TY  - JOUR
T1  - TARİHSEL  SÜREÇTEN GÜNÜMÜZE BÜYÜK HAN VE YENİDEN KULLANIMA ADAPTASYONDA  SOSYOKÜLTÜREL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BAĞLAMINDA MEKAN İŞLEVLENDİRİLMESİ
AU  - Altan, Hasan
AU  - Özsoy, Şefika KARADERİ
PY  - 2017
DA  - October
Y2  - 2017
DO  - 10.7456/10704100/010
JF  - Turkish Online Journal of Design Art and Communication
JO  - TOJDAC
PB  - Deniz YENGİN
WT  - DergiPark
SN  - 2146-5193
SP  - 634
EP  - 654
VL  - 7
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Binlerce yıllık coğrafyasında Kıbrıs,birçok medeniyeti barındırmış ve geçmiş dönemlerden günümüze çok sayıda kültürel mimari mirasyapılarına ev sahipliği yapmıştır. Özellikle başkent Lefkoşa, tarihsel süreçboyunca gerek konumu gerekse içinde barındırdığı farklı devirlerin etkilerinitaşıyan mimari dokusuyla, önemli kentlerden birisi olmuştur. Lefkoşa suriçindebulunan katedral, cami, kilise, saray, belediye pazarı, han, konak ve konut gibi mimari dokuyu oluşturan tarihi mirasniteliğindeki yapı türleri, dünyaçapındaki sayılı değerlerden olmakla birlikteada insanının hayatlarını da sosyolojik, kültürel, ekonomik, politikgibi bir çok farklı açıdan etkilemektedirler. Tarih boyunca, Doğu Akdeniz’in enönemli ticaret yollarının Kıbrıs adasından geçmesi, burada bulunan ve ticaret yapan kişilerin adadaduraklamaları, konaklama ihtiyacını doğurduğundan, adada han yapılarının inşasıve kullanımı önem kazanmaya başlamıştı. Bu yapıların içinde en görkemlisiolan Büyük Han, Osmanlı döneminden günümüze gelebilmiş önemli tarihieserlerden bir tanesidir. Büyük Handa, bütün tarihi binalar gibi zamanın,insanın ve doğanın vermiş olduğu tahribattan payını almıştır. Yapısal hasarlarıgidermek amacıyla uzun yıllar süren restorasyon çalışmalarının ardından han,bugünkü haline getirilmiş ve yenilenenbinaya yeniden hayat vermekamaçlı farklı işlevler katılmıştır. Eskiden insanların gecelik konakladıklarımekanlarda şimdi sanat atölyelerinin olması, hayvanların barındığı iç avlu vezemin kattaki odalarda bugün konserler, sergiler düzenlenmesi gibi işlevlerde radikal değişimler yaşanmıştır.Binanın hem fiziksel olarak hem defonksiyonel olarak geçirmiş olduğu bütün değişimler, Büyük Han’ı herhangi bir kültürel miras değeri yüksektarihi bir bina olmaktan çıkarmış, aynı zamanda kente yeni bir hayat sağlayan;toplumu, sosyal ve kültürel açıdan besleyen bir figür yapıp, kentin de simgesihaline getirmiştir. İnşa edildiği ilk günden beridir adada bir çok neslinhayatının parçası olmuş Büyük Han’ın, gelecek nesillere de ulaşabilmesi içinyapılabilecek en doğru yöntem olan yeniden kullanıma adaptasyonunda, uygulanış şekli ve uygulama sonucu oluşanbina ve toplum üzerindeki sosyo-kültürel sürdürülebilir etkileri, bu çalışmanınyapılmasındaki en önemli esaslarından biri olmuştur. Yeniden kullanımaadaptasyon, kültürel miras değeriniteliğindeki yapıları, tarihi sürecin farklı dönemlerinde kullanılmış olmasınarağmen, eski ve yeni mimari anlayışı biraraya getirmiş ve yapıdaki otantikkarakteri koruyarak belirlenen yeni fonksiyonlarla birlikte yeniden birkullanım sağlamaktadır. Bu bağlamda, yapılan araştırmalar neticesinde, BüyükHan yapısı da tarih boyunca kullanılmış ve binanın ana fonksiyonundan bağımsızolarak başka fonksiyonlar barındırdığı, saptanmıştır. Tüm bunlara paralelolarak, çalışmada kullanılan yöntemlerde ilk aşamada yapının orjinalinin mimariözellikleri ve tarihi geçmişini öğrenmek amaçlı arşiv belgeleri ve literatürtaramasına paralel olarak eski bölge halkı ile röportajlar yapılmıştır. Hanınbugünkü kullanımının tespiti için deyerinde analiz ve gözlem,fotoğraflama ve esnaf ile röportaj yapılıp, makalenin esas metodolojisioluşturulmuştur. Bunlarla birlikte günümüz kullanımındaki tespitler yapılıp,yeni fonksiyonuna göre tablolar oluşturulmuş ve mekan sınıflandırmalarıyapılmıştır. Bu tablolarda işlevsel tipolojiler belirlenip, mimari çizimlereaktarılmış, estetik ve işlevsel bağlamlarda fotoğraflanıp analiz edimiştir.
