TY  - JOUR
TT  - FEDAYÎ MEHMED DEDE, MANTIK-I ESRÂR ADLI MANZUM MANTIKU’T-TAYR TERCÜMESİ VE OTOGRAF NÜSHASI
AU  - Doğan Averbek, Güler
PY  - 2017
DA  - September
Y2  - 2017
JF  - Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi
JO  - TEKE
PB  - Cengiz ALYILMAZ
WT  - DergiPark
SN  - 2147-0146
SP  - 1490
EP  - 1506
VL  - 6
IS  - 3
KW  - Fedayî
KW  - Mantıku’t-Tayr
KW  - Mantık-ı Esrâr
KW  - mesnevi
KW  - tasavvuf
KW  - tercüme
KW  - Mevlevilik
N2  - Asıl adı Mehmed olan Fedayî Dede, aslenAntepli’dir, Mevlevi’dir, uzun yıllar Trablusşam Mevlevihanesi’nde bulunmuş vetalebelere hocalık etmiştir. Doğum tarihi meçhuldür, 15 Receb 1065 / 21 Mayıs1655’te vefat etmiştir. Kaynakların bildirdiğine göre dört eser kalemealmıştır. Bunlar arasında en meşhuru talebelerine Türkçe öğretebilmek amacıylakaleme aldığı Arapça - Türkçe manzum lûgat olan Tuhfe-i Fedayî’dir. Kaynaklarda Fedayî’nin dîvânı olduğubildiriliyorsa da henüz ortaya çıkarılamamıştır. Sadece bir yerde zikredilenAttar’dan tercüme ettiği ‘Işk-nâmeadlı Mihr ü Müşterî tercümesi dehenüz ele geçmemiştir. Mevlânâ Celaleddin’in kendisinden feyz aldığını söylemişolması hasebiyle Mevleviler nazarında istisnai bir mevkii olan Feridüddin-iAttar’ın Mantıku’t-tayr adlı vahdet-ivücudu konu edinen alegorik mesnevisini manzum olarak Mantık-ı Esrâr adıyla Türkçeye tercüme etmiştir. Bugün dokuznüshası tespit edilen bu eser ayrıca eski harflerle tab’edilmiştir. Tespitedilen dokuz yazmadan Leipzig Üniversitesi Kütüphanesinde bulunan otografnüsha, mühtedi Alman şarkiyatçı Osman Reşer tarafından İstanbul’dan teminedilip Almanya’ya götürülmüştür. Bazı teknik hatalar barındırmasına ve eserinaslında yer alan 30 bölümün tercüme edilmemiş olmasına rağmen Mantıku’t-Tayr’ın vezniyle yazılan butercümenin dili ve üslûbu oldukça latiftir, daha evvel yapılandeğerlendirmelerin aksine bu tercümede şair sehl-i mümtenî üslûbuna sahiptir.
CR  - ALBAYRAK S. V. (2012). Eski Türk Edebiyatında Tercüme Geleneği ve Bu Gelenekte Mantıku’t-Tayr Tercümeleri. Turkish Studies. 7(4), 655-669.
BAKAR, İ. (2001). Sadberk Hanım Müzesi Kütüphanesi Hüseyin Kocabaş Yazmaları Kataloğu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi.
ÇAKICI, B. (2005). Fedaî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DİLÇİN, C. (1993). Matnıku’t-Tayr’ın Manzum Çevirileri Üzerine Bir Karşılaştırma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 35-52.
FEDAYÎ MEHMED DEDE. Mantık-ı Esrâr. yazma eser. Universitätsbibliothek Leipzig, Cod.Turc.84
_______. Mantıku’t-Tayr-ı Hazret-i ‘Attâr fî Tercemetinâ Mantıku’l-Esrâr. İstanbul: Necib Efendi Taşbaskı Tezgâhı, 1274
_______. Tuhfe-i Fedayî. yazma eser. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bl, nr. 3190.
FERİDEDDİN-İ ATTAR. (1990-1991). Mantık al-Tayr. (çev. Abdülbaki Gölpınarlı). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
GLASSEN, E. (1996). Trablusşam Mevlevihanesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. s. 2: II. Milletlerarası Osmanlı Devleti’nde Mevlevîhâneler Kongresi, 14-15 Aralık 1993, (Tebliğler). 27-29.
İBN MEHÂSİN. (1981). el-Menâzil el-Mehâsiniyye fi’r-Rıhlet et-Trablusiyye. ed. Muhammad Adnan Al-Bakhit. Beyrut: Dâru’l-Âfâk el-Cedîde.
DE JONG, F. (1994). The Takîya of the Mawlawiyya in Tripolis. Osmanlı Araştırmaları. c. XIV.: 94-100.
KAYABAŞI, B. (1997). Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’ârı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KÜÇÜK, S. (2003). Mevleviliğin Son Yüzyılı. İstanbul: Simurg.
KÜLEKÇİ, N. (1999). XI-XX. Yüzyıllar El Yazması Metinler ve Özetleriyle Mesnevi Edebiyatı Antolojisi. c. 1. Erzurum: Aktif Yayın Dağıtım.
LEVEND, A. S. (1984). Türk Edebiyatı Tarihi. c. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
ÖRNEK, M. Ş. (1974). Süleymaniye Kütüphanesi Türkçe Mesnevi Yazmaları Kataloğu. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi.
SCHMIDT, J. (2012). Catalogue of Turkish Manuscripts in the Library of Leiden University and Other Collections in the Netherlands: Minor Collections. Leiden: Brill.
SÜLEYMAN, S. (2000). Müstakim-zâde. Mecelletü’n-Nisâb fî’n-Neseb ve’l-Küna ve’l-Elkab. Tıpkıbasım. Ankara: Kültür Bakanlığı.
ŞAHİNOĞLU, M. N. (1991). Attâr, Ferîdüddin. İslam Ansiklopedisi. 4. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 95-98.
ŞANLI, İ. (2003). Fidayi, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının İncelenmesi: İnceleme Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ŞİMŞEK, T. (1993). Fedayi Dede, Mantık-ı Esrâr: Tenkidli Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TOSKA, Z. ve NEDRET, B. K. (1996). Ferideddin-i Attar’ın Mantıku’t-Tayr’ının 14, 16, 17. ve 20. Yüzyıllarda Yapılmış Türkçe Yeniden Yazımları. Journal of Turkish Studies, In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı.
TUMAN, N. (2001). Tuhfe-i Nâ’ilî. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANSİKLOPEDİSİ. (1979). İstanbul: Dergâh Yayınları.
URHAN, M. (2002). XVI. Yüzyıl Divan Şairi Fedâyî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
UYAR AKALIN, B. (2005). The Poets Who Wrote and Translated Mantıku’t-Tayr in Turkish Literature”. International Journal of Central Asian Studies, 10(1), 167-179.
YAKAR, H. İ. (2013). .Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.
_______(2007). Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Fedâî. Turkish Studies, 2(4), 1015-1025.
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue//344454
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/351111
ER  -