TY  - JOUR
T1  - Havacılıkta Gizli Tehlikeler: İnsan Faktörlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Üzerindeki Kritik Rolü
TT  - Hidden Dangers in Aviation: The Critical Role of Human Factors in Occupational Health and Safety
AU  - Kocamış, Bahattin
PY  - 2025
DA  - July
Y2  - 2025
JF  - Journal of Aerospace Science and Management
JO  - JASAM
PB  - Erciyes University
WT  - DergiPark
SN  - 3023-5928
SP  - 30
EP  - 41
VL  - 3
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, sivil havacılık sektöründe insan faktörlerinin iş sağlığı ve güvenliği (İSG) üzerindeki etkilerini çok boyutlu bir perspektifle incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Sistematik literatür taraması yöntemiyle yürütülen araştırmada, 28 akademik kaynak analiz edilerek insan faktörlerinin bireysel yetersizliklerden çok, fiziksel çevre, örgütsel yapı, iletişim mekanizmaları, eğitim sistematiği ve yönetsel politikalarla iç içe geçmiş bir yapıda ele alınması gerektiği ortaya konulmuştur. Çalışmanın kapsamı; uçak bakım teknisyenleri, yer hizmetleri personeli ve uçuş ekipleri başta olmak üzere farklı çalışan gruplarının karşılaştığı fiziksel, ergonomik ve psikososyal riskleri içermekte, İSG uygulamalarıyla olan etkileşimlerini değerlendirmektedir. Araştırmanın sınırları, yalnızca ikincil verilere dayalı olması ve ampirik veri toplamamış olmasıyla çizilmiştir. Bulgular, havacılık sektöründeki iş kazalarının büyük ölçüde sistemik eksikliklerden kaynaklandığını; eğitim, iletişim ve yönetim desteği gibi alanlarda yapılacak iyileştirmelerin hem güvenlik performansını hem de çalışan sağlığını doğrudan etkileyebileceğini göstermektedir. Sonuç olarak, İSG stratejilerinin teknik önlemlerle sınırlı kalmayıp insan odaklı ve bütüncül bir yaklaşımla yeniden yapılandırılması gerektiği vurgulanmaktadır.
KW  - İnsan Faktörleri
KW  - İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG)
KW  - Havacılık Güvenliği
N2  - This study was conducted to examine the effects of human factors on occupational health and safety (OHS) in the civil aviation industry from a multidimensional perspective. Through a systematic literature review, 28 academic sources were analyzed and it was revealed that human factors should be addressed in a structure intertwined with physical environment, organizational structure, communication mechanisms, training systematics and managerial policies rather than individual deficiencies. The scope of the study includes physical, ergonomic and psychosocial risks faced by different employee groups, particularly aircraft maintenance technicians, ground handling personnel and flight crews, and evaluates their interactions with OHS practices. The study is limited by the fact that it is based on secondary data only and does not collect empirical data. The findings suggest that occupational accidents in the aviation industry are largely caused by systemic deficiencies and that improvements in areas such as training, communication and management support can directly affect both safety performance and employee health. As a result, it is emphasized that OHS strategies should not be limited to technical measures but should be restructured with a people-oriented and holistic approach.
CR  - 1.	Alania, D. (2024). Challenges in risk identification and management in occupational safety and health (OSH) within the civil aviation industry. International Scientific Journal. Air Transport, 1(18), 44–49.
CR  - 2.	Aktaş, B. B., & Tezcan, M. C. (2022). İş sağlığı ve güvenliği performans değerlendirmesi: Uçak bakım organizasyonu üzerine bir araştırma. OHS Academy, 5(1), 1–12. https://doi.org/10.38213/ohsacademy.1003573
CR  - 3.	Bell, K. D. (2024). A qualitative analysis of flight attendant occupational health and safety. Social Science Research Network. https://ssrn.com/abstract=4768598
CR  - 4.	Cahill, J., Cullen, P., & Gaynor, K. (2023). The case for change: Aviation worker wellbeing during the COVID-19 pandemic, and the need for an integrated health and safety culture. Cognition, Technology & Work, 25, 75–117. https://doi.org/10.1007/s10111-022-00711-5
CR  - 5.	Dejanović, D., & Heleta, M. (2016). An airport occupational health and safety management system from the OHSAS 18001 perspective. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 22(3), 439–447. https://doi.org/10.1080/10803548.2016.1165387
CR  - 6.	Doğru, A., & Yavaş, V. (2018). Hava aracı bakım ortamında insan performansı ve limitleri: Çalışma ortamı ve tıbbi değerlendirme (uygunluk) koşulları. Hastane Öncesi Dergisi, 3(1), 1–14.
