TY  - JOUR
TT  - Şarkiyatçı Söylemde  Ötekilik Mekanlarının Yeniden Üretimi
AU  - Gök, Özlem
AU  - Kılıçarslan, Kerim
PY  - 2017
DA  - November
JF  - Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi
JO  - ODÜSOBİAD
PB  - Ordu University
WT  - DergiPark
SN  - 1309-9302
SP  - 649
EP  - 663
VL  - 7
IS  - 3
KW  - Şarkiyatçılık
KW  - Harem
KW  - Hamam
KW  - Köle Pazarı
KW  - Ötekilik Mekânları
N2  - ÖzetBu çalışma, Batılı eril fantazilerin söylemindeüretilmiş Harem, Hamam ve Köle Pazarı konularında şekillenmiş şarkiyatçısöylemin klişelerinden olan ve ötekilik mekânları olarak tanımlanan mekânlardakonumlandırılmıştır. Doğulu kadın temsillerinin yer aldığı bu resimlerdenalıntılamalar yaparak, Türkiye’de yeniden üreten sanatçıların, çalışmalarının karşılaştırmalıokumalarını yapmaktadır. Çalışmada, bu bağlam üzerine yapıtlarını üreten İnciEviner, Gülsün Karamustafa, Taner Ceylanve İsmet Doğan olmak üzere dört sanatçıya yer verilmiştir. Kadını temsilistencinin, ataerkil düzende, hegemonik yapısına feminist kuram çerçevesindeyaklaşılmıştır. Sonuç olarak Türkiye’nin sosyo-politik ve tarihi süreçleri deele alınarak yapılan incelemede doğunun öteki oluşu, kadının öteki oluşuylakesişmektedir; sanatçıların yapıtlarında,öznenin kendini tanımlamada muhtaç olduğu “öteki”, merkezin sürekli değişenyapısıyla, yeni ötekiler yaratma sürecinden kaynaklı kimlik kriziyaratmaktadır. Ataerkil sistemin değişmez ötekisi, doğusu, edilgeni, eksiklisi vb.olarak işaret ettiği kadındır. Dolayısıyla kadının temsil edilişi, bu söylemlerdâhilinde ötekini tahakküm altına almayı içinde barındırır; Türkiye’de üretilenbu çalışmaların bağlamları eril söylemin sadece bir tarafı yani “doğusu”dur. Buanlamda şarkiyatçılığın paradoksal yapısı gereği, çalışmada konu edinilen dörtsanatçının yapıtlarında ki yeniden üretimlerinin, bir heterotopya olma özelliğitaşıdığı söylenebilir.Anahtar Kelimeler: Şarkiyatçılık, Harem, Hamam, Köle Pazarı, Ötekilik MekânlarıAbstracThis study involves spaces which are defined as otherness and among thecliché of orientalist discourse which were shaped around seraglios, publicbaths, and slave bazaars produced by Western masculine fantasies throughvisuals and today’s reproduction. By referencing these visuals involving the representationsof eastern women, this study makes a comparison between Turkish artists whoreproduce these spaces. These artists included in the study are İnci Eviner,Gülsün Karamustafa, Taner Ceylan and İsmet Doğan. The hegemonic structure ofwomen representation will in the paternalistic order was approached from thefeminist theory perspective. As aresult, in this examination considering Turkey’s socio-politic and historicalprocesses crosses the otherness of the East with otherness of women. In theworks of artists, the “other” required by the object to define itself createsan identity crisis sourcing from the process of creating new others due to thechanging structure of the center. The unchanging other, east, passive, etc. ofpaternalistic system is women. Therefore, the representation of women involvesdomination of the other within these discourses. The contexts of these studiesproduced in Turkey is only one side of the masculine discourse; the “East”. Inthis sense, by nature of orientalism’s paradoxical structure, the reproductionsof the artists included in this study can be stated to be heterotopia. Keywords: Orientalism, Seraglio, Public bath, Slave Market, Otherness SpacesSummaryThis study determined themain boundaries of spaces which are defined as otherness and among the clichéof orientalist discourse which were shaped around seraglios, public baths, andslave bazaars produced by Western masculine fantasies through visuals andtoday’s reproduction. Therefore, this study defines orientalism as it is created,replicated and consumed by Western centered discourse. According to Edward Said,orientalism is classified into two categories as open and implied. Openorientalism expresses opinions on the language, letters, history, sociology,etc. about Eastern cultures explicitly. However, implied orientalism refers toa field of dreams, images, fantasies and fears. So, East has become an objectfor both desire