TY  - JOUR
T1  - Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Çevre Kirliliğine Yönelik Tutumları
TT  - Attitudes of Preschool Teacher Candidates Toward Environmental Pollution
AU  - Şahin, Merve
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
JF  - International Primary Education Research Journal
JO  - IPERJ
PB  - Özkan ÇELİK
WT  - DergiPark
SN  - 2602-4071
SP  - 392
EP  - 404
VL  - 9
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu araştırma, okul öncesi öğretmen adaylarının çevre kirliliğine yönelik tutumlarını ve bu tutumların çeşitli demografik faktörlerle ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, okul öncesi öğretmen adaylarının çevre kirliliğiyle ilgili duyarlılıkları ve tutumları ölçülmüş; cinsiyet, yaş, sınıf düzeyi, mezun olunan okul türü, çevre kuruluşlarına üyelik ve çevre eğitimlerine katılım gibi değişkenler ile ilişkileri değerlendirilmiştir. Araştırma, nicel bir araştırma deseniyle yürütülmüş ve çevre kirliliğiyle ilgili çeşitli ifadelerin yer aldığı Özcan ve Arık (2019) ‘a ait "Çevre Kirliliğine Yönelik Tutum Ölçeği" kullanılmıştır. Araştırma verileri 2023-2024 eğitim öğretim yılında, 400 okul öncesi öğretmenliği öğrencisinden toplanmıştır. Bulgular, katılımcıların çevre kirliliğine karşı genel olarak duyarlı ve bilinçli olduklarını, çevre koruma çalışmalarını desteklediklerini ortaya koymuştur. Özellikle, taşıtlardan çıkan egzoz gazlarının küresel ısınmaya yol açtığını (%96,4) ve çevreyi korumaya yönelik yapılan çalışmaları (%95,6) önemsediğini belirten katılımcılar, çevre kirliliğiyle ilgili kitap okumak (%49,3) ve plansız şehirleşmeye kayıtsız kalmak (%89) gibi konularda daha düşük bir duyarlılık göstermiştir. Elde edilen bulgu ve sonuçlara göre okul öncesi öğretmen adaylarının çevre kirliliğine yönelik tutumlarının hem olumlu hem de olumsuz açıdan, beklenen ideal değerlere tam olarak ulaşmamıştır. Hem kadınlar hem de erkekler, çevre kirliliği konusunda benzer düzeyde olumlu ve olumsuz tutumlara sahiptirler. Mezun olunan okul türünün okul öncesi öğretmen adaylarının çevre kirliliğine yönelik olumlu tutumları üzerinde etkili olduğunu, ancak olumsuz tutumlar üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığını göstermektedir. Çevre kuruluşlarına üye olan öğretmen adaylarının çevre kirliliğine yönelik daha olumlu tutumlar sergilediği ve olumsuz tutumlarının daha düşük olduğu görülmektedir. Bu bulgu ve sonuçlar öğretmen adaylarının çevre eğitimi ve çevreye duyarlılık konularında eğitilmesinin önemini vurgulanmıştır.
KW  - Okul öncesi öğretmen adayı
KW  - Çevre kirliliği
KW  - Tutum
N2  - This research aims to examine the attitudes of preschool teacher candidates towards environmental pollution and the relationship of these attitudes with various demographic factors. The research measured the sensitivity and attitudes of preschool teacher candidates towards environmental pollution and assessed their relationships with variables such as gender, age, grade level, type of school graduated from, membership in environmental organizations, and participation in environmental education. The research was conducted using a quantitative research design, and the "Attitude Scale Towards Environmental Pollution" developed by Özcan and Arık (2019) was used to assess attitudes related to environmental pollution. Research data was collected from 400 early childhood education students in the 2023-2024 academic year. The findings revealed that participants were generally sensitive and aware of environmental pollution and supported environmental protection efforts. Specifically, participants expressed high awareness that exhaust gases from vehicles contribute to global warming (96.4%) and emphasized the importance of environmental protection efforts (95.6%). However, they showed lower sensitivity towards issues such as reading books related to environmental pollution (49.3%) and being indifferent to unplanned urbanization (89%). Based on the findings and results, it was concluded that the attitudes of preschool teacher candidates towards environmental pollution have not fully reached the expected ideal values, both in positive and negative aspects. Both female and male participants had similar levels of positive and negative attitudes towards environmental pollution. The type of school graduated from was found to have an effect on the positive attitudes of preschool teacher candidates towards environmental pollution, but it did not have a significant effect on negative attitudes. Teacher candidates who were members of environmental organizations exhibited more positive attitudes towards environmental pollution and had lower levels of negative attitudes. These findings emphasize the importance of educating teacher candidates on environmental issues and environmental sensitivity.
CR  - Alabay, E. ve Doğan, Y. (2015). Üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(29), 137–152.
CR  - Atasoy, V. ve Arslan, H. (2022). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre eğitimi temalı etkinlik planlarının incelenmesi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(3), 962–981. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.1171370
CR  - Ateş, H. (2025). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli okul öncesi ve ilkokul eğitim-öğretim programlarının çevre eğitimi ve sürdürülebilirlik perspektifinden incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 11(5), 871–883. https://doi.org/10.5281/zenodo.15535672
CR  - Aydın, S., & Korkmaz, T. (2013). Determination and comparison of elementary science, primary classroom and preschool teacher candidates' environmental attitude levels. International Journal of Humanities and Social Science, 3(20), 123–134.
