TY  - JOUR
T1  - İŞ YÜKÜ VE İŞTEN AYRILMA EĞİLİMİ İLİŞKİSİNDE MOBBİNGİN ARACILIK ROLÜ
TT  - The Mediating Role of Mobbing in The Relationship Between Workload and Turnover Tendency
AU  - Çınar, Ömer
AU  - Faal, Musa
PY  - 2025
DA  - December
Y2  - 2025
DO  - 10.17753/sosekev.1772560
JF  - EKEV Akademi Dergisi
PB  - Erzurum Kültür Eğitim Vakfı
WT  - DergiPark
SN  - 1301-6229
SP  - 223
EP  - 244
IS  - 104
LA  - tr
AB  - Bu çalışmada, Ağrı ilinde faaliyet gösteren banka çalışanlarının iş yükü, mobbing ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişkilerin belirlemesi amaçlanmıştır. Özellikle iş yükü ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişkide mobbingin aracılık rolü tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma grubunu basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenen 110 banka çalışanı oluşturmaktadır. Tarama modeli esas alınan bu çalışmanın verilerini toplamak için anket formu kullanılmıştır. Geçerliliği ve güvenilirliği kanıtlanmış İş Yükü, Mobbing ve İşten Ayrılma Eğilimi ölçekleri kullanılmıştır. Ankete dokuz sorudan oluşan kişisel bilgi formu eklenmiştir. Yüz yüze anket yöntemi ile elde edilen veriler betimsel ve çıkarımsal istatistiki yöntemlerle analiz edilmiştir. Analizler için SPSS ve AMOS paket programları kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; iş yükü ile mobbing arasında ve mobbing ile işten ayrılma eğilimi arasında istatistiksel olarak anlamlı doğrudan ilişkiler bulunmuştur. İş yükü ile işten ayrılma eğilimi arasındaki doğrudan ilişkinin anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Ancak mobbingin, iş yükü ile işten ayrılma eğilimi arasında tam aracılık etkisinin olduğu saptanmıştır. Ulaşılan bulgular literatürdeki sonuçları desteklemiştir. Bulgular ve literatür doğrultusunda banka yöneticilerine ve alanda çalışma yapmak isteyen araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmuştur.
KW  - İş yükü
KW  - İşten ayrılma eğilimi
KW  - Mobbing
KW  - Yol analizi
N2  - In this study, it is aimed to determine the relationships between workload, mobbing, and turnover tendency of bank employees working in Ağrı province. Specifically, the mediating role of mobbing in the relationship between workload and turnover tendency was investigated. The study group consists of 110 bank employees determined by simple random sampling method. A questionnaire form was used to collect the data of this study based on the survey model. The Workload, Mobbing and Turnover Tendency scales, which have been proven to be valid and reliable, were used. A personal information form consisting of nine questions was added to the scales. The data obtained by face-to-face survey method were analysed by descriptive and inferential statistical methods. SPSS and AMOS software packages were used for the analyses. According to result of the analyses, statistically significant direct relationships were found between workload and mobbing, and between mobbing and turnover tendency. The direct relationship between workload and turnover tendency was found to be insignificant. However, mobbing was determined to have a full mediating effect in the relationship between workload and turnover tendency. The findings reached supported the results in the literature. Various suggestions are presented to bank managers and researchers wishing to work in the field, based on the findings and literature.
CR  - Aslan, R., & Özata, S. (2021). İş yükü algısının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Destekleyici liderliğin düzenleyici rolü. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16(2), 224-245. https://doi.org/10.47700/sbad.990429
CR  - Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The job demands-resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309-328. https://doi.org/10.1108/02683940710733115
CR  - Baldemir, E., & Bozkurt, C. (2013). Yapısal eşitlik modellemesinde kullanılan uyum iyiliği indeksleri ve yorumlanması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 31-47. https://doi.org/10. 17757/esosder.97980
CR  - Balducci, C., Fraccaroli, F., & Schaufeli, W. B. (2012). Workplace bullying and its consequences on psychological well-being: A review of the literature. Work & Stress, 26(1), 1-24. https://doi/full/10.1080/10615806.2011.555533
CR  - Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173
CR  - Bolat, F. (2011). Mobbingin işgörenlerin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-20.