and information. This study has a viewpoint with reference toSaid’s implied orientalism, and also criticizes Said for masculinity. Accordingto the perspective of the West, East was centered as the other and representedon an imaginary geography. At this point, the representation of the East as theother crosses between the representation of women as the other. This feministanalogy which places the object constituting both the idea of this study andthe foundations of Western oriented perspective in the white male, defines thewomen as the other to men. From Freudian perspective, women were seen asincomplete men. When we look through this perspective, East is seen as theincomplete West. The main idea of Westernization lies at this point.Within this context, thestarting point of this study has been the 18th century, when theinterest in sexuality peaked in the West as also expressed by Foucault in hisbook titled “History of Sexuality”. 18th century was also the periodwhen France undertook the mission of francization and the period of Ottomancollapse. Therefore, political-cultural relationships and their socialreflections have been examined in this study. In this study which involved thefootprints of cultural interaction between the two countries, how the ongoingdiscourses created a pattern was focused. The goal of this viewpoint andhistorical restriction is to point at the common grounds of two-way interactionbetween Ottoman Empire and France. This common ground is masculine viewpoint.In this study, the hegemonic structure of women representation will in thispaternalistic order was approached from the feminist theory perspective.Starting from the Ottoman westernization movements, the reflections of Westernmodernity on visual arts in Turkey’s socio-political history was investigatedwithin the context of women representation from an orientalist viewpoint.Therefore, it is observedthat orientalist visuals which are the extensions of paternalistic structurerepresenting women as the object in the West that can be characterized as theotherness spaces, have transmitted the same tradition. In visual arts inTurkey, the concept of Ottoman orientalism has been dealt with within the contextof reproduction of women representation through the pictures drawn inorientalist discourse. The double otherness created by the concepts ofwesternization-modernization seen as the results of Ottoman orientalism’sreflections on today’s Turkey has been emphasized. The reflection of impliedorientalism on visual arts was investigated through the other sexualized in theforeign discourse considering the historical aspects of the era. Othernessspaces sexualized in foreign discourse were examined under three parts:seraglio, public bath, and slave bazaar. The works of four artists who producedthem within this context were involved. These artists were İnci Eviner, GülsünKaramustafa, Taner Ceylan, and İsmet Doğan. As a result, in this examinationconsidering Turkey’s socio-politic and historical processes crosses theotherness of the East with otherness of women. In the works of artists, the“other” required by the object to define itself creates an identity crisissourcing from the process of creating new others due to the changing structureof the center. The unchanging other, east, passive, etc. of paternalisticsystem is women. Therefore, the representation of women involves domination ofthe other within these discourses. The contexts of these studies produced inTurkey is only one side of the masculine discourse; the “East”. In this sense,by nature of orientalism’s paradoxical structure, the reproductions of theartists included in this study can be stated to be heterotopia. SummaryBu çalışma, Batılı eril fantazilerin söylemindeüretilmiş Harem, Hamam ve Köle Pazarı konularında şekillenmiş şarkiyatçısöylemin klişelerinden olan ve ötekilik mekânları olarak tanımlanan mekânlarıngörselleri ve günümüzde yeniden üretimi üzerinden ana sınırlarını belirlemiştir.Dolayısıyla çalışmanın Şarkiyatçılık tanımı; Batı merkezli eril söylemlerdahilinde yaratılmış ve yine söylemlerle çoğaltılmış, tüketilmiş olduğuşeklindedir. Edward Said’e göre şarkiyatçılık açık ve