TY - JOUR T1 - Çocuk Vatansızlığı AU - Ünsal, Hande PY - 2023 DA - March JF - İzmir Bakırçay Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi JO - BÜHFD PB - İzmir Bakırçay Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2791-9897 SP - 69 EP - 126 VL - 3 IS - 5 LA - tr AB - Birey ile herhangi bir devlet arasında hukuki bağ kurulamaması halinde ortaya çıkan vatansızlık statüsü özellikle çocuklar bakımından önemli sıkıntılara neden olmaktadır. Zira insan hakları alanındaki gelişmelere rağmen çok sayıda devlet, halen, temel hakların kullanımı bakımından dahi vatandaşlığı esas almaktadır. Vatansızlık halinde, gelişme çağı boyunca devletin sunduğu belli hizmetlere muhtaç olan çocuk, bu hizmetlerden faydalanamama tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Öte yandan, toplumun en kırılgan bireyleri arasında yer alan çocukların, vatansızlık halinde sömürüye daha açık hale gelmeleri kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle uluslararası platformda çocuk vatansızlığının önlenmesine yönelik çeşitli anlaşmalar akdedilmiş ve bu kapsamda çeşitli düzenlemeler kabul edilmiştir. Bu anlaşmalara taraf olan devletlerin sayısı umulan rakamlara ulaşmamıştır. Ancak çok sayıda devlet bu anlaşmalarda benimsenen ilke ve çözüm yollarına iç hukuklarında yer vermiş, böylece çocuk vatansızlığının önlenmesine ilişkin hukuki vasıtalar geniş çapta geçerlilik kazanmıştır. Yine de özellikle ayrımcı uygulamalardan kaynaklı çocuk vatansızlığı ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Bu çalışma -başlığının da ifade ettiği üzere- çocuk vatansızlığı konusuna odaklanmaktadır. Çalışmanın ilk kısmında vatandaşlık kavramının çocuk için anlamı irdelenecek ve buradan hareketle vatansızlık halinin çocuk için sakıncaları belirlenecektir. Çalışmanın ikinci kısmında çocuk vatansızlığının kaynakları incelenecektir. Bu kapsamda kaynaklarının yanı sıra, çocuk vatansızlığının önlenmesi maksadıyla geliştirilen hukukî vasıtalara da değinilecektir. Çalışmanın üçüncü ve son bölümü ise çocuk vatansızlığının önlenmesi amacıyla gerçekleştirilen uluslararası anlaşmalara ve bu anlaşmaların getirdiği düzenlemelerin incelenmesine ayrılmıştır. Bölüm kapsamında anlaşmalarla benimsenen çözümlerin yanı sıra, bu çözümlerin ulusal hukuklar üzerindeki etkilerine de yer verilecektir. KW - Vatansızlık KW - Vatandaşlık KW - Çocuk Vatansızlığı KW - Ius Soli KW - Ius Sanguinis KW - Bulunmuş Çocuk KW - Devlet Halefiyeti KW - Vatansızlık Hallerinin Azaltılmasına Dair Sözleşme KW - Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi CR - Adli Destek ve Mağdur Odaları Görüşme Başkanlığı, ‘Kırılgan Gruplar, Özellikli Durumlar ve Adli Görüşme Süreçleri’ https://magdur.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2112020112238ago-uzman-modulu.0pdf Erişim Tarihi 01.07.2022 CR - Amnesty International, ‘Dominican Republic: Submission to the UN Human Rıghts Committee’ https://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CCPR/Shared%20Documents/DOM/INT_CCPR_NGS_DOM_22471_E.pdf Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - Aybay R, Özbek N and Ersen-Perçin G, Vatandaşlık Hukuku (Siyasal Kitabevi 2019) CR - Batchelor CA, ‘Statelessness and the Problem of Resolving Nationality Status’ (1998) 10(1/2) International Journal of Refugee Law 156-183 CR - Batır K, Uluslararası Hukukta Vatandaşlık (2nd edn, Adalet Yayınevi 2018) CR - Bertocchi G and Strozzi C, ‘The Evolution of Citizenship: Economic and Institutional Determinants’ (2010) 53(1) Journal of Law and Economics 95-136 CR - Bilge