@article{article_267075, title={XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı’da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan Paralar}, journal={İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi}, volume={6}, pages={61–85}, year={2017}, DOI={10.15869/itobiad.267075}, author={Atar, Abdulkadir}, keywords={Fetva,fetva registers,money,coin,tagsis}, abstract={<p> <span style="line-height:115%;font-family:’Palatino Linotype’, serif;font-size:8pt;"> <font color="#000000">Osmanlı Devleti,
kuruluşundan Tanzimat devrine kadar ki dönemde kendisinden önceki İslâm
devletlerinde ve döneminde var olan devletlerin kullandıkları madeni para
rejimine tâbi olmuştur. Fatih devrine kadar monometalist denilen tek madenî
paranın geçerli olduğu para uygulamasının câri olduğu Osmanlı Devleti’nde
Fatih’in ilk Osmanlı altınını bastırmasıyla bimetalist denilen çift madenî
paranın yürürlükte olduğu bir para rejimine geçiş yapılmıştır. Özellikle
Avrupalıların Amerika kıtasından getirdikleri bol miktarda gümüşün etkisiyle
ekonomide enflasyonist bir vasat oluşmuş, bunun yansıması olarak gümüşün
gramajı ve büyüklüğünde bu doğrultuda ayarlamalar yapılmıştır. İslâm
devletlerinin ilk dönemlerinde Bizans ve Sâsânî devletleri döneminde kullanılan
paraların zamanla İslâmî simge ve semboller içerecek şekilde yeniden tedavül
edildiği bilinmektedir. Osmanlı Devleti de gerek kendisinden önceki devletlerin
gerekse çağdaşı Batı ülkelerinin paralarını tedavülde bulundurmuş, zamanla
bunları yeniden kendi darphânelerinde basarak tedavülde tutmuştur. Osmanlı
maliyesinin özellikle savaş dönemlerinde yaşadığı sıkıntılar, tedavüldeki
paraların adına “tağşiş” denilen ayarlamalar yapılmasıyla giderilmeye
çalışılmış, bu ise toplumda bir takım olumsuz yansımalara sebebiyet vermiştir.
Mangır adı verilen bakır paraların zamanla nominal değeri ile madeni değeri
arasında oluşan fark ise kalpazanlık faaliyetlerinin ortaya çıkmasına yol
açmış, devlet bunun önüne geçmek için mangırın basımı ve tedavülünü ortadan
kaldırmıştır. İncelemiş olduğumuz XVIII. asırda basılmış fetva mecmualarında,
Osmanlı’da tedavülde olan yerli ve yabancı para birimlerinin isimleri
görülmekte, “tağşiş” yani paranın değeriyle ilgili yapılan değişiklikler ile
“tecdid-i akçe” yani yeni bir Padişah’ın tahta çıkmasıyla kendi adına yeni
paraların bastırılıp eskilerin ise tedavülden kaldırılması uygulaması, mangırın
piyasada oluşturduğu olumsuz etkilerden bahsedilmektedir. Ayrıca kalpazanlık
faaliyetine dair meseleler, para değerindeki değişimlerin muamelelerdeki
olumsuz yansımaları gibi paraya ilişkin çeşitli konularda bilgiler
edinilmektedir. Fetvalarda geçen bu bilgiler, iktisat tarihinin para bahsiyle
ilgili yazılmış eserleriyle mukayese edildiğinde literatürde geçen bilgileri
teyit eder nitelikte olduğu görülmektedir. </font> </span> </p>}, number={1}, publisher={Mustafa Süleyman ÖZCAN}