TY  - JOUR
TT  - SADRÜŞŞERİA'NIN USULCÜLÜĞÜ/HUKUKÇULUĞU
AU  - Bekdemir, Sezayi
PY  - 2017
DA  - March
JF  - Universal Journal of Theology
JO  - UJTE
PB  - İsmail ŞİMŞEK
WT  - DergiPark
SN  - 2548-0952
SP  - 74
EP  - 84
VL  - 2
IS  - 1
KW  - Sadrüşşeria
KW  - Tavzîh
KW  - fıkıh
N2  - Bu çalışmada 8/14. yüzyılın büyükfakihlerinden biri olan Maveraünnehir bölgesi Hanefî âlimlerinden Ubeydullah b.Mesud Sadrüşşeria es-Sânî ve onun “et-Tavzîh fî Halli Ğavâmizi’t-Tenkîh” adlıeseri bağlamında fıkıhçılığı/hukukçuluğu incelenmiştir.Sadruşşeria Ubeydullah b. Mesudel-Mahbûbî el-Buhârî (747/1346), Ensar soyuna mensup ve Hanefî fıkhındaeserleriyle meşhur olan “Mahbûbi Ailesi”nin bir üyesidir. Ömer b. Sadrişşerîael-Evvel Tâcüşşeria (709/1309), Mahmûd b. Sadrüşşerîa Burhanuşşeria (?),Sadruşşeria-i Ekber ve meşhur İmam Cemâleddin Ubeydullah b. İbrâhim el-Mahbûbî(630/1233) gibi büyük âlim ve müctehidlerin mesub olduğu bu aile onun hem ilmihem de nesebi silsilesini teşkil eden ilim ve fazilet ocağıdır. Hanefî fakihive kelâm âlimi olan Sadrüşşeria’nın hayatı hicri VII. ve VIII. asrın önemlimerkezlerinden olan Maveraünnehr’in üç büyük şehri ve ilim merkezi Buhârâ,Herat ve Kirman’da geçmiştir. İlmi kişiliğini ailesinden alan Sadrüşşeria, şer’îve aklî ilimlerde zamanının imamı; usûl, kelam, mantık, felsefe ve tasavvufalanlarında asrının üstadıdır.İlmin birçok dalında temel kitaplar yazmış vehatırı sayılır talebe yetiştirmiştir. Devlet idaresinde başkadılıkta yapanSadrüşşeria ömrünü eğitim-öğretim faaliyetlerine ve eser telifine vakfetmiştir.Buhâra’da yaşayan Sadrüşşeria yine Buhâra’da vefat etmiştir. Salt/mutlak ictihadın durakladığı,taklitçilik ve  mezhebe bağlılığınyerleştiği ve ictihad kapısının kapandığı düşüncesinin hüküm sürdüğü birdönemde yaşayan Sadrüşşeria, özellikle Hanefîliğin günümüze kadar sağlıklı birşekilde ulaşmasına vesile olan önemli müctehidlerden biridir. Moğolistilasından sonra harabeye dönen Buhâra’nın tekrar canlanmasında ve ilminmerkezi haline gelmesinde onun rolü oldukça büyüktür. Sadrüşşeria’nınyetiştirdiği öğrenciler ve İslami ilimlerin birçok dalında kaynak mahiyetindeyazdığı eserler etkisini günümüze kadar sürdürmüştür. Sadrüşşeria’nıntelifatı/eserleri, Mîrek Şemsüddîn Muhammed b. Mübarekşah (784/1382) veAlâeddin Ali Esved (800/1397) namı diğer Kara Hoca  gibi talebeleri vasıtasıyla tüm İslam âlemineintişar etmiş, özellikle fıkıh usûlüne dair yazdığı “Tavzîh” adlı eseri deOsmanlı’nın ilk medresesi olan İznik medresesinden itibaren cumhuriyet döneminekadar temel kaynak olarak okutulmuştur. Fukahâ ve mütekellimin mesleklerininmezcedilerek yazılan Tavzîh, memzûc (karma) fıkıh usûlü eserlerinin ilklerindenolmakla birlikte en güzel örneklerinden birini teşkil etmektedir.Hanefî-Mâtürîdî ekolünün Gazzâlî’si olarak nitelendirebilecek Sadrüşşeria bueserinde bir ilmin birden fazla konusu olabileceği savından hareketle felsefeve mantık ilmini, fıkıh usûlü ilmine dâhil etmiştir. Sadrüşşeria'nın aklı,nakil karşısında daha etkin hale getirmek suretiyle müctehidlerin, ictihadalanını genişlettiği söylenebilir.