Bingöl-Schrijer, ‘Vatandaşlık Hakkının Kapsamı ve Egemenlik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme’ (2018) XXII(1) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 199-265 CR - Blackman JL, ‘State Successions and Statelessness: The Emerging Right to an Effective Nationality Under International Law’ (1998) 19(4) Michigan Journal of International Law 1141-1191 CR - Brad K. Blitz and Maureen Lynch, ‘Statelessness and Deprivation of Nationality’ in Brad K. Blitz and Maureen Lynch (eds), Statelessness and Citizenship (Edward Elgar Publishing 2011) 1-23 CR - Bös M, 'The Legal Construction of Membership: Nationality Law in Germany and the United States’ (2000) https://aei.pitt.edu/63702/1/PSGE_00_5.pdf Erişim Tarihi 27.05.2022 CR - Cassese A, International Law (Oxford University Press 2005) CR - Cochrane J and Ming GL, ‘Abandoned Babies: the Malaysian ‘Baby Hatch’ (2013) 9(4) Infant Report 142-144 CR - de Groot GR, ‘Children, Their Right to a Nationality and Child Statelessness’ in Alice Edwards and Laura van Waas (eds), Nationality and Statelessness Under International Law (Cambridge University Press 2014) 144-169 CR - Doğan V, Türk Vatandaşlık Hukuku (16th edn, Savaş Yayınevi 2019) CR - Dumberry P, A Guide to State Succession in International Investment Law (Elgar 2018) CR - Dumbrava C, ‘Kick off contribution: Bloodlines and belonging: Time to Abandon Ius Sanguinis?’ in Costica Dumbrava and Rainer Bauböck (eds), Bloodlines and belonging: Time to abandon ius sanguinis? (European University Institute 2015) 1-5 CR - Erten R, ‘Türk Vatandaşlığı Kanunu Tasarısı’nın Türk Vatandaşlığının Kazanılmasına İlişkin Hükümleri Hakkında Değerlendirmeler’ (2008) 66(4) Ankara Barosu Dergisi 36-61 CR - European Parliament, ‘Children on the Move: A Private International Law Perspective’ https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2017/583158/IPOL_STU(2017)583158_EN.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022 CR - Goodwin-Gill GS, ‘Convention On The Reduction Of Statelessness’ https://legal.un.org/avl/pdf/ha/crs/crs_e.pdf Erişim Tarihi 22.07.2022 CR - Graupner R, ‘Nationality and State Succession’ (1946) 32 Transactions Year 87-120 CR - Güngör G, ‘Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi’ (1997) 17(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 229-250 CR - Güngör G, Tabiiyet Hukuku (8th edn, Yetkin Yayınları 2020) CR - Gümüşlü-Tunçağıl G, ‘Vatandaşlığa İlişkin Bazı Meseleler Hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları’ (2021) 41(1) Public and Private International Law Bulletin 99-127 CR - Hagedorn H, ‘Administrative System and Dual Nationality: The Information Gap’ in David A. Martin and Kay Hailbronner (eds), Rights and Duties of Dual Nationals Evolution and Prospects (Kluwer Law International 2003) 347-361 CR - İkizler M, ‘Hukuki Boyutu ile Almanya’da Bebek Sandığı ve Anonim Doğum Uygulamaları ve Türkiye’de Durum’ (2007) 9(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 683-719 CR - Kaneko-Iwase M, ‘Nationality of ‘Foundlings’: Are Your Parents Really ‘Unknown’? Assessment of ‘Foundlinghood’ Under International Law to Avoid Statelessness’ (Doctoral Thesis, Maastricht University) https://doi.org/10.26481/dis.20200110mi Erişim Tarihi 25.07.2022 CR - Nesli A, ‘Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesinin Tarihi Gelişim Süreci, Genel Teşkilat Yapısı ve Yargılama Usul Esasları’ (2019) 14(150) Terazi Hukuk Dergisi 339-351 CR - Nomer E, Türk Vatandaşlık Hukuku (27th edn, Filiz Kitabevi 2020) CR - Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (21st edn, Beta 2015) CR - Odman T, Vatansızların Hukuki Durumu ve Türk Hukuku (Çağ Üniversitesi Yayınları 2011) CR - OHCHR, ‘The Contribution of the State of Palestine to the Special Rapporteur’s Thematic Report on Racism, Racial Discrimination, and Xenophobia in the Contest of Laws, Policies and Practices Relating to Citizenship, Nationality and Immigration’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Racism/SR/NationalityImmigration/StatePalestine.