örtük olmak üzere iki yeayrılır. Açık şarkiyatçılık, Doğu’lu toplumların dili, yazını, tarihi vesosyolojisi vb. üzerine açıkça dile getirilmiş görüşleri içermektedir. Fakatörtük şarkiyatçılık rüyaların, imgelerin, fantazilerin ve korkuların yer aldığıbilinç dışı bir alanı kapsamaktadır. Dolayısıyla, Şark hem bir bilgi hem dearzu nesnesi haline gelmiştir. Çalışma Said’in örtük şarkiyatçılık dediğialandan hareketle bakışını oluşturur ve bu noktada Said’e maskülinisteleştiriyi de yapar. Batı merkezli anlayışta, Doğu, öteki olarak konumlanmış veimgesel bir coğrafya temsil edilmiştir. Bu anlamda Doğu’nun öteki olaraktemsili, kadının öteki olarak temsiliyle kesişmektedir. Feminist bakışlakurulan bu analoji çalışmanın ideasın oluşturan Batı merkezli anlayışıntemellerini de oluşturan öznenin, batılı beyaz erkek söyleminde konumlanışı,kadını erkeğin ötekisi olarak tanımlamıştır. Freudyen bakışta, kadın eksiklierkek olarak tanımlanmıştır, bu bakıştan hareketle Doğu eksikli Batıdır.Batılılaşma fikrinin temeli budur.Bu bağlamda, çalışma da tarihsel anlamda başlangıçnoktası olarak, Foucoult’un daCinselliğin Tarihi kitabında belirttiği üzere cinselliğe karşı olan ilgininbatıda en çok arttığı dönem olan 18.yüzyıl ele alınmıştır. 18.yüzyıl aynızamanda Fransa’nın Fransızlaştırma misyonunu üstlendiği ve Osmanlı çöküşdönemidir. Dolayısıyla bura da siyasi kültürel ilişkiler ve toplumsalyansımaları incelenmiştir. İki ülke arasındaki karşılıklı etkileşimden doğanAlaturka- Alafranga olarak dile yerleşmiş ve bir dönemin kültür etkileşimininizlerinin açık edildiği bu çalışmada tarihsel anlamda günümüze kadar devam edensöylemlerin nasıl bir örgü oluşturduğu üzerinde durulmuştur. Bu bakış vetarihsel daraltmada amaç Osmanlı ve Fransa’nın bu dönem içerisinde birbiriyleçift taraflı etkileşim halinde olmalarının ortak paydasına işaret etmektir. Buortak payda eril bakıştır. Bu çalışmada, kadın temsil istencinin, ataerkildüzende, hegemonik yapısına feminist kuram çerçevesinde yaklaşılmıştır. Osmanlıbatılılaşma hareketlerinden başlayarak, Türkiye’nin sosyo-politik tarihiiçerisinde görsel sanatlarda, Batı modernitesinin yansımaları, şarkiyatçıbakışta kadın temsili bağlamında incelenmiştir. Dolayısıyla ötekilik mekânları olaraknitelendirebilecegimiz Batı’da kadını seyirlik nesne konumunda temsil edenataerkil yapının bir uzantısı olarak görünür olan şarkiyatçı resimlerin aynıgeleneği aktardığı görülür. Türkiye’degörsel sanatlarda, şarkiyatçı söylemde oluşturulmuş resimler üzerinden kadıntemsilinin yeniden üretilmesi bağlamında, Osmanlı Oryantalizmi kavramı elealınmıştır. Türkiye’de Osmanlı oryantalizminin bu günkü yansımalarının sonucuolarak değerlendirilen batılılaşma-modernleşme kavramlarının yarattığı çifteöteki olma durumu vurgulanmıştır. Örtük şarkiyatçılığın görsel sanatlaranlamındaki yansıması yabancı bilgisel söylemde cinselleştirilmiş ötekiüzerinden dönemin tarihsel süreçleri dikkate alınarak incelenmiştir. Yabancı bilgisel söylemde cinsiyetlendirilmişötekilik mekânları; Harem, Hamam ve Köle Pazarı olmak üzere üç bölümeayırılarak incelenmiştir. Bu bağlamüzerine yapıtlarını üreten İnci Eviner, Gülsün Karamustafa, Taner Ceylan, İsmetDoğan olmak üzere dört sanatçının yapıtlarına yer verilmiştir. Sonuç olarakTürkiye’nin sosyo-politik ve tarihi süreçleri de ele alınarak yapılanincelemede doğunun öteki oluşu, kadının öteki oluşuyla kesişmektedir; sanatçıların yapıtlarında, öznenin kendinitanımlamada muhtaç olduğu “öteki”, merkezin sürekli değişen yapısıyla, yeniötekiler yaratma sürecinden kaynaklı kimlik krizi yaratmaktadır. Ataerkil sistemindeğişmez ötekisi, doğusu, edilgeni, eksiklisi vb. olarak işaret ettiğikadındır. Dolayısıyla kadının temsil edilişi, bu söylemler dahilinde ötekinitahakküm altına almayı içinde barındırır; Türkiye’de üretilen bu çalışmalarınbağlamları eril söylemin sadece bir tarafı yani “doğusu”dur. Bu anlamdaşarkiyatçılığın paradoksal yapısı gereği, çalışmada konu edinilen dörtsanatçının yapıtlarında ki yeniden üretimlerinin, bir heterotopya olma özelliğitaşıdığı söylenebilir.
CR  - Adams, C.J. (2013 ). Etin Cinsel Politikası Feminist-Vejetaryen Eleştirel Kuram. G.Tezcan ve M.E.Boyacıoğlu, (Çev.). İstanbul:Ayrıntı.