CR  - Abdülaziz Buhârî, A. (1994). Keşfü’l-Esrâr ‘an Usûli Fahrilislâm el-Pezdevî, Beyrut.
CR  - Aliyyü’l-Kârî, N. (2009). el-Esmârü’l-Cenniye fî Esmâi’l-Hanefîyye, Bağdad.
CR  - Aliyyü’l-Kârî, N. (2004). Şemmü’l-Avârız fî Zemmi’r-Ruvâfız, İstanbul.
CR  - Apaydın, H. Y. (2014), Matüridi’de Şer’î Hüküm Akıl İlişkisi, Eskişehir.
CR  - Apaydın, H. Y. (1996). Haber-i Vâhid, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Aydın, Ö. (1995). Türk Kelam Bilgini Sadruşşeria es-Sani, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi.
CR  - Bağdadi, İ. (1951). Hediyyetü’l-Ârifin Esmaü’l-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifin, Beyrut.
CR  - Barthold, V. V. (t.y.). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan, y.y.
CR  - Bedir, M. (2014). Buhara Hukuk Okulu, İstanbul: İsam Yayınları.
CR  - Bedir, M. (2013). Vikayetü’r-Rivâye, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Bedir, M. (2010). Sünnet, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Bekdemir, S. (2016). Sadrüşşeria, İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
CR  - Birgivî, T. M. (1573). Risâle fî Reddi’l-Islâh ve’l-Îzâh; 24b-25a, y.y.
CR  - Brockelmann, C. (1949). Geschicte der Arabischen Litteratur, Leiden.
CR  - Brockelmann, C. (1942). Supplementband, Leiden.
CR  - Cici, R. (2005). Osmanlı Klasik Dönemi Fıkıh Kitapları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi.
CR  - Cici, R. (2001). Osmanlı Dönemi İslâm Hukuku Çalışmaları, Bursa.
CR  - Cürcânî, S. Ş. (1985). et-Ta’rifat, Beyrut.
CR  - Djalalov, V. (2009). Buhârâlı Muhammed b. Mübarekşah’ın Hidayetü’l-Hikme Şerhi Tahkiki ve Tercümesi, Ankara: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
CR  - Dinç, E. N. (2008). Kadı Burhâneddin’in Tercihü’t-Tavzîh İsimli Eserinin Tahkiki ve Değerlendirilmesi, İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
CR  - Dönmez, İ. K. ve Köksal, A. C. (2012). Usûl-i Fıkıh, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Ebu’l-Hac, S. M. (2006). Şerhu’l-Vikaye li İmami’l-Fakihi’l-Usûlî Sadrüşşeria Ubeydullah b. Mesud el-Mahbûbî ve Meahu Münteha’n-Nükaye fî Şerhi’l-Vikaye,  Amman.
CR  - Ebu Zehra, M. (1978).  İslam’da Fıkhi Mezhepler Tarihi (A. Şener, Çev.), İstanbul.
CR  - Ebu Zehra, M. (1978). Fıkıh Usûlü (A. Şener, Çev.), Ankara: Fon Matbaası.
CR  - Ğazzî, T. (t.y.). et-Tabakâtü’s-Seniyye fî Terâcimi’l-Hanefîyye, y.y.
CR  - Hucvî, M. (1995).  el-Fikrü’s-Sâmî fî Târîhu’l-Fıkhı’l-İslâmî, Beyrut.
CR  - İbn Âbidîn, M. E. (1992). Reddü’l-Muhtar ale’d-Dürri’l-Muhtar, Beyrut.
CR  - İbn Âbidîn, M. E. (t.y.). el-Ukûdu’d-Dürriye fi Tenkîhi’l-Fetavâ’l-Hâmidiye, Beyrut.
CR  - İbn Battuta, Ş. M. (1417). Rıhletü İbn Battuta (Tuhfetü’n-Nazâr fî Ğarâibi’l-Emsar ve Acâibi’l-Esfar), Rabat.
CR  - İbn Kutluboğa, Z. K. (t.y.). Tâcü’t-Terâcim, Dımeşk.
CR  - İsfahânî, Ş. M. (1986). Beyânü’l-Muhtasar Şerhu Muhtasarı İbn’l-Hâcib, S. Arabistan.
