TY  - JOUR
TT  - İlk Manzum Türkçe-Kürtçe Sözlük: Nûbihara Mezinan
AU  - Ertekin, Zahir
PY  - 2017
DA  - April
Y2  - 2017
JF  - Şarkiyat
PB  - Şarkiyat Araştırmaları Derneği
WT  - DergiPark
SN  - 1308-9633
SP  - 89
EP  - 105
VL  - 9
IS  - 1
KW  - Manzum Sözlükler
KW  - Kürt Edebiyatı
KW  - Türk Edebiyatı
KW  - Mezinan
N2  - Bir dilin varlığı ve devamlılığı için en önemli şey, sözlüklerdir. Onlar, bir milletinfikir ve kültür zenginliğidir. Dili gelecek kuşağa aktarmak için çok önemli bir kaynaktır.Sözlükler üzerine yapılan bu bilimsel çalışmalara bilimde, leksikografi denmektedir.İngilizceye de 1860 yıllarında geçen bu kelime, Yunanca “lexikographos” tan gelmekteolup “konuşmak, sözcük ve söz” gibi anlamlara gelir. Kürtçede ise buna “ferhengnasî”diyebiliriz. Bütün dillerde olduğu gibi Kürtçede de bu bilim vardır ve bu bilimle ilgiliçalışmalar yapılmıştır. Yardımcı eser açısından en önemli kaynak iki dilli sözlüklerdir.Tarih boyunca başka milletlerin dilini de öğrenmek de gerekli ve önemliydi. Bu gereklilikkimi zaman ilim için, kimi zaman ticaret için kimi zaman da halk siyaseti için gerekliydi.Birkaç yüzyıldır dünyanın değişimi, dünyadaki seyahatlerin daha kolay ve hızlı olması,başka milletlerin dilini öğrenmeyi de gerekli kılmıştır. Bu nedenlerden ötürü, insanoğlu ikidilli sözlüklere ihtiyaç duymuş ve bu sözlükleri oluşturmaya başlamışlardır. Bu sözlükleryabancı dil için kaynak oluşturmaktadır.Manzum sözlük geleneği Klasik edebiyatın önemli bir ürünü olarak karşımızaçıkmaktadır. Bu tür, Müslüman milletlerin birçoğunun eski edebiyatında yer almaktadır.Arap ve Fars edebiyatından sonra Türk edebiyatında pek çok örneği bulunan manzumsözlükler, son araştırmalarda Klasik Kürt edebiyatında da bu tradisyonun devam ettiğigözlemlenmektedir. Bu edebi tür, ağırlıklı olarak çocuklarda dil öğretimi, edebî zevkinteşekkülü, ezber yeteneğini geliştirmek suretiyle medrese eğitiminin temellerini oluşturma,Kur'an terminolojisine hazırlama ve aruz ilminin küçük yaşlardan itibaren aşina kılınmasıgibi önemli sebeplerden dolayı telif edilmiştir. Elbette bu sebeplerin yanı sıra çocuklardaözellikle iki dilde kelime dağarcığının erken yaşlarda arttırılması da yine bu telifatınsebepleri arasında sayılabilir. Ayrıca bu sözlüklerin yabancı bir dilin (ki bu çoğunluklaArapça olmuştur) temelinin atılması açısından da önemli vazifeler ifa ettiği söylenebilir.Bu eserler, geçmişte özellikle medreselerde İslamî ilimlere yeni başlayan talebeleriçin fonksiyonel eğitim materyali olarak değerlendirilmişken, bugün malesef sadecearaştırmacıların ilgi gösterdikleri önemli tarihi-edebi eserler olarak değerlendirilmektedir.Her biri kendi döneminin başta dil olmak üzere kültür, tarih ve günlük yaşam gibi önemlikonularda birer vesika olan bu eserlerin bu tür yayınlarla genç nesile aktarılması vekazandırılması son derece önemlidir. Makalemize konu olan sözlük Dilbikulê Cizîrî'ninNûbihara Mezinan (Büyüklerin nevbaharı) isimli Türkçe- Kürtçe manzum sözlüğüdür. Bueser Klasik Kürt edebiyatında manzum olarak bilinen sekiz adet sözlükten bir tanesidir.Türklere Kürtçe'yi aşina kılmak ve özellikle Türkçe bilmeyen Kürtlere Türkçe'yi öğretmekiçin yazılan bu eser, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda iki dilin temel kelime vekurallarının öğretilmesi, dinî ve ahlâkî nitelikli tavsiye ve nasihatlerde bulunulmasıamaçlanmıştır. Ayrıca, eserin hazırlanışında takip edilen metod, eserin hacmi ve öğretmedeöncelik verilen kelime kadroları bakımından dikkate ve araştırmaya değer bir yapıdadır.Bu çalışmada bahsi geçen sözlüğün edebi açıdan tahlili, Klasik Türk ve Kürt edebiyatındaönemli bir yeri haiz manzûm sözlük geleneğindeki yeri ve önemine dikkat çekilecektir. 