CR  - Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem.
CR  - Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri (25. baskı). Pegem.
CR  - Cammann, C., Fichman, M., Jenkins, D., & Klesh, J. (1979). The Michigan organizational assessment questionnaire. University of Michigan Ann Arbor, Unpublished Manuscript.
CR  - Çınar, Ö., & Yeşil, S. (2016). Örgütsel bağlılık ve örgütsel desteğin çalışan performansı üzerindeki etkisini inceleyen bir yapısal eşitlik model önerisi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(1), 349-369.
CR  - Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem.
CR  - Dangaç, G. (2007). Örgütlerde psikolojik yıldırma (mobbing) ve bir araştırma (Tez No. 231965). [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Derya, S. (2008). Crossover of work-family conflict antecedent and consequences of crossover process in dual-earner couples (Tez No. 220715). [Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Davenport, N., Schwartz, R. D., & Elliott, G. P. (2003). Mobbing: İşyerinde duygusal taciz. (O. C. Önertoy, Çev.). Sistem.
CR  - Demir, S., & Yılmaz, H. (2023). İş yükü ve mobbingin iş tatmini üzerindeki etkisinde işten ayrılma niyetinin aracılık rolü: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Uluslararası Yönetim ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 6(11), 1-15.
CR  - Dursun, B., & Kalaycı, Ş. (2020). Mobbingin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Bingöl ilinde bir araştırma. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 22-38.
CR  - Einarsen, S., Hoel, H., Zapf, D., & Cooper, C. L. (2011). The concept of bullying and harassment at work: The European tradition. In S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf, & C. L. Cooper (Eds.), Bullying and harassment in the workplace: Developments in theory, research, and practice (2nd ed., pp. 3-39). CRC Press. https://doi.org/10.1201/EBK1439804896
CR  - Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Structural equation models with unobservable variables and measurement error: Algebra and statistics. Journal of Marketing Research, 18(3), 382–388. https://doi.org/10.1177/ 002224378101 800313
CR  - Fritz, M. S., & MacKinnon, D. P. (2007). Required sample size to detect the mediated effect. Psychological Science, 18(3), 233-239. https://doi.org/10. 1111/j.1467-9280.2007.01882.x
CR  - Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10(1), 76-88. https://doi.org/10.5465/amr.1985.4277352
CR  - Gümüştekin, G. E., & Öztemiz, B. (2005). Örgütlerde stresin verimlilik ve performansla etkileşimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 271-288.
CR  - Güriş, S., & Astar, M. (2015). SPSS ile sosyal bilimler istatistik. Der.
CR  - Gürbüz, S., & Bayık, B. (2018). Yapısal eşitlik modellemesi ve uygulama örnekleri. Akademisyen.
CR  - Gürbüz, S., & Bayık, B. (2021). Mediation, moderation, and conditional process analysis: A practical guide with SPSS and PROCESS macro. Akademisyen. https://doi.org/10.17702/akademisyen.9786052583852
CR  - Gürbüz, S., & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Seçkin.
CR  - Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (1998). Multivariate data analysis (5th Ed.). Prentice Hall.
CR  - Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2009). Multivariate data analysis (7th Ed.). Pearson Education.
CR  - Hart, S. G., & Staveland, L. E. (1988). Development of NASA-TLX (Task Load Index): Results of empirical and theoretical research. In P. A. Hancock & N. Meshkati (Eds.), Human mental workload (pp. 139-183). North-Holland.
CR  - Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication Monographs, 76(4), 408-420. https://doi.org/10. 1080/03634520903355096
CR  - Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2nd Ed.). The Guilford.