CR  - Kallek, C. (1998). el-Hidâye, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Kâtip Çelebî, H. H. M. (1971). Keşfu’z-Zünun an Esami’I-Kütübi ve’l-Fünûn, İstanbul.
CR  - Kazvînî, C. Z. (t.y.). Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, Beyrut.
CR  - Kefevî, E. (t.y.). el-Külliyât, Beyrut.
CR  - Kehhâle, Ö. R. (t.y.). Mu’cemü’l-Müellifin, Beyrut.
CR  - Köksal, A. C. (2012). İslâm Hukuk Felsefesinde Fiillerin Ahlâkîliği Meselesi–Mukaddimât-ı Erbaa’ya Giriş, İslâm Araştırmaları Dergisi.
CR  - Köksal, A. C. (2011). Hanefî Fıkıh Düşüncesinde Akıl Kavramı ve Dört Mertebeli Akıl Anlayışı, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi.
CR  - Kuraşî, M. (1993). el-Cevahiru’l-Mudiyye fî Tabakatül Hanefîyye, Trablus.
CR  - Leknevî, M. A. (1324). el-Fevâidü’l-Behiyye fî Teracimi’l-Hanefîyye, Mısır.
CR  - Özel, A. (1990). Hanefî Fıkıh Âlimleri, Ankara: TDV Yayınları.
CR  - Özen, Ş. (2008). Sadrüşşerîa, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Özen, Ş. (2011). Tenkîhu’l-Usûl, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Özen, Ş. (2011). Teftâzânî, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Parisa, M. (1389). Nesebi Sadrüşşeria Ubeydullah el-Mahbûbî el-Ensârî el-Buhârî, S. Arabistan.
CR  - Pezdevî, Alî. (t.y.). Usûlü Pezdevî (Keşfü’l-Esrar Şerhi ile birlikte), Kahire.
CR  - Râzî, F. M. (1998). Mefâtîhu’l-Ğayb, Beyrut.
CR  - Râzî, F. M. (1997). el-Mahsul, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
CR  - Remzî, M. M. (2002). Telfikü’l-Âhbâr ve Telkihü’l-Âsar fî Vakai Kazan ve Bulgar ve Mülûki’t-Tatar, Beyrut.
CR  - Sadgrove, P. C. (2010). Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed, İstanbul: TDV Yayınları.
CR  - Sadrüşşeria, U. (1971). et-Tenkîh, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye.
CR  - Sadrüşşeria, U. (1971). et-Tavzîh fî Halli Ğavâmizi’t-Tenkîh, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye.
CR  - Serkis, Y. (1928). Mu’cemu’l-Matbuati’l-Arabiyyeti ve’l-Muarrabeti, Mısır.
CR  - Seyyid Bey, M. (2010). Medhal, İstanbul.
CR  - Seyyid Bey, M. (1918). Usûlü Fıkıh Dersleri, İstanbul.
CR  - Şahin, N. (2005). M. Ali Ayni, Konya: Türkiyat Araştırmaları Dergisi.
CR  - Şevkânî, M. (2004). İslam Hukuk Metodolojisinde Hüküm Nazariyesi (F. Koca. Çev.), Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi.
CR  - Taşköprüzâde, A. (1428). Miftahü’s-Saade ve Misbahu’s-Siyade fî Mevzuati’l-Ulum, Beyrut.
CR  - Taşköprüzâde, A. (2010). eş-Şakaikü’n-Nu’maniyye fî Ulema-i Devleti Osmaniye, Beyrut.
CR  - Teftazânî, M. (t.y.). Şerhü’t-Telvih ale’t-Tavzîh, Mısır.
CR  - Teftazânî, M. (1989). Şerhu’l-Makâsıd, Beyrut.
CR  - Tehânevî, M. A. (1996). Keşşâfu Istılahati’l-Funûn ve’l-Ulûm, Lübnan.
CR  - Yıldırım, M. A. (2009). Birgivî’nin Şeyhayn (Burhânüşşerîa ve Sadrüşşerîa) Savunması (Risâle fî Reddi’l-Islâh ve’l-Îzâh), İstanbul: Yüksek Lisans Tezi.
CR  - Zerkeşî, B. (1994). Bahru’l-Muhît, Mısır: Dârü'l-Kütübî.
CR  - Zirikli, H. (2002). el-A’lâm, Dımeşk.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/ujte/issue//292889
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/277318
ER  -