KW  - Büyük Han
KW  - han
KW  - yeniden kullanım
KW  - sosyal
KW  - kültürel
KW  - sürdürülebilirlik
KW  - koruma
KW  - Lefkoşa
CR  - A.G.Marangou, A.G.Coutas, (2011).‘Nicosia: The History of The City, Cassoulides Masterprinters Ltd.
CR  - A.Gazioğlu, (2005). Kıbrıs’ta Osmanlı Türk Eserleri.
CR  - A.Ljla, T.Broström. (2015). The Sustainable Viability of Adaptive Reuse of Historic Building: the experiences of two World Haritage Old Cities; Bethlehem in Palastine and Visby in Sweden, s 53-54
CR  - Adaptasyonun Sürdürülebilirlik Açısından Değerlendirilmesi: Fuat Anadolu Evi. Bildiri, 2nd International Sustainable Buildings Symposium In Turkey , Ankara, s:517-518
CR  - Adaptive Reuse of Industrial Heritage: Opportunities & Challenges (Australia, Heritage Council of Victoria). Retrieved May 16, 2017, from www.dpcd.vic.gov.au/heritage/projects- and-programs Construction and Architectural Engineering, s. 6-7.
CR  - Ç. Dikmen, (2016). Sürdürülebilirlik Kapsaminda Yeniden İşlevlendirilerek Kullanilan Cumhuriyet Mektebi Ve Sakarya Anaokulunun İrdelenmesi. Bildiri, s.346
CR  - C.Güran, (1976) Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
CR  - Cevat, G. (1971). Coğrafya bakımından Kıbrıs ve Türkiye, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Konferansı (14-19 Nisan 1969), Ankara, s.41-48.
CR  - Cultural Center, s Construction). International Journal of Architecture and UrbanDevelopment, s32-33.
CR  - D. Aydin, & Ş.  Okuyucu, (2009). ‘Yeniden Kullanıma Adaptasyon ve Sosyokültürel Sürdürülebilirlik bağlamında Afyonkarahisar Millet Hamamının Değerlendirilmesi’,Megaron, s.36-37
CR  - D. Fisher-Gewirtzman, (2016). Adaptive Reuse Architecture Documentation and Analysis. Journal of Architectural Engineering Technology, 5(3).
CR  - D.Michealides, (2012). Historic Nicosia, Rimal Publications, Nicosia.Clark, J. (2013).
CR  - E.Yaldız, N.G.Aslantekin, (2013). Anıtsal Yapıların Kullanım Sürecinde Değerlendirilmesine Yönelik Bir Model Önerisi, METU, JFA 2016/2(33:2) 161-182; Ü.Altınoluk, (1998) Yapıların Yeniden Kullanımı.
CR  - F. Acun, (2002). A Portrait of The Ottoman Cities, The Muslim World.
CR  - H. Charles, Lukach, D. James, Jardine (1913). The Handbook of Cyprus.