CR  - Aksoy Croutier, A. (2009). Harem Gizemli Dünya. Leyla Özcengiz, (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Artun, D. (2007). Paris’ten Modernlik Tercümeleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Crampe-Casnabet, M.(2005). On Sekizinci Yüzyıl Felsefesinin Bir Örneği. Duby,G. ve Perrot,M.(Ed.). Kadınların Tarihi Rönesans ve Aydınlanma Çağı Paradoksları: içinde (ss. 303-332). İstanbul :Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Croutier, Alev Aksoy.(2009). Harem Gizemli Dünya. Leyla Özcengiz, (çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Çakır, Serpil. (1996).Osmanlı Kadın Hareketi. İstanbul: Metis Yayınları.
CR  - Desmet, H–G. (1991). Büyülü Divan: XVIII. Yüzyıl Fransa’da Türkler Ve Türk Dünyası İstanbul. Mehmet Ali Kılıçbay, (çev.). İstanbul : Eren Yayıncılık.
CR  - Eudaimonia. (2012, 23 Mart). “Ye Beni” Yoksa Ben Seni Yerim: Erişim tarihi:2012, 20 Haziran,  http://eudaimonia-burcu.blogspot.com.tr/
CR  - Foucault, Michel.(2007). Cinselliğin Tarihi, Hülya Uğur Tanrıöver, (çev.). İstanbul, Ayrıntı Yayınları. (özgün eser 1976 tarihlidir)
CR  - Foucault, M. (2011), Özne Ve İktidar Şeçme Yazılar 2, Işık Ergüden Ve Osman Akınhay, (çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Heinrich, Barbara. (2007).  Gülsün Karamustafa Güllerim Tahayyüllerim. Barış TUT, Bronwen SAUNDERS, Erden KOSOVA. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ISBN : 15231004.
CR  - Ht Hayat.( 2012, 2 Mart). İsmet Doğan: Kendimi yamyam olarak kurguladım. Erişim tarihi:2012, 20 Mayıs,    http://www.hthayat.com/kadinca-hayat/roportajlar/haber/1004416-ismet-dogan-kendimi-yamyam-olarak-kurguladim
CR  - Irigaray, Luce. (2008). Doğu ve Batı Arasında Tikellikten Topluluğa. Nilgün Tutal, (çev.) İzmir: ARA-lık Yayınları.
CR  - Konty, O.(2002).Oryantalizm-I: “Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine”.Doğu Batı Düşünce Dergisi, 20(1), 121-136.
CR  - Lefebvre, Henri.(2014). Mekanın Üretimi. Işık Ergüden, (çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
CR  - Leppert, R. (2009). Sanatta Anlamın Görüntüsü. İsmail Türkmen, (çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Lewis, R. (2011). Kültür Degişimi ve Haz Politikaları.	İnankur, Z. Lewis, R.  ve Roberts, M.(Ed.) Mekanın Poetikası, Mekanın Politikası Osmanlı İstanbulu Ve Britanya Oryantalizmi: içinde (ss.49-64). İstanbul: Pera Müzesi Yayını Sempozyum Dizisi 2.
CR  - Makdisi, U. (2007). Osmanlı Oryantalizmi. Aytaç Yıldız, (çev.). Yıldız, A. (Ed.). Oryantalizm: Tartışma Metinleri: içinde (ss. 271-315). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
CR  - Said, E. W. (2008). Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları. Berna Ülner, (çev.). İstanbul : Metis Yayınları.(özgün eser 1978 tarihlidir)
CR  - Schick, I. C. (2001). Batının Cinsel Kıyısı: Başkalıkçı Söylemde Cinsellik Ve Mekansallık. Savaş Kılıç ve Gamze Sarı, (çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - Schick, I. C. (2011). Bedeni, Toplumu, Kainatı Yazmak, İslam, Cinsiyet Ve Kültür Üzerine. Pelin Tünaydın, (çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Şayegan, Daryuş.(2008). Batı Karşısında Asya, Doç. Dr. Derya Örs (çev.). İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
CR  - Timur, T. (1998). Osmanlı Çalışmaları. Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
CR  - Yasa Yaman, Z. (2010). Sanat Dünyamız: “Harem’den Harim’e Karmaşık Anlatılar”, Sanat Dünyamız Kültür ve Sanat Dergisi, (çev.)Sayı 114, 4-8.
CR  - Yeğenoğlu, M. (2003). Sömürgeci Fantaziler Oryantalist Söylemde Kültürel Ve Cinsel Fark, İstanbul: Metis Yayınları.
CR  - Xoxothemag.( 2013, 21 Mart).Ten Kafesi, Erişim tarihi:2013, 5 Nisan,    
http://blog.xoxothemag.net/post/51476553340/ten-kafesi
UR  - https://dergipark.org.tr/en/pub/odusobiad/issue//346911
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/371937
ER  -