TY  - JOUR
T1  - Kritik Madenler ve Stratejik Kaynaklar İçin Ticari Diplomasi Kullanımı: Afrika ve Orta Asya Örneği
TT  - The Use of Commercial Diplomacy for Critical Minerals and Strategic Resources: The Case of Africa and Central Asia
AU  - Bardakçi, Emrullah
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
JF  - Evliya Çelebi Siyasal Bilimler Dergisi
PB  - Kütahya Dumlupinar University
WT  - DergiPark
SN  - 3062-2735
SP  - 65
EP  - 80
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Bu makale, 21. yüzyılda kritik madenlerin (lityum, kobalt, nadir toprak elementleri, uranyum vb.) artan stratejik önemini ve bu madenler etrafında Afrika ile Orta Asya’da şekillenen yeni ticari diplomasi rekabetini incelemektedir. Yeşil dönüşüm, dijitalleşme ve savunma sanayilerindeki teknolojik sıçramalar, bu kaynakları yalnızca ekonomik kalkınmanın değil, aynı zamanda jeopolitik güç dengelerinin belirleyicisi haline getirmiştir. Çalışmanın temel amacı, kritik madenler etrafında şekillenen ekonomik ve diplomatik etkileşimlerin, ülkelerin dış politika araçlarını nasıl dönüştürdüğünü ortaya koymaktır. Mevcut literatür çoğunlukla bu madenleri teknik, enerji ya da çevresel yönleriyle ele almakta; ancak ticari diplomasi perspektifinden bölgesel güç rekabetini karşılaştırmalı biçimde analiz eden çalışmalar sınırlıdır. Bu makale, söz konusu boşluğu doldurarak, Afrika ve Orta Asya örnekleri üzerinden ticari diplomasinin yeni jeoekonomik dinamiklerini açıklamayı amaçlamaktadır. Analiz kapsamında öncelikle ticari diplomasi ve kaynak diplomasisi kavramları kuramsal çerçevede tartışılmakta; ardından Afrika’da Çin’in yoğun yatırımları, Batı’nın alternatif tedarik zincirleri oluşturma çabaları ve kıtanın siyasi-ekonomik riskleri ele alınmaktadır. Orta Asya’da ise Kazakistan’ın uranyum liderliği, Çin’in Kuşak-Yol stratejileri, Batı ve Rusya’nın bölgesel rekabeti ile yapısal sorunlar (altyapı eksiklikleri, hukuki güvensizlik, çevresel riskler) incelenmektedir. Karşılaştırmalı analiz sonucunda, her iki bölgenin küresel güç rekabetinde benzer biçimde Çin etkisine maruz kaldığı, ancak Afrika’nın üretim gücü ve Orta Asya’nın jeopolitik köprü rolü bakımından farklılaştığı ortaya konmuştur. Son bölümde Türkiye açısından çıkarımlar değerlendirilmekte; Afrika’daki diplomatik açılımın ve Orta Asya ile tarihsel bağların, kritik madenler üzerinden ekonomik ve stratejik fırsatlar sunduğu belirtilmektedir. Çalışma, Türkiye’nin “üçüncü yol diplomasisi” ile Çin ve Batı arasında denge sağlayarak güvenilir bir ortak haline gelebileceğini ve madenlerin sadece çıkarımı değil, işlenmesi ve teknolojiye dönüştürülmesi süreçlerinde aktif rol almasının ulusal kalkınma stratejisi açısından zorunlu olduğunu vurgulamaktadır.
KW  - Nadir elementler
KW  - Kaynak diplomasisi
KW  - Kritik madenler
KW  - Afrika
KW  - Orta Asya
N2  - This article examines the increasing strategic importance of critical minerals (lithium, cobalt, rare earth elements, uranium, etc.) in the 21st century and the emerging commercial diplomacy competition centred around these minerals in Africa and Central Asia. The green transition, digitalisation, and technological leaps in the defence industries have made these resources not only drivers of economic development but also determinants of geopolitical power balances. The main objective of the study is to reveal how economic and diplomatic interactions centred on critical minerals are transforming countries' foreign policy instruments. The existing literature mostly addresses these minerals from technical, energy or environmental perspectives; however, studies that analyse regional power competition from a commercial diplomacy perspective in a comparative manner are limited. This article aims to fill this gap by explaining the new geo-economic dynamics of commercial diplomacy through examples from Africa and Central Asia. The analysis first discusses the concepts of commercial diplomacy and resource diplomacy within a theoretical framework; it then examines China's intensive investments in Africa, the West's efforts to establish alternative supply chains, and the continent's political-economic risks. In Central Asia, Kazakhstan's uranium leadership, China's Belt and Road strategies, Western and Russian regional competition, and structural problems (infrastructure deficiencies, legal uncertainty, environmental risks) are examined. The comparative analysis reveals that both regions are similarly exposed to Chinese influence in the global power competition, but differ in terms of Africa's production capacity and Central Asia's geopolitical bridge role. The final section evaluates the implications for Turkey, noting that the diplomatic opening in Africa and historical ties with Central Asia offer economic and strategic opportunities through critical minerals. The study emphasises that Turkey can become a reliable partner by striking a balance between China and the West through its ‘third way diplomacy’ and that it is imperative for its national development strategy to play an active role not only in the extraction of minerals but also in their processing and conversion into technology.