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022 CR - OHCHR, ‘Birth Registration and the Rights of Everyone to Recognition Everywhere as a Person Before the Law’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/HRBodies/HRC/RegularSessions/Session27/Documents/A_HRC_27_22_ENG.doc Erişim Tarihi 20.07.2022 CR - OHCHR, ‘Equality and Non-Discrimination in Nationality Matters to End Statelessness’ https://www.ohchr.org/sites/default/files/2022-01/OHCHR-UNHCR-Event-Outcome.pdf Erişim Tarihi 08.04.2022 CR - Open Society Initiative, ‘Children’s Right to a Nationality’ https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Women/WRGS/RelatedMatters/OtherEntities/OSJChildrenNationalityFactsheet.pdf Erişim Tarihi 25.06.2022 CR - Pirim CZ, ‘1978 Devletlerin Uluslararası Andlaşmalara Halefiyeti Sözleşmesi Işığında İkili Andlaşmalara Halefiyet: Teorik Bir Değerlendirme’ (2016) 22(2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Dergisi 131-160 CR - Rentiens L, ‘Citizenship Deprivation under the European Convention-System: A Case Study of Belgium’ (2019) 1(2) Statelessness & Citizenship Review 263-282 CR - Sagas E, Report on Citizenship Law: Dominican Republic (European University Institute 2017) https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/50045/RSCAS_GLOBALCIT_CR_2017_16.pdf Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (8th edn, Beta 2020) CR - UNHCR, ‘Fact Sheet: The 1961 Convention on The Reduction of Statelessness’ https://www.refworld.org/docid/612608084.html Erişim Tarihi 20.07.2022 CR - UNHCR, ‘The Urgent Need to End Chilhood Statelessness’ https://www.unhcr.org/ibelong/wp-content/uploads/EN_2015_IBELONGReport_ePub17.pdf Erişim Tarihi 01.07.2022 CR - UNHCR, The World’s Refugees: ‘A Humanitarian Approach’ https://www.unhcr.org/publications/sowr/3eb7ba7d4/state-worlds-refugees-1997-humanitarian-agenda-chapter-6-statelessness.html Erişim Tarihi 27.06.2022 CR - UNHCR, ‘Stateless Minorities and Their Search for Citizenship’ https://www.unhcr.org/ibelong/stateless-minorities/ Erişim Tarihi 05.07.2022 CR - UNHCR, Ensuring that no Child is Born Stateless (2014) https://www.refworld.org/docid/58cfab014.html Erişim Tarihi 12.04.2022 CR - UNHCR, ‘Handbook on Protection of Stateless Persons’ (2014) https://www.unhcr.org/dach/wp-content/uploads/sites/27/2017/04/CH-UNHCR_Handbook-on-Protection-of-Stateless-Persons.pdf Erişim Tarihi 15.06.2022 CR - UNHCR, ‘Revised Background Note on Gender Equality’ Nationality Laws and Statelessness (8 March 2013) https://www.refworld.org/docid/4f59bdd92.html Erişim Tarihi 08.04.2022 CR - UNHCR, ‘Vatansızlığın Azaltılmasına Dair 1961 Sözleşmesi: Vatandaşlık Hakkının 60 Yıldır Korunması ve Desteklenmesi’ https://www.unhcr.org/tr/30379-the-1961-statelessness-convention-60-years-of-promoting-and-protecting-the-right-to-a-nationality.html#:~:text=1961%20S%C3%B6zle%C5%9Fmesi%2C%20vatans%C4%B1zl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20%C3%B6nleme%20ve,i%C3%A7erisinde%20vatans%C4%B1zl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20ortadan%20kald%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1n%C4%B1%20destekleyecektir