308-6219
SP  - 393
EP  - 414
IS  - 40
LA  - ku
AB  - Zûgotinok û mamik di kevneşopiya devkî ya kurdan de xwedî cihekî giring in û di geşedana zarokan de roleke mezin dilîzin lê heya niha derbarê bandora wan a pedagojîk de kêm lêkolîn hatine kirin. Ev xebat bi rêbazeke zanistî û sîstematîk bandora zûgotinok û mamikan li ser geşedana zarokan dinirxîne. Vekolîn li ser çar qadên sereke disekine: geşedana zimanî, geşedana zihnî, geşedana civakî û geşedana hestî. Xebat ji çavkaniyên kurdî û tirkî yên akademîk sûd werdigire û wan bi awayekî berawirdî dinirxîne. Bidestxistiyên sereke nîşan didin ku zûgotinok bi rîtm û dubarebûna dengan di fêrbûna telafûzê de, mamik jî bi bikaranîna têgihên curbicur di dewlemendkirina xezîneya peyvan de bandoreke erênî dikin. Di warê zihnî de, mamik bi pirskirin û bersivdayîna xwe ya taybet, şiyana analîz û têkilîdanînê xurt dikin, zûgotinok jî bi rêya dubarekirinan hafize û jiberkirinê bi hêz dikin. Di warê civakî de, ev berhem bi rêya lîstik û pêşbaziyan dibin alîkar ku zarok hînî danûstandin û hevkariyê bibin. Her wiha zûgotinok û mamik di veguhastina nirxên çandî de jî dibin pira navbera nifşan.
KW  - Zarok
KW  - geşedan
KW  - zûgotinok
KW  - mamik
N2  - Tekerleme ve bilmeceler Kürt sözlü kültüründe önemli bir yere sahip olup çocukların gelişiminde büyük rol oynamaktadır ancak bugüne kadar pedagojik etkileri hakkında çok az araştırma yapılmıştır. Bu çalışma, sistematik ve bilimsel bir metotla bilmece ve tekerlemelerin çocuk gelişimi üzerindeki etkisini incelemektedir. Araştırma dört ana alana odaklanıyor: Dil gelişimi, zihinsel gelişim, sosyal gelişim ve duygusal gelişim. Çalışmada Kürtçe ve Türkçe akademik kaynaklardan faydalanılıyor ve bunlar karşılaştırmalı bir şekilde değerlendiriliyor. Temel bulgular gösteriyor ki bilmeceler çeşitli kavramları kullanarak kelime dağarcığını zenginleştirmekte, tekerlemeler de ritim ve ses tekrarları yoluyla doğru telaffuz etmeyi öğretmede olumlu yönde bir etkide bulunmaktadır. Zihinsel olarak bilmeceler, kendilerine özgü soru sorma ve cevaplamalarıyla analiz etme ve iletişim kurma yeteneklerini güçlendirirken, tekerlemeler tekrar yoluyla hafızayı ve ezberlemeyi güçlendirmektedir. Sosyal açıdan bu ürünler çocukların oyunlar ve yarışmalar yoluyla iletişim ve birbirleri ile işbirliği kurmalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca tekerleme ve bilmeceler kültürel değerlerin aktarımında nesiller arasında köprü görevi görmektedir.
CR  - Akdağ, E. (2023). Afyonkarahisar bilmecelerinde çocuk ve eğitim. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö13), 79-92.
CR  - Azar, B. (2008). Çocuk eğitiminde folklor/halkbilimden yararlanma üzerine. Türk Xalkarı Edebiyatı (II): Beynelxalq Uşaq Edebiyatı Kongresi içinde, Qafqaz Üniversitesi.
CR  - Balta, E. E. (2013). Bilmecelerin dil-düşünme bağlamında eğitimdeki yeri ve önemi. Turkish Studies, 8(1), 891-899.
CR  - Bektaş, E. U., & Bektaş, T. (2024). Gelişim ve gelişim alanları. Duvar Yayınları.
CR  - Cankara, M. (2002). Metafor yaratma eylemi olarak bilmece. Millî Folklor, 55, 70–75.
CR  - Esen, M. A. (2008). Geleneksel çocuk oyunlarının eğitimsel değeri ve unutulmaya yüz tutmuş ahıska oyunları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 357-367.
CR  - Farqînî, Z. (2011). Ferheng. Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
CR  - Gazi, M. (2006). Gurzek ji zargotina zarokan. Weşanxaneya Aras.
CR  - Güneş, K. (2013). Mamikên me. Evrensel Basım Yayın.
CR  - Kaplan, Z. (2021). Oyun tekerlemelerinin işlevsel özellikleri. Karabük Türkoloji Dergisi, 3, 67-84.
CR  - Karacan, E. (2000). Bebeklerde ve çocuklarda dil gelişimi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(4), 263-268.
 
