TY  - JOUR
TT  - Osmanlı Gayrimüslim Okullarında Türkçenin Yaygınlaştırıl-masına Yönelik Faaliyetler (1876-1908)
AU  - Özcan, Tuğrul
PY  - 2017
DA  - March
DO  - 10.15869/itobiad.286968
JF  - İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi
JO  - itobiad
PB  - Mustafa Süleyman ÖZCAN
WT  - DergiPark
SN  - 2147-1185
SP  - 213
EP  - 233
VL  - 6
IS  - 1
KW  - Turkish
KW  - Ottoman State
KW  - Abdulhamid II
KW  - Language Nationality
KW  - Minority
KW  - National Identity
KW  - Non-muslim
N2  - Modern devletlerin millî kimliklerinin inşası bakımından XIX. yüzyılönemli bir dönemdir. Bu yüzyılda söz konusu devletler, bünyelerindeki farklıtoplulukları millî bir bilinç etrafında kendilerine bağlamak için yoğun çabasarf ettiler. Bu gelişmeler doğrultusunda Osmanlı Devleti’nde de günlükyaşamdan zihniyete kadar hemen her alanda önemli değişimler meydana geldi.Tanzimat dönemi reformlarıyla birlikte başlayan köklü ve kalıcı değişimler,Osmanlı toplumunun hemen her kesiminde etkisini gösterdi. Bu değişimlerlebirlikte gayrimüslimler arasında oluşan kimlik farkındalıklardan kaynaklananayrılıkçı bazı yaklaşımlar sebebiyle Osmanlı Devleti oldukça etkilendi. GayrimüslimlerinOsmanlı idaresi altında varlıklarını sürdürmeleri Babıâli açısından çokönemliydi. Babıâli’ye göre bunu sağlamanın yolu gayrimüslimlerde Osmanlıyayönelik bir aidiyet duygusu yaratmaktı. Nitekim bu duygu, Türkçe üzerine inşaedilmiş resmî karakterli bir dil milliyetçiliğinin inşasıyla oluşturulmayaçalışıldı. Söz konusu dil milliyetçiliği hem Osmanlı Devleti’nin yönetim hem deeğitim sisteminde bir takım değişiklikler yapılmasını zorunlu hale getirdi.
CR  - Bâb-ı Âli Evrâk Odası [BEO], 641/48013, 22/Z /1312.
CR  - Dâhiliye Nezâreti Mektûbi Kalemi [DH.MKT.]: 2365/76, 28/S/1318; 2516/30, 13/R/1319; 2536/96, 13/C/1319; 2563/122, 21/Ş/1319.
CR  - Hariciye Siyasi [HR.SYS.]: 124/6, 2/Ca/1283.
CR  - İrade: Adliye ve Mezâhib Tasnifi [İ.AZN.]: 39/1318, 17/Ca/1318.
CR  - Maarif Nezâreti Mektubî Kalemi [MF.MKT.]: 49/10, 11/Ca/1294; 49/76, 20/Ca/ 1294; 57/196, 13/N/1295; 61/156, 09/Ca/1296; 74/99, 06/R/ 1299; 113/14,  14 /S/1307; 122/116, 25/Ra/1308; 270/36, 27/Z/ 1312; 308/32, 18/L/1313; 409/ 11, 13/Ra/1316; 411/13, 25/Ra/1316; 561/47, 18/S/1319; 606/35, 05/Za/1319; 670/35, 20/B/1320; 671/67, 29/B/1320; 694/ 56, 08/M/132; 816/56, 27/N/ 1322; 821/63, 21/L/1322; 2365/76, 28/S/1318.
CR  - Rumeli Müfettişliği Arzuhalleri [TRF.1.ŞKT]: 57/5660, 02/Za/1322.
CR  - Sadâret Hususî Maruzât Evrakı [Y.A.HUS.]: 316/53, 08/B /1312.
CR  - Şurâ-yı Devlet Evrakı [ŞD.] (Yanya 1): 2085/35, 16/M /1310.
CR  - Teftîşât-ı Rumeli Evrâkı Rumeli Müfettişliği Selanik Evrâkı (TFR.I.SL.): 33/3250, 25/Z/1321.
CR  - Yıldız Esas Evrak [Y.EE.]: 131, 25, 11/C/1309.
CR  - Yıldız Esas Evrak / Kamil Paşa Evrakı [Y.EE.KP.]: 21/2021, 20/Z/1321.
CR  - Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı [Y.MTV.]: 24/22,  06/S/1304.
CR  - Yıldız Perakende Maarif [Y.PRK.MF.]: 2/82, 29/Z /1310.
CR  - Yıldız Perakende Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği Evrakı [Y.PRK. TKM.]: 15/36, 28/Za/1306.
CR  - Salname-i Nezâret-i Maarif-i Umumiye (1316), Matbaa-yı Amire, Dersaadet.
