@article{article_1746115, title={Cavaca Tefsir Geleneği}, journal={ÂSÂR Akademik Dinî Araştırmalar Dergisi}, volume={1}, pages={64–103}, year={2025}, author={Tuncer, Eyyüp}, keywords={Tafsīr, Javanese Tafsīr Tradition, Java, Javanese, Indonesia}, abstract={Bu makale, Endonezya’da uzun bir geçmişe sahip olan Cavaca tefsir geleneğini tarihsel, sosyokültürel, dilbilimsel ve yöntemsel bakımdan tahlil etmektedir. Zira tefsir ilminin mahiyetinin köklü ve çok boyutlu olarak tanımlanmasının yollarından biri kuşkusuz ki mevcut literatürü kapsamlı bir şekilde araştırmaktan geçmektedir. Çalışmanın temel amacı, Cavaca tefsir metinlerinin ortaya çıkışındaki toplumsal ve kültürel dinamikleri, alfabe ve lehçe tercihlerini, metinlerin muhatap kitlelerini ve ilmî yaklaşım çeşitliliğini sistematik olarak ortaya koymaktır. Araştırmada, on dokuzuncu yüzyıldan itibaren Carakan, Arap-Pegon ve Latin alfabeleriyle kaleme alınmış başlıca tefsir eserleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Yöntem olarak klasik ve modern dönem Cavaca tefsirlerinin filolojik incelemesi yapılmış; ayrıca literatür taraması yoluyla alan yazınına dair bulgular bir araya getirilmiştir. Çalışmada özellikle Sâlih Dârât’ın Feyzu’r-Rahmân, Bisri Mustofa’nın al-Ibriz ve Misbah Mustofa’nın al-Iklil gibi önde gelen eserleri ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Varılan sonuçlar, alfabe ve lehçe tercihlerinin toplumsal kimlik, eğitim ortamı, dinî otorite ve kültürel yapı ile yakından ilişkili olduğunu; metinlerde klasik rivayet ve dirayet yöntemlerinin, işârî ve tahlilî yorumlarla birlikte kullanıldığını ortaya koymaktadır. Ayrıca, Arapça klasik tefsir kaynaklarının (Celâleyn, Beydâvî, Râzî gibi) yerel bağlama ve toplumsal ihtiyaçlara göre yeniden yorumlandığı; alfabe ve dil tartışmalarının ise dönemin siyasi ve dini otorite yapılarındaki değişimleri yansıttığı tespit edilmiştir. Cavaca tefsir geleneğinde hem geleneksel hem yenilikçi metodolojilerin bir arada yer alması, bu alanın dinamik ve çoğulcu bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, Cavaca tefsir geleneği, yerel dillerin ve kültürlerin İslam ilim mirasına aktif, özgün ve zengin katkısını belgeleyen örnek bir çalışma alanıdır. Bu makale, Türkçe literatürdeki önemli bir boşluğu doldurmakta; aynı zamanda yerel tefsir geleneklerinin İslam düşünce tarihi içindeki konumunun daha iyi anlaşılmasına önemli bir katkı sunmaktadır. Öne Çıkanlar Bu çalışmanın temel tezi, Cavaca tefsir geleneğinin, yerel dil, alfabe ve sosyokültürel dinamiklerin Endonezya’da Kur’an’ın yorumlanış ve aktarılış süreçlerini belirgin biçimde şekillendirdiğini ve çok katmanlı, çoğulcu bir tefsir mirası ortaya çıkardığını göstermesidir. • Cavaca tefsir literatüründe kullanılan alfabe türleri olan Carakan, Arap-Pegon ve Latin ile lehçe tercihleri, dönemin toplumsal kimlik inşası süreçleri, eğitim ortamlarının yapısı ve dinî-siyasî otorite arayışlarıyla doğrudan bağlantılıdır. • Sâlih Dârât’ın Feyzu’r-Rahmân, Bisri Mustofa’nın al-Ibriz, Misbah Mustofa’nın al-Iklil ve Bakri Syahid’in al-Huda adlı tefsirleri, Cavaca tefsir külliyatı içinde en tanınmış ve en etkili eserler arasında yer almaktadır. • Vernakülarizasyon anlayışı doğrultusunda, tefsir metinleri yerel halkın dinî, kültürel ve dilsel ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, bölgesel değerler ve anlayışlar dikkate alınarak yeniden yorumlanmıştır. • Klasik rivayet ve dirayet yöntemlerinin, içtimaî, fıkhî ve işârî vb. yaklaşımlarla harmanlanması, Cavaca tefsir geleneğinin dinamik ve çoğulcu yapısını yansıtmaktadır. Atıf Bilgisi Tuncer, Eyyüp. “Cavaca Tefsir Geleneği”. ÂSÂR Akademik Dinî Araştırmalar Dergisi 1/5 (Ekim 2025), 64-103. https://doi.org/10.5281/zenodo.17314293}, number={5}, publisher={Erzincan Binali Yildirim University}