TY  - JOUR
T1  - MAKEDONYA, BİTOLA’DAKİ (MANASTIR) HAYDAR KADI CAMİSİNİN 2014-2017 YILLARI KONSERVASYONU VE RESTORASYONU
TT  - 2014-2017 CONSERVATIONS AND RESTORATIONS OF HAYDAR QADI MOSQUE IN BITOLA, MACEDONIA
AU  - Dişli, Gülşen
AU  - Taşkesen, Ayşe Nermin
PY  - 2018
DA  - July
DO  - 10.30903/Balkan.444769
JF  - Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi
JO  - BAED (Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi)
PB  - Trakya University
WT  - DergiPark
SN  - 2147-1371
SP  - 31
EP  - 85
VL  - 7
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu araştırmanın amacı,Vakıflar Genel Müdürlüğü bütçe imkânlarıyla Makedonya Cumhuriyeti İslam DiniBirliği Başkanlığı, Üsküp Milli Konservasyon Merkezi ve Bitola Milli Enstitüsüve Müzesi Müdürlüğüyle iş birliği içinde, Makedonya, Bitola’da (Manastır)bulunan Haydar Kadı Camii’nde, onarım öncesi mevcut bozulmuşluk durum analiziyaparak, 2014-2017 yılları arasında gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarınıaktarmaktır. Tek kubbeli, kare planlı cami tipolojisindeki yapının kuzeycephesinde üç kubbeli açık son cemaat mekânı bulunmaktadır. Harim içinde farklıdönemlere tarihlenen kalemişi/duvar resimleri mevcuttur. Yapı, inşa edildiği16. yüzyıldan günümüze kadar birçok kez onarım görmüş, değişikliğe uğramıştır.Özellikle 1912 Balkan Savaşlarıyla birlikte Osmanlıların bölgeden çekilmesi veMüslümanların azınlık durumuna düşmesiyle yapı kaderine terk edilmiştir. Birçokkez farklı fonksiyonlarda kullanılan camide, Bitola (Manastır) çevresindentoplanan Osmanlı dönemi kırık mezar taşları ve minber parçaları harimdedepolanmış, vandalizmin de etkisiyle, yapı çevresiyle birlikte metruk halegelmiştir. Yapının restorasyonu süresince gerçekleştirilen arazi çalışmaları,araştırmada kullanılan başlıca metot olup, ayrıca literatür, arşiv taraması vetarihi araştırma metotlarına da başvurulmuştur. Onarımlar;sağlamlaştırma/güçlendirme, temizleme, bütünleme, yeniden yapım, kalemişi/duvarresimleri konservasyonu başlıkları altında sunulmuş, çevre düzenlemesiyle mezartaşı konservasyonu da aktarılmıştır. Koruma ve projelendirme çalışmalarının anayaklaşımı; yapının özgün ve yapıya mal olmuş dönem ekleri ile birlikte yapımtekniği, malzeme ve mimari öğelerini koruyarak, niteliksiz eklerin kaldırılmasıve yapısal güçlendirme olmuştur. Bu çalışmayla yapıdaki onarım öncesi bozulmalar veonarım esnasında karşılaşılan mimari detay, kalemişi/duvar resimlerine dairtanımlamalar ve bulgular bilim dünyasıyla paylaşılmaktadır. Yapının geçmişdönem onarımları ve içinde bulunduğu bölgenin tarihi, etnik, kültürel kimliğide araştırılarak mimari ve bezemeler üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Buaraştırma, aynı zamanda Makedon ve Türk koruma uzmanlarının bilgi ve tecrübe paylaşımıaçısından da önemlidir.
