@article{article_372317, title={ABBASİLER DÖNEMİNDE el-CEZÎRE BÖLGESİNDEKİ HÂRİCÎ AYAKLANMALARI}, journal={İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi}, pages={1–38}, year={2018}, author={Konak, İbrahim}, keywords={Hâricî,el-Cezîre,Abbasiler}, abstract={<p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:150%;">Tarihte ilk
olarak Hz. Osman’a isyanlarıyla gündeme gelen Hâricîler, daha sonra Hz. Ali ve
Emevîler döneminde olduğu gibi Abbasîler döneminde de ayaklanmalarını sürdürmüşlerdir.
Abbasîler döneminde el-Cezîre Bölgesinde meydana gelmiş toplam 17 ayaklanma
tespit ettik. Bu ayaklanmaların birçoğunun ortak özelliği, altyapıdan yoksun,
tepkisel birer hareket oluşlarıdır. Bu sebeple de ayaklanmalar, çoğu zaman kısa
süreli olmuş ve liderin ölümüyle de hareket sona ermiştir. Bu ayaklanmaların
çıkış sebebi de genellikle yönetimin İslam dışı bir uygulaması olmuştur.
Hâricîlik, Bedevî kabilelerin büyüklerinden olup çoğunlukla el-Cezire bölgesine
yerleşmiş olan Şeybanoğulları arasında yaygınlaşmıştır. el-Cezîre Hâricîleri
genellikle Sufriyye kolundan olup, bölgeye ilk gelişleri Abdulmelik bin Mervan
(65-86/685-705) döneminde olmuştur. Ancak III/IX. asırda Hâricîlik, yerini önce
Hanbelîlere sonra da Malikîlere bırakmıştır. Halife el-Muktedir zamanında
(295-320/908-932) Şafiî, XI. Asırda ise Hanefî Fakihlerin getirilmesiyle bölge
halkı sunnileştirilmiş oldu. Bölgede 318/930 yılından sonra herhangi bir Hâricî
ayaklanmasına rastlayamadık. Hâricîler tarih boyunca enerjilerini müslümanlarla
mücadelede tükettiklerinden dolayı Ümmet tarafından kalıcı bir destek
görmemişlerdir. Günümüzde Uman, Zengibar, Doğu ve Kuzey Afrika’da küçük
topluluklar halinde yaşayan ve artık Müslüman çoğunluğu tekfîr etmeyen,
amaçlarına ulaşmak için de siyasi cinayetlere başvurmayan Hâricîler, İbadî
mezhebine bağlı olup sayıları 1 milyondan azdır. </p> <p> </p>}, number={4}, publisher={Adnan DEMİRCAN}