CR  - Ateş, E. (2024). Afrika kıtası serbest ticaret alanı: türkiye açısından dış ticarette potansiyel barındırıyor mu?. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 1295-1316. doi: 10.18037/ausbd.1448884
CR  - Alakbarzada, M. (2023). Çi̇n’i̇n ‘bi̇r kuşak, bi̇r yol’ projesi̇ çerçevesi̇nde orta asya cumhuri̇yetleri̇ i̇le i̇li̇şki̇leri̇. The Caucasus-Economic and Social Analysis. Journal of Southern Caucasus, 55(02), 32-46. doi: 10.36962/cesajsc55022023-32
CR  - Bardakçı, H (2024) Türk Dünyası devletlerinin Sosyo-Ekonomik açıdan analizi ve strateji önerileri. Altay Stratejik Araştırmalar Dergisi, 1(1). https://www.altaystratejikarastirmalardergisi.com/upload/9e2b4b01-0d2c-4615-be28-47894669f19f.pdf
CR  - Bardakçi, H., & Barut, A. (2021). Türki Cumhuriyetlerde fikri-Sinai mülkiyet hakları ile ithalat arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine bir panel veri analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(77), 393-402. doi: 10.17755/esosder.728260
CR  - Baydemir, M. (2022). Türkiye’nin sahraaltı Afrika’ya yönelik i̇nanç diplomasisi. İçtimaiyat, 6(1), 344-364. doi: 10.33709/ictimaiyat.1057495
CR  - Demircioğlu, F. (2022). İngiliz okulu perspektifinden orta asya analizi. Hakkari Review, 6(2), 123-136. doi: 10.31457/hr.1159051
CR  - Doğan, B. (2023). Modern i̇pek yolu kapsamında enerji i̇ş birliklerinin Kırgızistan-Çin özelinde i̇ncelenmesi., 2(2), 116-125. doi: 10.62122/sautad.1391506
CR  - Larochelle, T., Noble, A., Ziemkiewicz, P., Hoffman, D., & Constant, J. (2021). A fundamental economic assessment of recovering rare earth elements and critical minerals from acid mine drainage using a network sourcing strategy. Minerals, 11(11), 1298. doi: 10.3390/min11111298
CR  - McKercher, A. and Sarson, L. (2016). Dollars and sense? the harper government, economic diplomacy, and canadian foreign policy. International Journal Canada S Journal of Global Policy Analysis, 71(3), 351-370. doi: 10.1177/0020702016662794
CR  - Nygaard, A. (2022). The geopolitical risk and strategic uncertainty of green growth after the ukraine invasion: how the circular economy can decrease the market power of and resource dependency on critical minerals. Circular Economy and Sustainability, 3(2), 1099-1126. doi: 10.1007/s43615-022-00181-x
CR  - U.S. Geological Survey (USGS). Mineral Commodity Summaries 2025 – Cobalt. January 2025. (Cobalt bölümü, “World Mine Production” tablosu). (pubs.usgs.gov)
CR  - U.S. Geological Survey (USGS). Mineral Commodity Summaries 2025 – Rare Earths. January 2025. (Rare earths bölümü, “World Mine Production and Reserves” tablosu). (pubs.usgs.gov)
CR  - U.S. Geological Survey (USGS). Mineral Commodity Summaries 2025 – Lithium. January 2025. (Lithium bölümü, “World Mine Production and Reserves” tablosu). (pubs.usgs.gov)
CR  - U.S. Geological Survey (USGS). Mineral Commodity Summaries 2025 – Platinum-Group Metals. January 2025. (PGM bölümü, “World Mine Production” ve fiyat/arz yorumları). (pubs.usgs.gov)
CR  - Ufimtseva, A., Li, J., & Shapiro, D. (2024). Us critical mineral policies and alliance strategies in an age of geopolitical rivalry. Politics and Governance, 12. doi: 10.17645/pag.8186
CR  - World Nuclear Association. World Uranium Mining Production (16 May 2025). (Ülke bazlı üretim tablosu verileri 2022). (world-nuclear.org)
CR  - Yücememiş, B., Arıcan, E., & Alkan, U. (2017). Türkiye – Özbekistan – Kazakistan ekonomik i̇lişkileri ve bankacılık sistemi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 93-135. doi: 10.14784/marufacd.346208
CR  - Zaman, E. ve Gündoğdu, S. (2023). Bağımsızlıkları sonrası orta asya devletleriyle türkiye’nin i̇lişkilerinde rusya etkisi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(1), 203-215. doi: 10.33712/mana.1255198
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/ecsbd/issue//1788823
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/5263599
ER  -