KW  - Haydar Kadı Cami
KW  - Manastır
KW  - mimari koruma
KW  - mevcut durum analizi
N2  - The aim of this research is to conduct condition assessment of deteriorationsof Haydar Qadi Mosque in Bitola, Macedonia prior to beginning of restorationworks and explain 2014-2017 restorations conducted with the budget ofDirectorate General of Foundations in cooperation with the Republic ofMacedonia’s Islamic Religious Community, Skopje National Conservation Centerand Bitola National Institute and Museum Directorate. There is a three-bayportico on northern side of the mosque, built on a square base. There are wallpaintings/ decorations dated various periods inside the mosque. The mosque hasbeen repaired and made alterations many times since it was constructed in the16th century. Especially with the outburst of Balkan Wars in 1912and resultant withdrawal of Ottomans from the region, Muslims fell intominority and the building was abandoned to its faith. The mosque was used for variouspurposes for many times. Together with broken pieces of minbar, gravestonescollected all around Bitola was were piled up inside the building that waslater abandoned and vandalized. Along with fieldworks conducted during therestoration process of the mosque, which constituted the primary method of thestudy, related literature, archival, and historical research have also been conductedduring the study. The repairs were presented under following headings;consolidation/strengthening, cleaning, completion, reconstruction, conservationof decorations/ wall paintings. Landscaping, and conservation of gravestoneshas also been explained. The basic approach in conservation applications andproject works has been to preserve the original and different period additionsreflecting original construction techniques, materials and architecturalelements, clean unoriginal additions and structural strengthening.Pre-restoration deteriorations of building, findings and depictions related toarchitectural details, decorations, wall paintings discovered during therepairs have been shared with scientific world. Previous restoration interventionsand the effect of historical, ethnical, and cultural identity of the region onarchitecture and decorations have also been evaluated. This research is also important in terms of exchange of knowledge andexperience between Turkish and Macedonian preservation experts.
CR  - Arşiv Belgeleri
CR  - BOA EV.MKT seri ve 02530-00077 numarayla kayıtlı 1317 H./1900 M. ve 1315 H./1898 M. tarihli ariza.
CR  - Kitap, Makale ve Tezler
CR  - AHUNBAY, Zeynep, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul 2004.
CR  - ARIK, Rüçhan, Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: 168, Ankara 1976.
CR  - ____, “Osmanlı Sanatında Duvar Resimleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt XI, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s. 423-436.
CR  - ASLANAPA, Oktay, Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1986.
CR  - AYVERDİ, Ekrem Hakkı ve YÜKSEL, İ. Aydın, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Yugoslavya, Cilt III, 2. Baskı, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 2000.
CR  - ____, Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Yugoslavya, Cilt II, 2. Baskı, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 2000.
CR  - BECHEV, Dimitar, Historical Dictionary of The Republic of Macedonia (Historical Dictionaries of Europe), Scarecrow Press, Lanham, Md. 2009, s. 105-107.
CR  - BÜLBÜL, Sevil, Manastır Şehrindeki Osmanlı Mimarisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Doç. Dr. Mehmet Z. İbrahimgil, Ankara 2011.
CR  - ÇAKMAK, Şakir, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Taçkapılar (1300-1500), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
CR  - DİŞLİ, Gülşen, “Cultural Heritage and Gender: On the Traces of Women’s Prayer Space in Bitola Mosques”, Online Journal of Art and Design, 5(2), 2017, s. 20-37.
CR  - DİŞLİ, Gülşen ve İNCİ-FIRAT, Nurcan, “Makedonya’nın Manastır, Ohri ve Üsküp Şehirlerindeki Osmanlı Dönemi Dini Yapılarında Taş Alemler”, Megaron, 11(3), 2016, s. 318-332.
CR  - İNCİ-FIRAT, Nurcan, DİŞLİ, Gülşen ve TAŞKESEN, A. Nermin, “Tarihi Mezar Taşları Envanteri ve Konservasyonu: Makedonya, Manastır Haydar Kadı Camii’ndeki Mezar Taşları”, 3. Ulusal Yapı Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı, (ed.) Tuğba Arslan Konak ve Ayşe Tavukçuoğlu, 25-26 Kasım 2016, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları, Ankara 2016, s. 45-56.
CR  - HACISALİHOĞLU, Mehmet, “Makedonya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt XXVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003, s. 437-444.
CR  - KAHRAMAN, Seyit Ali, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Günümüz Türkçesiyle) Akkirman- Belgrad- Gelibolu- Manastır- Özü- Saraybosna- Slovenya- Tokat- Üsküp, Cilt V/II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
CR  - KOTZAGEORGIS, Phokion, “Ottoman Macedonia (Late 14th – Late 17th Century)”, (ed.) Ioannis Koliopoulos, The History of Macedonia, Musesum of the Macedonian Struggle, Thessaloniki 2007, p. 129-146.