CR  - Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (18. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Caniklioğlu, A. G., Ültay, N. ve Çilingir, S. K. (2025). Çevre ve iklim okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması: Okul öncesi ve sınıf eğitimi örneklemi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 116–129. https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1620530
CR  - Chawla, L. (1999). Life paths into effective environmental action. The Journal of Environmental Education, 31(1), 15–26. https://doi.org/10.1080/00958969909598628
CR  - Christensen, L. B., Johnson, B. R., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz (Çev. Ed. A. Aypay). Ankara: Anı Yayıncılık.
CR  - Çullu, F. ve Şahin, Ç. (2022). Çocuk gelişimi programı öğrencilerinin okul öncesi eğitimde çevre eğitimine ilişkin inançlarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 214–225. https://doi.org/10.53629/sakaefd.1178564
CR  - Doğan, Y. ve Simsar, A. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre eğitimi etkinliklerine ilişkin öz yeterlik inançları ile çevresel tutumlarının incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 7(3), 328–347. https://doi.org/10.30703/cije.444049
CR  - Dolenc Orbanić, N., & Kovač, N. (2021). Environmental awareness, attitudes, and behaviour of preservice preschool and primary school teachers. Journal of Baltic Science Education, 20(3), 373–385. https://doi.org/10.33225/jbse/21.20.373
CR  - Gough, A. (2006). Sustainable schools: Renovating educational processes. In W. Scott & S. Gough (Eds.), Sustainable development and learning: Framing the issues (pp. 119–134). London: Routledge.
CR  - Gülçiçek, M. (2021). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitim Araştırmaları ve Yorumları Dergisi, 1(1), 1–13.
CR  - Gültekin, M. E. ve Buldur, A. (2022). Okul öncesi eğitimde çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların içerik analizi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 73–86. https://doi.org/10.29065/usakead.1192268
CR  - Güngör, H., Göktaş, İ. ve Gülay Ogelman, H. (2022). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre dostu davranışları, çevre kimlikleri ve empati düzeylerinin incelenmesi. Journal of Research in Education and Teaching, 11(3), 45–60.
CR  - Günşen, G. (2022). Çevre eğitimi etkinliklerinin okul öncesi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalığına ve çevre bilincine yönelik ilgi düzeylerine etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 11(3), 25–41.
CR  - Kahyaoğlu, M., & Özgen, N. (2012). An investigation of pre-service teachers' attitudes towards environmental problems in terms of several variables. Eurasian Journal of Educational Research, 49, 137–154.
CR  - Lamanauskas, V., & Makarskaitė-Petkevičienė, R. (2023). Environmental attitudes: The position of pre-service early education teachers. Natural Science Education in a Comprehensive School. https://doi.org/10.48127/gu/23.29.20
CR  - Mümünoğlu, H. ve Bağçeli Kahraman, P. (2025). Okul öncesi öğretmenlerinin sürdürülebilir çevre eğitimi bilinci ile çocukların sürdürülebilirlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 8(1), 248–280. https://doi.org/10.33400/kuje.1607071
CR  - Okumuş, S. ve Akçay, N. O. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of International Social Research, 13(72), 886–894. https://doi.org/10.17719/jisr.2020.4033
CR  - Özcan, B. ve Arık, S. (2019). Üniversite öğrencilerinin çevre bilinci düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(19), 1556–1581. https://doi.org/10.26466/opus.598299
CR  - Özgeçen Sağdıç, Ö. ve Şahin, Ç. (2024). Sınıf eğitimi ve okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının çevre eğitimi tutumlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 964–980.
CR  - Özgün, B. B. ve Özgün, V. (2019). Doğayla ilişkinin önemi: Sınıf ve okul öncesi öğretmen adayları örneği. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 1320–1331.
CR  - Palmer, J. A. (1998). Environmental education in the 21st century: Theory, practice, progress and promise. London: Routledge.
CR  - Pamuk, D. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Mediterranean Journal of Educational Research, 13(30), 173–188. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.202.10
CR  - Podanyova, K., Hegyi, L., & Ivanko, Š. (2020). Attitudes towards environmental issues among preschool and primary school teachers. Acta Educationis Generalis, 10(1), 1–18. https://doi.org/10.2478/atd-2020-0001
CR  - Polat, S. ve Kirpik, C. (2013). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. Turkish Studies, 8(9), 1189–1203. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.5475
CR  - Şahin, H. ve Doğu, S. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi. İlköğretim Online, 17(4), 2157–2175. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466359
CR  - Tarı, A. ve Mercan Uzun, E. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin çevresel sürdürülebilirlik hakkındaki görüşlerinin ve uygulamalarının incelenmesi. Millî Eğitim, 52(240), 3139–3160. https://doi.org/10.37669/milliegitim.1168237
CR  - Timur, S., Yılmaz, Ş. ve Timur, B. (2013). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi ve farklı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 1–20.
CR  - Toprak, P., Algan, K., Alıç, Ü., Akıncı Aslan, D. ve Eroğlu, G. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin çevresel düşünce ve davranışlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Temel Eğitim Dergisi, 19(1), 6–15.
CR  - UNESCO. (2017). Education for sustainable development goals: Learning objectives. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000247444
CR  - Ültay, N. ve Çilingir, S. K. (2025). Çevre ve iklim okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması: Okul öncesi ve sınıf eğitimi örneklemi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 116–129. https://doi.org/10.52826/mcbuefd.1620530
CR  - Yılmaz, S. ve Zorlutuna, Ş. (2024). Öğretmen adaylarının çevresel duyarlılık, çevre bilinci ve çevre sorunlarına yönelik davranışlarının incelenmesi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(Özel Sayı), 25–49.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/iperj/issue//1791693
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/5276852
ER  -