CR  - H. Haghi, & H. Zabihi. (2012). Social and Cultural Sustainability (A Key Dimension in Niavaran
CR  - H.M. Gürkan, (1982). Kıbrıs Tarihinden Sayfalar,H.M.Gürkan (2006) Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa, Galeri Kültür Yayınları.
CR  - H.M. Gürkan, s.81; T.Bağışkan (2005). ‘Kıbrıs’ta Osmanlı Türk Eserleri’, s.324.
CR  - J. Kim (1998). Sustainable Architecture Module: Introduction to Sustainable Design (United States, The University of Michigan). Ann Arbor, Michigan: National Pollution Prevention Centerfor Higher Education, s.6
CR  - Kalman, H. (2010). Adaptive Re-use: Learning from Vancouver. Bildiri, s.179-181
CR  - M.A. Erdoğru, (2008). Kıbrıs’ta Osmanlılar, Galeri Kültür Yayınları, Lefkoşa.
CR  - N. Gülenaz, (2011). Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda Hanlar ve Pasajlar, İTO (İstanbul Ticaret Odası Yayını), İstanbul.
CR  - Ö. Atalan, H.Ş. Arel, (2016). 15. ve 16. Yüzyıllarda Yapılmış Osmanlı Han Yapılarının Mekansal Analizi, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 11/2, winter 2016, p.217-228.
CR  - O. Andız, (2010). Büyük Han. Kıbrıs: Işık Kitabevi.
CR  - O.N. Ergin, (2013). Türkiye’de Hanlar, Kervansaraylar, Oteller ve Çeşitli Barınma Yerleri,
CR  - Rezapour, Y., Jabbarieh, A., Behfar, F., A. A., & Shamsalghorayi, A. (2012). Cultural Aspects
CR  - S. Harrison, J. Clark, K.  Mackay, J.  Martin,  & D. Snape. (2014).  Adaptive Re-use (Australia , Office for Design and Architecture SA (ODASA)). Retrieved May 15, 2017, from odasa.sa.gov.auIjla, A., & Broström, T. (2015), s.2-3 Sweden. International Invention Journal of Arts and Social Sciences, 2(4),s. 52-66.
CR  - T. Bağışkan, (2005). Kıbrıs’ta Osmanlı Türk Eserleri, Kuzey Kıbrıs Müze Dostları Derneği Yayını, Lefkoşa.
CR  - Z. Kefayati, & H. Moztarzadeh. (2015). Developing Effective Social Sustainability Indicators In Architecture. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 4(5), 40-56.
CR  - Z. Kuyrukçu & Y. Kuyrukçu, E. (2015, Mayıs 28-308-30). Tarihi Yapilarin Yeni İşlevi ve
CR  - Z. Turkan, (2007). ‘’Osmanlı Şehiriçi Ticaret Hanlarına Kıbrıs’tan İki Örnek: Büyük Han ve Kumarcılar Hanı, I.Uluslararası Hanlar
CR  - Kervansaraylar Geleneksel ve Modern Mimaride Taş Sempozyumu:29-30 Kasım, Antalya, Türkiye Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayını, Antalya s.30-37.
CR  - Z. Ahunbay, (2011). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayın, İstanbul.
CR  - Röportaj Yapılan Esnafın İsimleri:
Aydan Lisaniler (Emekli Otel Katlar Şefi, El Sanatları Sanatçısı)
CR  - Havva Şenol (Emekli Kamu Görevlisi ve El Sanatları Uzmanı)
CR  - Özgül-Nazım Kızılbora (Emekli Kamu Memuru ve El Sanatları Uzmanı)
CR  - Sevil Emirzade (Bayrak Radyosu Emekli Spikeri, Tiyatro Yazarı, El San. Yöneticisi)
CR  - Zehra Cengiz (Emekli İngilizce Öğretmeni, Rehber ve El Sanatları Uzmanı)
CR  - Ve küçük sohbetler ile diğer esnaflar.
UR  - https://doi.org/10.7456/10704100/010
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/426034
ER  -