CR  - PAVLOV, Zoran, Makedonya’da Tek Kubbeli Camiler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mehmet Z. İbrahimgil, Ankara 2001.
CR  - PETKOVA, Radmila, Gazi Haydar Kadi Mosque, Macedonian Cultural Heritage, Skopje 2008.
CR  - RENDA, Günsel, Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara 1977.
CR  - SAFRAN, Mustafa, “Batılılaşma Sürecinde Balkanlar ve Atatürk”, Atatürk ve Manastır Sempozyumu Bildiri Kitabı, 12-13 Ekim 1998, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1999, s. 55-68.
CR  - Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye/Maarif Salnamesi, C.4, Matbaai Amire, İstanbul 1319 H. /1901 M.
CR  - SAMİ, Şemseddin, Kamusu’l-A’lam, Cilt VI, Mihran Matbaası, İstanbul 1898.
CR  - Tevfik, Mehmed, Manastır Vilayetinin Tarihçesi, Beynelmilel Ticaret Matbaası, Manastır 1327 H. /1910-11 M.
CR  - TOMOVSKİ, Krum, “Konzervacija i restauracija Gazi Hajdar-kadijine camije u Bitolju”, Zbornik za zastita na spomenicite na kulturata, 13, 1962, s. 51-56.
CR  - TURAN, Ömer, “Manastır’da Amerikan Misyonerler (1912-1917)”, Atatürk ve Manastır Sempozyumu Bildiri Kitabı, 12-13 Ekim 1998, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1999, s. 417-438.
CR  - TYLER, Norman, LIGIBEL, Ted J. and TYLER, Ilene, R., Historic Preservation, An Introduction to Its History, Principles and Practice, W. W. Norton & Company, New York, London 2009.
CR  - UÇAR, Metin, Arnavutluk’taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde Süsleme, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Danışman: Prof. Dr. Abdülhamit Tüfekçioğlu, Van 2013.
CR  - ____, “Arnavutluk’taki Osmanlı Dönemi Mimarisinde İstanbul Tasvirli Duvar Resimleri”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature & History of Turkish or Turkic, Volume 8/7, 2013b, s. 671-686.
CR  - VIRMIÇA, Raif, Kosova’da Osmanlı Mimari Eserleri I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
CR  - WEYER, Angela, PICAZO, Pilar Roig, POP, Daniel, CASSAR, Joann, ÖZKÖSE, Aysun, VALLET, Jean-Marc and SRŠA, Ivan, (eds.) EwaGlos European Illustrated Glossary of Conservation Terms for Wall Paintings and Architectural Surfaces, Series of Publications by the Hornemann Institute, Volume 17, Michael Imhof Verlag, Petersberg 2015.
CR  - YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Osmanlılar Döneminde Manastır”, Atatürk ve Manastır Sempozyumu Bildiri Kitabı, 12-13 Ekim 1998, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1999, s. 21-35.
CR  - Elektronik Kaynaklar
CR  - EYİCE, Semavi, “Haydar Kadı Camii”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt XVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1998, s. 28-29. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=haydar%20kad%C4%B1%20camii, (Erişim: 16.05.2017).
CR  - ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi 2013, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0623153001387886624.pdf, (Erişim: 18.11.2017).
CR  - KOINOVA, Maria, “Minorities in Southeast Europe: Muslims of Macedonia”, Center for Documentation and Information on Minorities in Europe - Southeast Europe (CEDIME-SE), 2007, p. 1-46. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.693. 4471&rep=rep1&type=pdf, (Erişim: 12.02.2017).
CR  - MIHAJLOVSKI, Robert, “The Sixteenth Century Mosques of Bitola / Toli Manastır”, УДК. 726.71(497.774), s. 351-366, http://www.makedonika.org/whatsnew/024%20-% 2003 20Spisanie%202010%20Robert%20 Mihajlovski%2001%20ok(2).pdf. (Erişim: 10.10 2015).
CR  - PRIFTI, Kristaq, “Manastır”,  Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt XXVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2003, s. 562-563, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c27/c270383.pdf, (Erişim: 01.08.2017).
UR  - https://doi.org/10.30903/Balkan.444769
L1  - https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/508348
ER  -