@article{article_1717925, title={Manevi Baypasın Ölçülmesi: Ölçek Geliştirme, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması}, journal={Rize İlahiyat Dergisi}, pages={1–12}, year={2025}, DOI={10.32950/rid.1717925}, author={Çiçek, Şule and Ayten, Ali}, keywords={Psychology of Religion, Spirituality, Spiritual Bypass, Exaggerated Spiritualization, Suppression and Manipulation of Emotions, Denial of Negative Emotions, Exaggerated Optimism}, abstract={Manevi baypas, baş edilmesi zor duygu, düşünce ve davranışlardan veya karşılanmamış psikolojik ihtiyaçlardan kaçmak amacıyla abartılı bir şekilde dinî/manevî inanç ve ritüellere sığınmayı ifade eder. Manevi baypas kavramı ilk olarak psikiyatrist John Welwood tarafından 1984 yılında geliştirilmiştir. Welwood, Doğu ziyaretleri sırasında yoga gibi spiritüel etkinliklere katılan bireylerin bazılarının psikolojik problemlerinden kaynaklanan sıkıntılarının üstesinden gelebilmek için manevi ritüellere başvurduğunu gözlemlemiştir. Bu kişiler, psikolojik sorunlarını çözebilmek için bir ruh sağlığı uzmanına danışmak yerine nispeten daha kolay bir yol olan manevi pratikleri yaparak sıkıntılarından kurtulmayı amaçlıyorlardı. Welwood ayrıca Hristiyan danışanlarının bir kısmının da benzer davranışlarda bulunduklarını gözlemlemiştir. Manevi baypas eğilimi, dini başa çıkmadan farklı bir yapı arz etmektedir. En temelde manevi baypas bir savunma mekanizması olarak tanımlanırken, dini başa çıkma bireylerin bilinçli bir şekilde tercih ettikleri bir başa çıkma tarzını oluşturmaktadır. Dini başa çıkmada dini ve manevi değerlerden yararlanarak problemleri çözmek söz konusu iken, manevi baypasta ruhsal problemleri görmezden gelmek veya bastırmak amaçlanmaktadır. Yapılan çalışmalar dindar bireylerin belirli düzeylerde manevi baypasa başvurma eğilimi gösterdiklerini öne sürmektedir. Manevi baypas, dindarlık ve maneviyat ile ruh sağlığı ilişkisinin göründüğü kadar belirgin olmadığının, tam aksine oldukça kompleks bir yapı arz ettiğine ilişkin önemli bir örnek teşkil etmektedir. Bu anlamda dindar bireylerin belirli düzeylerde başvurduğu düşünülen manevi baypas eğiliminin ölçülmesi, ruh sağlığı ve dindarlık çalışmalarına katkı sunması bakımından önemlidir. Bununla birlikte, manevi baypas eğilimini ölçmeye yönelik literatürde bir ölçek bulunmasına rağmen mevcut ölçek Türk kültürü için yeterli değildir. Bu sebeple yerel bir manevi baypas ölçeğinin geliştirilmesinde yarar vardır. Bu çalışmanın amacı, manevi baypas (MB) ölçeği geliştirmektir. Bu amaçla ilk olarak literatür taraması yapılarak 45 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan ölçeğe ilişkin veriler 253 kişilik bir örneklem grubundan elde edilmiştir. Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonucunda dört boyuttan oluşan 27 maddelik ölçek deseni ortaya konulmuştur. Bu boyutlar sırasıyla abartılı maneviyatlaştırma, duyguları bastırma ve manipülasyon, olumsuz duyguların inkârı ve aşırı iyimserlik olarak isimlendirilmiştir. Abartılı maneviyatlaştırma, bireyin psikolojik kökenli sorunlarını manevi yönden açıklayarak bağlamından koparmasını ifade etmektedir. Abartılı maneviyatlaştırma boyutu, 11 maddeden oluşmaktadır. Duyguları bastırma ve manipülasyon boyutu ise, bireylerin öfke gibi duyguları olumsuz olarak nitelendirmesi ve manevi açıdan bu tür duyguların bir maneviyat eksikliği olduğuna düşünerek onları bastırması veya yok saymasıdır. Duyguları bastırma ve manipülasyon boyutu 8 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin olumsuz duyguların inkârı olarak isimlendirilen üçüncü boyutu, bireylerin diğer insanlara karşı hissettikleri haset, nefret gibi duyguları inkâr ederek manevi doyum sağlamasını ifade etmektedir. Bu boyut 4 maddeden oluşmaktadır. Son olarak aşırı iyimserlik boyutu, bireylerin dini ve manevi gerekçelere dayanarak her olumsuz durumda gerçekçi olmayan bir iyimserlik eğilimi göstererek acı veren duygulardan kurtulmak istemesidir. Aşırı iyimserlik boyutu 4 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin güvenirliği için %27’lik alt ve %27’lik üst gruplarına bağımsız gruplar t-testi uygulanmıştır. Ölçek maddelerinin korelasyon değerlerinin anlamlı ve ayırt edici olduğu tespit edilmiştir. Manevi baypas ölçeğinin Cronbach Alpha değerinin 0,932 olduğu tespit edilmiştir. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonucunda ölçeğin dört boyutlu yapısı doğrulanmıştır. Analiz sonucuna göre uyum indeksi değerleri, χ²/df=1.38, RMSEA=.039, CFI=.963, TLI=.958, GFI=.891, AGFI=.868 ve IFI=.963’tür. Sonuç olarak bu çalışmada bireylerin manevi baypas eğilimini ölçen geçerli ve güvenilir “Manevi Baypas” ölçeği geliştirilmiştir.}, number={29}, publisher={Recep Tayyip Erdoğan University}, organization={yok}