Erişim Tarihi 27.06.2022 CR - UNHCR, ‘The 1961 Statelessness Convention: 60 Years of Promoting and Protecting the Right to A Nationality’ https://www.unhcr.org/news/press/2021/8/612bc6f44.html Erişim Tarihi 08.04.2022 CR - UNHCR, ‘Ensuring Birth Registration for the Preventation of Statelessness’ (2017) https://www.unhcr.org/ke/wp-content/uploads/sites/2/2017/11/Good-Practices-Paper-on-Ensuring-Birth-Registration-for-the-Prevention-of-Statelessness.pdf Erişim Tarihi 20.07.2022 CR - UNHCR, ‘Ending Statelessness’ https://www.unhcr.org/ending-statelessness.html Erişim Tarihi 08.04.2022 CR - UNHCR, ‘Urgent Action Needed to Reform Gender Discriminatory Nationality Laws Causing Childhood Statelessness’ https://www.unhcr.org/news/press/2019/8/5d5e63d9456/urgent-action-needed-reform-gender-discriminatory-nationality-laws-causing.html CR - UNHCR, ‘Madagascar: UNHCR welcomes new law giving men and women equal rights to transfer nationality to children’ https://www.unhcr.org/news/briefing/2017/2/589453e67/madagascar-unhcr-welcomes-new-law-giving-men-women-equal-rights-transfer.html Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - UNHCR, ‘Madagascar’s Karana People Still Awaiting Nationality’ https://www.unhcr.org/news/latest/2017/11/5a018ff44/madagascars-karana-people-still-awaiting-nationality.html Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - UNHCR, ‘Nationality reform a major step towards ending statelessness in Madagascar’ https://www.unhcr.org/news/latest/2017/2/5898a7224/nationality-reform-major-step-towards-ending-statelessness-madagascar.html Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - UNHCR, ‘The Displaced and Stateless of Myanmar in the Asia-Pacific Region’ (2021) https://reliefweb.int/report/myanmar/displaced-and-stateless-myanmar-asia-pacific-region-overview-current-situation Erişim Tarihi 15.06.2022 CR - UNICEF, ‘Birth Registry for Every Child by 2030: Are We on the Track?’ (2019) https://www.unicef.org/media/62981/file/Birth-registration-for-every-child-by-2030.pdf Erişim Tarihi 09.07.2022 CR - Uluocak N, Türk Vatandaşlık Hukuku (Filiz Kitabevi 1968) CR - Ünsal H, ‘History of Dual Nationality in Turkish Law: Changing Understanding and Rule’ in Bianca Maria Pirani (ed), The Borders Of Integration: Empowered Bodies and Social Cohesion (Cambridge Scholars Publishing 2018) 249-266 CR - Ünsal H, ‘Turkuaz Kart: Hukuki Niteliği ve Türk Hukukundaki Yeri’ in Övgü Kalkan Küçüksolak and Abdullah Muhsin Yıldız (eds), Current Debates in International Relations and Law (IJOPEC Publications 2018) 177-194 CR - van Waas L, ‘The Situation of Stateless Persons in the Middle East and North Africa’ (UNHCR, 2010) https://www.unhcr.org/protection/statelessness/4ce63e079/situation-stateless-persons-middle-east-north-africa-laura-van-waas.html Erişim Tarihi 02.07.2022 CR - van Waas L, Nationality Matters: Statelessness Under International Law (Intersentia 2008) CR - Worster WT, ‘The Obligation to Grant Nationality to Stateless Children Under Customary International Law’ (2019) 27(3) Michigan State International Law Review 441-538 CR - Ziemele I, ‘State Succession and the Issues of Nationality and Statelessness’ in Alice Edwards and Laura van Waas (eds), Nationality and Statelessness Under International Law (Cambridge University Press 2014) 217-246 UR - https://dergipark.org.tr/en/pub/buhfd/issue//1811451 L1 - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/5365325 ER -