TY  - JOUR
T1  - SAATLERİ AYARLAMA ENSTİTÜSÜ VE MADDE 22 ROMANLARINDA DEVLETİN İDEOLOJİK AYGITLARININ İŞLEVSİZLİK ELEŞTİRİSİ
TT  - THE CRITICISM OF THE DISFUNCTIONALITY OF IDEOLOGICAL STATE APARATUSES IN THE NOVELS THE TIME REGULATION INSTITUTE AND CATCH-22
AU  - El, Erden
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.37999/udekad.1720759
JF  - Uluslararası Dil Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi
JO  - UDEKAD
PB  - UDEKAD AKADEMİ YAYINCILIK
WT  - DergiPark
SN  - 2667-4262
SP  - 1341
EP  - 1355
VL  - 8
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu makale Althusser’in “Devletin İdeolojik Aygıtları” (“DİA”) olarak adlandırdığı ve toplumu şekillendirmeye yarayan oluşumların Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Madde 22 romanlarında nasıl işlediğini karşılaştırmalı edebiyat yöntemiyle irdelemeyi amaçlamaktadır. Oldukça farklı iki kültürel iklimde geçmesine ve ideolojik baskının toplum üzerindeki etkisi ayrı olmasına karşın iki romanın ortak yönü DİA’nın işleyişinin, bürokrasinin ve propagandanın ironik bir dille hicvedilmesidir. Bu analiz, kurumsal iktidara yönelik Türk ve Amerikan edebiyatı eleştirilerini ortakbir Althusser’ci çerçeve içinde ele alarak bu alana katkı sağlamaktadır. Her iki romanda da katı bürokrasi, sistemik baskılar ve propaganda toplum için olumsuz öğeler olarak kendini göstermektedir. Bu durum alaycı bir dille hicvedilerek aslında sistem tarafından çok anlamlı gibi gösterilmeye çalışılan bu durumun anlamsızlığı gözler önüne serilmektedir. Bu çalışma, romanların kurumsal iktidar temsillerini analiz ederek, DİA’nın hegemonyayı sürdürme ve sistemi devam ettirmedeki rolünü vurgulamaktadır. Bu çalışma Tanpınar ve Heller’in DİA’nın meşruiyetini sorgulamak ve gereksizliğini ortaya çıkarmak için onları ironik bir dille hicvettiğini savunur. Böylece çalışma, ideolojinin işlevsizlik boyutunu ironi yoluyla görünür kılan anlatı stratejilerinin ortak ve ayrışan yönlerini ortaya koyar.
KW  - Devletin İdeolojik Aygıtları
KW  - Saatleri Ayarlama Enstitüsü
KW  - Madde-22
KW  - Bürokrasi
KW  - Althusser
N2  - This article aims to analyze how the institutions that Althusser termed “Ideological State Apparatuses” (“ISA”), which serve to shape society, function in the novels The Time Regulation Institute and Catch-22 with a comparative literature approach. Although set in two very different cultural climates, and the impact of ideological oppression on society is different, the common part of the novels is the ironic satirization of the way the ISA functions, as well as bureaucracy and propaganda. This analysis contributes to the field by situating Turkish and American literary critiques of institutional power within a shared Althusserian framework. In both novels, rigid bureaucracy, systemic pressures and propaganda manifest themselves as negative elements for society. This situation is satirized through irony, and the meaninglessness of this situation, presented as very meaningful by the system, is revealed. By analyzing the novels’ representations of institutional power, this study highlights the role of the ISA’s in maintaining hegemony and perpetuating the system. This study argues that Tanpınar and Heller satirized the ISA’s irony to question their legitimacy and expose their redundancy. Thus, the study reveals the common and divergent aspects of narrative strategies that make the dysfunctional dimension of ideology visible through irony.
CR  - Althusser, L. (2003). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. [A. Tümertekin, Çev.]. İthaki
Yayınları.
CR  - Bassnett, S. (2006). Comparative Literature: A Critical Introduction. Wiley.