Karakaş, A. (2009). Anonim Türk halk edebiyatı ürünlerinden bilmecenin çocuk edebiyatına katkıları. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (2).
CR  - Karakuş, İ. (1997). Çocukta Dil Gelişimi. Türk Dili Dergisi, (544), 372-379.
   
Karademir, F. (2008). Halk bilmecelerinin oluşum ve biçimlenmesindeki etkenler üzerine. Akademik Bakış, 14.
CR  - Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Akçağ Yayınları.
CR  - Keskin, N. (2019). Folklor û edebiyata gelêrî. Avesta Yayınları.
CR  - Kurtuldu, M. K. (2010). İlköğretim çağı piyano eğitiminde tekerleme yoluyla nota öğretiminin kullanılabilirliği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(3), 759-775.
CR  - Kurdo, M. (2017). Zûgotinok. Wardoz Yayınevi.
CR  - Kulaksızoğlu, A. (2004). Ergenlik psikolojisi. Remzi Kitabevi.
CR  - Nas, R. (2002). Örneklerle çocuk edebiyatı. Ezgi Kitabevi.
CR  - Oncu, M. (2017). Tiştanokên kurdî. Dara.
CR  - Önal, M. N. (2002). Oyun tekerlemelerinin yapısı ve Türkçe’nin eğitim öğretimindeki yeri. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (9), 133-149.
CR  - Önür, A. (2012). Türkçe öğretiminde bilmecenin yeri ve önemi. Gazi Üniversitesi Türkçe Araştırmaları Akademik Öğrenci Dergisi, 2 (2), 43-53.
CR  - Özgül, N. (2024). Bilmecelerin okul öncesi eğitim kademesinde kullanım alanlarının incelenmesi, Journal of Turkic Civilization Studies, 5(1), 129-152.
CR  - Öztürk, M. (2016). Zûgotinok di edebiyata kurdî ya gelêrî de. Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi, 2(3), 23-43.
CR  - Pertev, R. (2009). Zarok û çîrok: destpêka pedagojiya kurdî. Doz.
CR  - Santrock, J. W. (2011). Child development (13th ed.). McGraw-Hill.
CR  - Subaşı, K. (2014). Ji bo zarokan di fêrkirina Kurdî de rola mamikan. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi). Mardin Artuklu Üniversitesi.
CR  - Subaşı, K. (2016). Vegotina hêmayî û metaforîk di mamikên kurdî de. The Journal of Mesopotamian Studies, 1(1), 71–90.
 
Toker, S., Sevinç, S., & Önder Yiğit, V. B. (2021). Tekerlemelerin ses eğitiminde artikülasyona etkisi. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 3(1), 321-336.
CR  - Ungan, S. (2009). Dil gelişim aracı olarak tekerlemeler. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(3), 217-225.
CR  - Yangil, M. K., & Kerimoğlu, C. (2014). Bilmecelerin eğitimdeki yeri ve önemi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 341-354.
CR  - Yavuzer, H. (2012). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
CR  - Yiğit Taştan, H. (2019). Di lîstikên zarokan de ciyê zûgotinokan. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
CR  - Yüce, M. (2025). Analiza mamikên kurdî ji hêla hunera helbestê ve. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lîsans Tezi). Mardin Artuklu Üniversitesi.
CR  - Xendekî, R., & Botî, D. (2017). Mamikên botanê. Wardoz Yayınevi.
CR  - Yardımcı, M. (2017). Başlangıçtan günümüze Türk halk şiiri. Ürün Yayınları.
CR  - Zîlan, R., Aslan, H., & Tîgrîs, A. (2004). Ji zargotina kurdî: mamik, lihevannok, şabûnok, zûgotinok, gotinên pêşîyan. Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê.
UR  - https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1696511
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4857476
ER  -