CR  - Hoel, H., & Cooper, C. L. (2000). The cost of bullying. The Journal of Contemporary Management, 1(1), 1-17.
CR  - Hoel, H., Faragher, B., & Cooper, C. L. (2001). Workplace bullying in the NHS: A survey of managers and staff. Journal of Management in Medicine, 15(3), 209-224.
CR  - Hutcheson, G. D., & Sofroniu, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics using generalized linear models. Sage.
CR  - Hwang, I., & Kuo, J. (2006). Effects of job satisfaction and perceived alternative 	employment opportunities on turnover intention: An examination of 	public sector organizations. Journal of American Academy of Business, 8(2), https://www.emerald.com/ajb/issue/8/2
CR  - Ildız Ö. (2009). İnşaat firmalarında proje müdürlerinin iş yükü, iş stresi, iş tatmini ve motivasyon ilişkisi (Tez No. 23711) [Yüksek lisans tezi, Kültür Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Jamal, M. (2011). Job stress and employee well-being: A literature review. Journal of Management Sciences, 39(5), 1-15. https://doi.org/10.1177/0149206313475815
CR  - Jones, E., Chonko, L. B., Rangarajan, D., & Roberts, J. A. (2007). The role of overload on job attitudes, Turnover ıntentions, and salesperson performance. Business Research, 60(7), 663-671. https://doi.org/10.1016/j.busres.2007.04.014
CR  - Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Scientific Software International.
CR  - Karagöz, Y. (2016). Araştırma yöntemleri: Sosyal bilimlerde uygulama örnekleri. Nobel.
CR  - Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel.
CR  - Karasek, R. A. (1979). Job demands, job decision latitude, and mental strain: Implications for job redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308. https://doi.org/10.2307/2392415
CR  - Kaymaz, E. A. (2022). Sosyal bilimlerde aracı ve düzenleyici değişken analizi: PROCESS Macro ile uygulamalar. Nobel Bilimsel Eserler.
CR  - Kinter, O., & Katı, Y. (2022). İş yükü ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde iş stresi ve tükenmişliğin aracılık etkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 852-863. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1090558
CR  - Koçak, D., & Yücel, İ. (2018). Algılanan örgütsel destek ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkide duygusal bağlılığın aracı etkisinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 683-704.
CR  - Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184. https://doi.org/10.1080/13594329608414853
CR  - MacKinnon, D. P., Krull, J. L., & Lockwood, C. M. (2000). Equivalence of the mediation, confounding and suppression effect. Prevention Science, 1(3), 173-181. https://doi.org/10.1023/A:1026595013953
CR  - MacKinnon, D. P., Lockwood, C. M., Hoffman, J. M., West, S. G., & Sheets, V. (2002). A comparison of methods to test mediation and other intervening variable effects. Psychological Methods, 7(1), 83-104. https://doi.org/10.1037/1082-989X.7.1.83
CR  - Mobley, W. H. (1977). Intermediate linkages in the relationship between job satisfaction and employee turnover. Journal of Applied Psychology, 62(2), 237-240.
CR  - Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory. McGraw-Hill.
CR  - Ordukaya, H. (2011). İnsanın çalışma hayatındaki yeri, fiziksel iş yükü ve ergonomi. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü, Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, Uzmanlık Tezi, 2011(23), 42-47.
CR  - Özkalp, E., & Kırel, Ç. (2007). Örgütsel davranış (4. baskı). Ekin.
CR  - Öztürk, M. A., & Erdem, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 926-958. https://doi.org/10.33711/yyuefd.751859
CR  - Peterson, M. F., & Smith, P. B. (1995). Role Conflict, ambiguity, and overload: A 21-Nation study. Academy of Management Journal, 38(2), 429-452. https://doi.org/10.5465/256687
CR  - Pfeffer, J. (1997). New directions for organization theory: Problems and prospects. Oxford University.