CR  - Blues, T. (1971). The moral structure of Catch-22. Studies in the Novel, 3(1), 64-79.
http://www.jstor.org/stable/29531439
CR  - Cihangir, M. (2020). Kültürlerarası ve disiplinlerarası boyutuyla karşılaştırmalı edebiyat bilimi.
Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6(3), 328-343.
https://doi.org/10.20322/littera.766594
CR  - Cuma, A. (2018). Genel ve karşılaştırmalı edebiyat biliminin (komparatistik) ulusal ve dünya
edebiyatları ekseninde kuramsal açılımı. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 39,
1-26. https://doi.org/10.21497/sefad.443172
CR  - Davis, G. W. (1978). Catch-22 and the language of discontinuity. NOVEL: A Forum on
Fiction, 12(1), 66-77. https://doi.org/10.2307/1345211
CR  - Downing, L. H. (2000). How to do things with contradiction: Exploring humour in Joseph Heller’s
Catch-22. Atlantis, 22(2), 107–135. http://www.jstor.org/stable/41054994
CR  - Eagleton, T. (2020). İdeoloji. [M. Özcan, Çev.]. Ayrıntı Yayınları.
CR  - Eroğlu Koşan, Z. (2022). Modernite’nin söylemsel araçlarını ifşa eden bir roman:
 Saatleri Ayarlama Enstitüsü. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler
 Dergisi, 23(43), 1301-1330.
CR  - Gramsci, A. (1997). Hapishane Defterleri. Belge Yayınları.
CR  - Günday, R. (2007). Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde toplumsal-kurumsal eleştiri ve ironi. İlmi
Araştırmalar, 24, 79-102.
CR  - Heller, J. (2024). Madde 22. [N. Elçi, Çev.]. İthaki Modern.
CR  - Herder, J. G. (1769). Kritische Wälder: oder, Betrachtungen, die Wissenschaft und Kunst des
Schönen betreffend, nach Massgabe neuerer Schriften. Hartknoch.
CR  - Hutcheon, L. (1994). Irony’s Edge: The Theory and Politics of Irony. Routledge.
CR  - Mardin, Ş. (1976). İdeoloji. Sosyal Bilimler Derneği Yayını.
CR  - Marks, L. (Trans.). (n.d.). A little glossary of semantics. https://www.revuetexto.net/Reperes/Glossaires/Glossaire_en.html#discourse
CR  - Marx, K., & Engels, F. (1992). Alman ideolojisi. [S. Belli, Çev.]. Sol Yayınları.
CR  - Marx, K., & Engels, F. (2013). Komünist manifesto. [N. Satlıgan, Çev.]. Yordam Kitap.
CR  - Marx, K. (2021). The Eighteenth Brumaire of Louis Bonaparte. Paris: Foreign Languages Press.
CR  - Rousseau, A., & Pichois, C. (1994). Karşılaştırmalı edebiyat. [M. Yazgan, Çev.]. Millî Eğitim
Bakanlığı Yayınları.
CR  - Seed, D. (1989). The fiction of Joseph Heller: Against the grain. Palgrave Macmillan.
CR  - Tanpınar, A. H. (2024). Saatleri ayarlama enstitüsü. Dergâh Yayınları.
CR  - Türk Dil Kurumu. (t.y.). Enstitü. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=enstitü (Erişim
tarihi: 7.04.2025)
CR  - Türk Dil Kurumu. (t.y.). Menhus. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?ara=menhus
(Erişim tarihi: 7.04.2025)
CR  - Tsang, J. (2002). Moral rationalization and the integration of situational factors and psychological
processes in immoral behaviour. Review of General Psychology. 6(1), 25-50.
CR  - Wellek, R. (2010). Karşılaştırmalı edebiyatın krizi. [A. Çalışkan, Çev.]. Uluslararası Sosyal
Araştırmalar Dergisi, 3(12), 109-114.
CR  - Zemanek, E. A. (2012). Komparatistik. Akademie Verlag.
CR  - Žižek, S. (1994). Mapping ideology. Verso
UR  - https://doi.org/10.37999/udekad.1720759
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/4963983
ER  -