@article{article_346781, title={Şâriin Lafzın Mânası Üzerinde Tasarrufu: Mütekellim ve Hanefî Usul Geleneklerinde Şer‘î Hakikatler Meselesi}, journal={İslam Araştırmaları Dergisi}, pages={7–43}, year={2017}, DOI={10.26570/isad.346781}, author={Çelik, İmam Rabbani}, keywords={al-Bāqillānī,haqīqa-majāz,transference of expressions,al-haqīqa alshar‘ iyya,Muslim theologians,Mu‘tazila,Hanafi legal theorists}, abstract={<p style="margin-top:0cm;margin-right:0cm;margin-bottom:7.5pt;margin-left:0cm;text-align:justify;">Usulcülerin dil tasavvurlarının
merkezinde vaz‘ teorisi yer alır. Vaz‘ terimi dilde bir kelimenin, klasik
ifadesiyle lafzın, herhangi bir anlam için tayin edilmesini ifade eder. Dilde
ilk tayin edildiği anlamda kullanılan lafız hakikat iken, ilk anlamlataşıdığı
bir irtibat (alâka) sebebiyle başka bir anlamda kullanılan lafız mecazdır. Mecazdan
farklı olarak, dilde belli anlamlara vazedilen lafızların şeriatı vazedenin
tasarrufuyla farklı anlamlara yüklenip yüklenmediği ve farklı anlam kazandığı
iddia edilen isimleri bir tür hakikat olarak “şer‘î hakikat” şeklinde ifade
etmenin mümkün olup olmadığı usûl-ı fıkıh düşüncesinde tartışmaya konu
olmuştur. Mu‘tezile’nin itikadî anlamlar taşıyan dinî isimlerde savunduğu gibi
fıkhî anlamlar ihtiva eden şer‘î isimlerde de nakil olduğu ve isimlerin yeni bir
hakikat olduğu iddiası, IV. (X.) asırda Eş‘arî-mütekellim usulünün temsilcisi Bâkıllânî
(ö. 403/1013) tarafından sert bir şekilde eleştirilmiştir. Bâkıllânî, dinî isimlerde
olduğu gibi şer‘î isimlerde de nakil iddiasını bütünüyle reddetmiş ve bu tür
isimlerin lugavî hakikat olduğunda ısrar etmiştir. Ancak sonrasında zaman içinde,
gerek Eş‘arî-mütekellim usulcüler gerekse Hanefî usulcüler –açıklama tarzları
değişse de- isimlerin şâriin tasarrufu ile yeni anlamlar kazandığını kabul
etmişlerdir. Çalışmanın temel hedefi, şâriin lafızların anlamları üzerindeki tasarrufuna
dair görüşlerin, Bâkıllânî ve sonrasında, mütekellim ve Hanefî usul düşünce
tarihinde zaman içinde nasıl değiştiğini fikrî ve tarihî gelişmelerle irtibatlı
olarak ortaya koymak ve bu tasarrufa dair açıklamaların nasıl olduğunu incelemektir. </p> <p> </p> <p style="margin-top:0cm;margin-right:0cm;margin-bottom:7.5pt;margin-left:0cm;text-align:justify;"> </p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;"> <span style="font-size:12pt;line-height:107%;font-family:’Times New Roman’, serif;"> </span> </p> <p>  </p>}, number={38}, publisher={Turkish Religious Foundation Centre for Islamic Studies}