CR  - Yanya Vilayet Salnamesi (1319), Vilayet Matbaası, Yanya.
CR  - (1323), Çocuklara Ta’lîm ve Fezâil-i Ahlâk, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul.
CR  - (1975), Abdülhamid’in Hatıra Defteri, Kervan Yayınları, İstanbul.
CR  - Alkan, M. Ö. (2000), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim-Öğretim İstatistikleri (1839-1924), 6, Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, An-kara.
CR  - Anderson, B. (1995), Hayali Cemaatler, (çev. İskender Savaşır), Metis Yayınları, İstanbul.
CR  - Baskıcı, M. M. vd. (2003), Yaşayan Lozan, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
CR  - Bozbora, N. (1997), Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğunun Gelişimi, Boyut Kitapları, İstanbul.
CR  - Demirel, M. (2002), Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri, Türkler, Cilt: 15, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, (44-60).
CR  - Doğan, N. (1994),  İlk ve Orta Dereceli Okul Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918), Bağlam Yayınları, İstanbul.
CR  - Ebussüreyya Sami. (1330), Abdulhamid'in Kayguları, Kader Matbaası, İstanbul.
CR  - Ebuzziya Tevfik (1973), Yeni Osmanlılar Tarihi, Kervan Yayıncılık, İstanbul.
CR  - Eraslan, C.(1995),  II. Abdulhamit ve İslam Birliği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
CR  - Ergin, O. N. (1977), Türkiye'de Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul.
CR  - Galanti, A. (1953), Türk Harsı ve Türk Yahudisi, Tan Matbaası, İstanbul.
CR  - Gellner, E. (2008), Uluslar ve Ulusçuluk, (çev. Büşra Ersanlı),  İletişim Yayınları, İstanbul.
CR  - Guibernau, M. (1996), Milliyetçilikler, (çev. Neşe Nur Domaniç), Sarmal Ya-yınları, İstanbul.
CR  - Heywood, A. (2006), Siyasi İdeolojiler, (çev. A. K. Bayram vd.) Adres Yayınları, Ankara.
CR  - Hobsbawm, E. (1995), 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, (çev. Os-man Akınhay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
CR  - Kandemir, F. (1975), Jön Türklerin Zindan Hatıraları, Muhit Yayınları, İstanbul.
CR  - Karal, E. Z. (1995), Osmanlı Tarihi [Islahat Fermanı Devri (1861-1876], Türk Ta-rih Kurumu Yayınları, Ankara.
CR  - Kodaman, B. (1999), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
CR  - Krikorian, M. K. (1977), Armenians in the Service of the Ottoman Empire, 1860-1908, Routledge & Kegan Paul Press, Boston.
CR  - Lewis, B. (1993), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
CR  - Mahmud Cevad, (1338), Maarif-i Umumiye Nezareti: Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı Matbaa-i Âmire, İstanbul.
CR  - Mahmud Cevad, (2001), Ma‘ârif-i ‘Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İc-ra‘âtı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
CR  - McLuhan, M. (2001), Gutenberg Galaksisi, çev. Gül Çağalı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
CR  - Nizamoğlu, Y. (2013), Yanya Vilayetinin Durumuna Dair Hazırlanan Layi-halar ve Sonuçları, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 33, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, (197-228).
CR  - Ortaylı, İ. (1985), Balkanlarda Milliyetçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4, İletişim Yayınları, İstanbul, (1026-1031).
CR  - Özcan, T. (2007), II. Abdülhamid Dönemi’nde Orta ve Doğu Karadeniz’de Ermeni Olayları, Akis Kitap, İstanbul.
CR  - Özyurt, C. (2004), Osmanlı’da Resmi Ulusçuluk ve Dil Politikası,  Selçuk İletişim Dergisi, Sayı: 11, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, Konya, (154-165).
CR  - Sakaoğlu, N. (1993), Osmanlı Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
CR  - Sakaoğlu, N. (2003), Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
CR  - Smith, A. (2004), Millî Kimlik, (çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, İstanbul.
CR  - Smith, A. (2001), Milliyetçilik ve Tarihçiler, (Çev. İsmail Türkmen, Tartışılan Sınırlar Değişen Milliyetçilik) , (der. M. Armağan), Şehir Yayınları, İstanbul.
CR  - Somel, S. A. (2007), Osmanlı Ermenilerinde Kültür Modernleşmesi, Cemaat Okulları ve Abdülhamit Rejimi, Tarih ve Toplum, 5, İletişim Yayınları, İstan-bul, (71-92).
CR  - Spencer, P. - H. Wollman. (2002), Nationalism: A Critical Introduction, Sage Publications, London.
CR  - Vahapoğlu, M. H. (1992), Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
UR  - https://doi.org/10.15869/itobiad.286968
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/316826
ER  -