CR  - Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2004). SPSS and SAS procedures for estimating indirect effects in simple mediation models. Behavior Research Methods, Instruments, & Computers, 36(4), 717-731. https://doi.org/10.3758/BF03206553
CR  - Preacher, K. J., & Hayes, A. F. (2008). Asymptotic and resampling strategies for assessing and comparing indirect effects in multiple mediator models. Behavior Research Methods, 40(3), 879-891. https://doi.org/10.3758/BRM.40.3.879
CR  - Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2006). A first course in structural equation modeling. Lawrence Erlbaum Associates.
CR  - Rayner, C., & Cooper, C. L. (1997). Workplace bullying: The new stress. Occupational Health Review, 211, 21-24. https://www.jstage.jst.go.jp/browse/ohpfrev/20/1/_contents/
CR  - Salin, D. (2003). Workplace bullying: A review of the research and a model for future study. Human Resource Management Review, 13(2), 119-132.
CR  - Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, M., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74. https://doi.org/10.23668/psycharchives.12784
CR  - Seçer, İ. (2015). SPSS ve LİSREL ile pratik uygulamalı istatistik. Anı.
CR  - Shrout, P. E., & Bolger, N. (2002). Mediation in experimental and nonexperimental studies: New procedures and recommendations. Psychological Methods, 7(4), 422-445. https://doi.org/10.1037/1082-989X.7.4.422
CR  - Sökmen, A., & Sezgin, A. (2017). İş tatmini ve işten ayrılma niyetinin değerlendirilmesi: Otel işletmeleri sınır birim çalışanları üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2), 237-247.
CR  - Sun, X., Sun, J., & Li, R. (2007). Reliability and validity of a questionnaire on students’ perception of the learning environment. Journal of Medical Education, 8(1), 70-74.
CR  - Tatlıdil, H. (1992). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel analiz. Engin.
CR  - Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel.
CR  - Tepper, B. J. (2000). Consequences of abusive supervision. Academy of Management Journal, 43(2), 178–190. https://doi.org/10.2307/1556375
CR  - Tett, R., & Meyer, J. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover ıntention and turnover: Path analyses based on meta analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1993.tb00874.x
CR  - Tınaz, P. (2006). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). Çalışma ve Toplum Dergisi, 3(10), 11-22.
CR  - Turan, F. (2006). İşyerlerinde psikolojik yıldırma olgusu ve konuya ilişkin bir araştırma (Tez No. 215521). [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Tursun, B. (2019). Çalışma yaşamında mobbing; Fırat üniversitesi akademik ve idari çalışanlarına yönelik bir alan araştırması (Tez No. 587204). [Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Uğurlu, H., & Dursun, İ. (2023). İş yükü algısının işten ayrılma niyetine etkisi: Kamu bankaları örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 19(2), 220-235.
CR  - Yamane, T. (1973). Statistics: An introductory analysis. Harper and Row.
CR  - Yapıcı, N. (2008). İşyerinde sistematik yıldırma (mobbing), algılanan nedenleri ve iş tatmini ile işten ayrılma niyeti, Antalya ili tarım sektöründe bir araştırma (Tez No. 229311). [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Yılmaz, V., & Çelik, H. E. (2009). Yapısal eşitlik modellemesi: AMOS ile uygulamalar. Detay.
CR  - Zapf, D., Escartín, J., Einarsen, S., Hoel, H., & Vartia, M. (2017). Empirical findings on workplace bullying. In bullying and harassment in the workplace: developments in theory, Research, and Practice (2nd ed., pp. 119-146). CRC.
CR  - Zeytinoğlu, S., Akbaş, K., & Özgül, E. (2007). İşyerinde mobbing: Kavramsal bir yaklaşım. Çalışma ve Toplum Dergisi, (2), 105-122. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct
UR  - https://doi.org/10.17753/sosekev.1772560
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/5188412
ER  -