CR  - 7.	Ercan Kalkan, M., & Deniz, V. (2015). Türkiye’de İSG yüksek lisans eğitiminin mevcut durumu. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ekim 2014–Mart 2015, 95–100.
CR  - 8.	Erol, A., & Kanbur, E. (2017). Uçak bakım örgütlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetimi: Çalışma sahalarından örnekler. INJOSOS Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 1(2), 181–190.
CR  - 9.	Griffiths, R. F., & Powell, D. M. C. (2012). The occupational health and safety of flight attendants. Aviation, Space, and Environmental Medicine, 83(5), 514–521. https://doi.org/10.3357/ASEM.3186.2012
CR  - 10.	Hava, H. T., & Erol, A. (2023). Askeri hava kargo taşımacılığı yükleme teknisyenlerinin iş sağlığı ve güvenliği sorunları. Journal of Aviation and Space Studies, 4(1), 69–88. https://doi.org/10.52995/jass.1324121
CR  - 11.	İğdi-şen, M. (2021). Aprondaki uçak bakımının iş sağlığı ve güvenliği açısından genel olarak incelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi(27), 747–754. https://doi.org/10.31590/ejosat.953128
CR  - 12.	Karakavuz, H. (2014). Yer hizmeti işletmelerinde uygulanan iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri başarı faktörlerinin ve uygulamadaki sorunların belirlenmesine yönelik bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi).
CR  - 13.	Kocamış, B., & Apak, S. (2024). Güvenli havacılık: Uçak kabin içi bakım atölyelerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetimi. Journal of Aerospace Science and Management, 2(1), 42–57.
CR  - 14.	MacDonald, R. D., Thomas, L., Rusk, F. C., Marques, S. D., & McGuire, D. (2010). Occupational health and safety assessment of exposure to jet fuel combustion products in air medical transport. Prehospital Emergency Care, 14(2), 202–208. https://doi.org/10.3109/10903120903524955
CR  - 15.	McGurk, J., & Bardell, N. (2023). The influence of work health safety on Australia’s military aviation regulatory framework. Contemporary Issues in Air and Space Power, 1(1), Article bp30684500. https://doi.org/10.58930/bp30684500
CR  - 16.	Öztürk, O. (2024). Kozmik radyasyon ve havacılık: İş sağlığı ve güvenliği açısından yeni bir meslek hastalığına neden olabilir mi? Journal of Aerospace Science and Management, 2(2), 67–83.
CR  - 17.	Öztürk, O. (2024). Radyoizotop termoelektrik jeneratörlerin (RTG) risk analizi: Uzay görevleri için enerji güvenliği. Bozok Journal of Engineering and Architecture, 3(2), 125–135. https://doi.org/10.70700/bjea.1574806
CR  - 18.	Öztürk, Y., Yazgan, E., & Kılıç Delice, E. (2021). Uçak bakım teknisyenleri için DEMATEL yöntemi ile fiziksel iş yükü faktörlerinin değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 28, 1447–1453. https://doi.org/10.31590/ejosat.1010051
CR  - 19.	Panagiotis, S., Zormpas, D., Tsigkros, N., & Lazaridis, K. (2018). The interrelation of flight operation safety with occupational safety and health within an aviation organization. Advances in Aviation Research, 1(1), 130–141. https://doi.org/10.5117/ADV2018.1.009.SOTI
CR  - 20.	Polat, M. M., & Yılmaz, İ. (2023). Havacılık sektöründe yer hizmetleri iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinde sanal gerçeklik teknolojisinin kullanılması üzerine bir araştırma. Ergonomi, 6(2), 117–131. https://doi.org/10.33439/ergonomi.1239288
CR  - 21.	Şimşek, S., & Uslu, H. (2023). Uçak bakım-onarım hangarlarında iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ve etkileri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 50, 178–189. https://doi.org/10.31590/ejosat.1213814
CR  - 22.	Wirawan, I. M. A. (2009). Developing a framework for civil aviation occupational health and safety system in Indonesia. Jurnal Manajemen Pelayanan Kesehatan, 12(2), 54–58.
CR  - 23.	Yüksel, M., Demirtaş, Ö., Kurt, M., & Akay, D. (2006). Havacılık kazalarında insan faktörü. Savunma Bilimleri Dergisi, 5(1), 73–85. https://doi.org/10.17134/sbd.33287
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/jasam/article/1701748
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4881079
ER  -