CR  - AKYÜREK, A. R. (2003). Tuhfe-i Remzî, Ankara: Akçağ Yayınları.
AYKAÇ, S. (2015). Mela Mehmud Tîruwayî û Ferhenga Wî Ya Menzûm, Bingöl: Bingöl
Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. CİZÎRÎ, D. (2015). Nûbihara Mezinan, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
DEĞİRMENÇAY, V. (2013). Farsça Şiir Söyleyen Osmanlı Şairleri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
GIYNAŞ, K. A. (2015). “Arapça-Farsça-Türkçe Manzum Bir Sözlük: Tufetü’l-İhvân Hediyyetü’s-Sıbyân”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.8, S.41, s.154-163. İLHAN, S. (1997). Şemsi Cevâhirü’l-Kelimât (Mukayeseli İnceleme). Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İMAMOĞLU, A. H. (1993). Farsça-Türkçe Manzum Sözlükler ve Şâhidî’nin Sözlüğü (İnceleme Metin), Erzurum: AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
İMAMOĞLU, A. H. (1993). Farsça-Türkçe Manzum Sözlükler ve Şahidî’nin Sözlüğü, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum: Basılmamış Doktora Tezi.
İNCE, Y. (2002). “Manzum Sözlükler ve ‘Şemsî’nin Cevâhirü’lkelimât’ı Üzerine Bir Dil İncelemesi”, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
KARAİSMAİLOĞLU, A. (1990). “Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Remzi ”, İstanbul: Milli Kültür, s. 60-61.
KILIÇ, A. (2005). “Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyân”, Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Abdülkadir Karahan’a Armağan) 6-7 Mayıs 2005 Şanlıurfa, (hzl.: Eyüp Azlal, Necmi Karadağ, M. Emin Karahan), Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları: s. 186-189.
MİNORSKY, V. (1997), “Kürtler”, İslam Ansiklopedisi, C. 6, Eskişehir: MEB Yayınları. ÖRS, D. (2012). “Reşîdüddin Vatvât”, DİA, C. 42, s. 574.
ÖZ, Y. (2010). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara: TDK Yayınları.
105
e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi
Journal of Oriental Scıentific Research (JOSR) www.esarkiyat.com
ISSN: 1308-9633
JOSR Nisan-2017 Cilt:9 Sayı:1 (17) (s. 89-106) JOSR April-2017 Volume:9 Issue:1 (17)
 ÖZTÜRK, M. (2015). “Manzum Sözlüklerden Sübha-i Sıbyân ile Kürtçe’deki İlk Manzum Sözlük Nûbehara Biçûkan Arasında Bir Karşılaştırma”, Mardin: The Journal of Mesopotamian Studies, C: 1/1, s. 5.
PERTEV, R. (2012). Mîrsadul Etfal (Şahrahê Kudekan) Ferhenga Menzum a Kurdî- Farîsî, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
ŞEYH MARUF NODEYÎ, (1953) Luxetnameyê Ehmedî, Süleymaniye; Irak: Jiyan Yayınları
YILDIRIM, K. (2008). Ehmedê Xanî Külliyatı Nûbehara Biçûkan, İstanbul: Avesta Yayınları.
YURTSEVEN, N. (2003). Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lügatler ve Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbe’si, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara: Basılmamış Doktora Tezi.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/sarkiat/issue//319391
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/311360
ER  -